Thiên tai có thể xóa sạch hàng tỷ USD tăng trưởng kinh tế tại Việt Nam

Báo cáo “Tăng cường khả năng chống chịu khu vực ven biển” do Chính phủ Việt Nam, Ngân hàng Thế giới (WB), và Quỹ Toàn cầu về Giảm nhẹ và Phục hồi Thiên tai cùng thực hiện đưa ra cảnh báo: Khu vực ven biển Việt Nam ngày càng phải hứng chịu nhiều thiên tai, tuy nhiên, các biện pháp quản lý rủi ro hiện nay là chưa đủ. Vì thế, cần khẩn trương xây dựng chiến lược tăng cường khả năng chống chịu mới, nếu không, hàng tỷ USD tăng trưởng kinh tế trong thập kỷ tới sẽ bị cuốn sạch bởi các thảm họa thiên nhiên.

Theo WB, bão lũ đang hoành hành ở miền Trung Việt Nam là bằng chứng mới nhất cho thấy một xu hướng đáng lo ngại là rủi ro thiên nhiên, vốn đã rất nguy hiểm, đang trở nên ngày càng nặng nề do tốc độ đô thị hóa nhanh, phát triển kinh tế và biến đổi khí hậu.

Báo cáo “Tăng cường khả năng chống chịu khu vực ven biển” được công bố ngay trong thời điểm này, là một phân tích sâu và đa ngành về các rủi ro tự nhiên ở khu vực ven biển Việt Nam. Báo cáo đưa ra các số liệu thống kê đáng báo động về mức độ dễ bị tổn thương của khu vực ven biển cùng các chủ thể, đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất, đánh giá các hoạt động quản lý rủi ro hiện nay; đồng thời đề xuất một kế hoạch hành động cụ thể để cân bằng giữa rủi ro và cơ hội phát triển cho vùng ven biển. Những hành động này, nếu được thực hiện một cách quyết liệt, sẽ là cơ hội để tăng cường khả năng thích ứng của người dân ven biển và do đó củng cố sự thịnh vượng của các thế hệ sau.

Việt Nam có đường bờ biển dài hơn 3.000 km. Khu vực ven biển với thiên nhiên trù phú hiện đang mang lại sinh kế cho khoảng 47 triệu người dân, tương đương với một nửa dân số trên cả nước. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực chịu ảnh hưởng nặng nề của các thảm họa thiên nhiên thường xuyên xảy ra. Báo cáo ước tính, hiện có khoảng 12 triệu người ở các tỉnh ven biển đang phải chịu ảnh hưởng từ nguy cơ của bão lũ và hơn 35% nhà ở hiện đang nằm ở các khu vực ven biển bị xói mòn. Trung bình mỗi năm có tới 852 triệu USD (tương đương 0,5% GDP) và 316.000 việc làm trong các lĩnh vực kinh tế chủ chốt bị ảnh hưởng do nguy cơ lũ lụt ven sông, ven biển. Cùng đó, các cơ sở hạ tầng và các cơ sở công cộng cũng đứng trước các nguy cơ này, có nghĩa là việc cung cấp dịch vụ có thể bị gián đoạn trong những thời điểm cần thiết nhất. Ngập lụt nghiêm trọng đang ảnh hưởng trực tiếp tới 26% số bệnh viện công và trạm xá cùng 11% các trường học trong khu vực. Hơn 1/3 lưới điện của Việt Nam được đặt tại các khu vực trong rừng, do đó đứng trước nguy cơ bị hư hỏng khi cây đổ do bão.

Theo đánh giá, dù Chính phủ Việt Nam đã đạt được những thành tựu đáng kể trong công cuộc quản lý và giảm nhẹ rủi ro thiên tai, nhưng xu hướng gần đây cho thấy, Việt Nam cần phải hành động ngay để đảm bảo tốc độ tăng trưởng trong tương lai trước các rủi ro thiên tai. Tuy nhiên, thiết kế chiến lược toàn diện về tăng cường khả năng chống chịu cho khu vực ven biển sẽ gặp phải một số thách thức như đường bờ biển trải dài hơn 3200 km, đối mặt với nhiều loại hình thiên tai, vừa chịu sự quản lý của 28 tỉnh trong khi ngân sách để thực hiện các biện pháp tăng cường khả năng chống chịu còn hạn chế.

Báo cáo khuyến nghị "Chính phủ Việt Nam phải quyết định khu vực chịu rủi ro cao nhất, các biện pháp nào cần tiến hành để giảm thiểu rủi ro thiên tai và những hành động nào cần được ưu tiên", đồng thời cũng đưa ra một kế hoạch hành động cụ thể thuộc 5 lĩnh vực chiến lược cần được triển khai khẩn trương và dứt khoát. Đó là, cải thiện các công cụ dữ liệu và ra quyết định bằng cách xây dựng cơ sở dữ liệu thiên tai có thể truy cập công khai và hệ thống quản lý tài sản đối với các cơ sở hạ tầng quan trọng; cân nhắc yếu tố rủi ro trong quy hoạch phân vùng và không gian dựa trên thông tin sẵn có tốt nhất; tăng cường khả năng chống chịu của hệ thống cơ sở hạ tầng và dịch vụ công bằng cách nâng cấp các công trình này tại những khu vực dễ bị ảnh hưởng nhất và ít được bảo vệ, đồng thời cập nhật các tiêu chuẩn an toàn hiện có; tận dụng các giải pháp dựa trên tự nhiên bằng cách khai thác khả năng bảo vệ và đóng góp phát triển kinh tế của hệ sinh thái một cách có hệ thống; và nâng cao năng lực phòng ngừa và ứng phó với thiên tai bằng cách nâng cấp hệ thống cảnh báo sớm, tăng cường năng lực ứng phó của địa phương, cải thiện mạng lưới An sinh xã hội và thực hiện phân bổ ngân sách rủi ro toàn diện.

Thái An