Chi phí tiêm vắc-xin ngừa Covid-19 sẽ còn “leo thang” nếu vẫn giữ sự độc quyền

Trong tuyên bố mới nhất ngày hôm nay (29/7) của Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người (The People’s Vaccine) đã chỉ ra rằng, chi phí tiêm vắc-xin ngừa Covid-19 có thể giảm xuống ít nhất 5 lần, nếu các hãng dược không giữ thế độc quyền để thu lợi riêng.

The People’s Vaccine là một phong trào toàn cầu với mục đích chung, đó là vận động vắc-xin cho tất cả mọi người đối phó với đại dịch Covid-19, dựa trên kiến ​​thức được chia sẻ và được cung cấp miễn phí cho tất cả mọi người ở mọi nơi trên thế giới. Liên minh gắn kết hơn 2 triệu nhà hoạt động trên toàn thế giới, cùng 175 cựu lãnh đạo thế giới và các nhà khoa học đoạt giải Nobel.

Phân tích mới của Liên minh cho thấy, Công ty Pfizer/BioNTech và Moderna đang tính giá bán vắc-xin cho chính phủ cao hơn 41 tỷ USD so với chi phí sản xuất ước tính. Bất chấp sự gia tăng nhanh chóng các trường hợp mắc và tử vong do Covid-19 tại các nước đang phát triển, cho đến nay, Pfizer/BioNTech và Moderna đã bán hơn 90% số vắc-xin của họ cho các quốc gia giàu có, tính phí cao gấp 24 lần chi phí sản xuất ước tính.

Theo Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người, phân tích các kỹ thuật sản xuất vắc-xin mRNA hàng đầu do Pfizer/ BioNTech và Moderna sản xuất cho thấy, kỹ thuật này chỉ được phát triển nhờ nguồn ngân sách công với khoảng 8,3 tỷ đô la. Như vậy, những loại vắc-xin này có thể được sản xuất với chi phí là 1,20 đô la một liều. Tuy nhiên, COVAX- chương trình được thành lập để giúp các quốc gia tiếp cận với vắc-xin Covid-19, đã phải chi trả trung bình gấp gần 5 lần. COVAX cũng đã phải vật lộn để có đủ liều lượng và đáp ứng tốc độ yêu cầu, vì nguồn cung không đủ và thực tế là các nước giàu đã tìm cách để được đứng đầu danh sách chờ bằng cách sẵn sàng trả giá cao hơn rất nhiều.

Báo cáo của Liên minh cũng chỉ ra rằng, nếu không có độc quyền dược phẩm về vắc-xin làm hạn chế nguồn cung và đẩy giá lên, số tiền mà COVAX chi cho đến nay có thể đủ để tiêm chủng đầy đủ cho mọi người ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình bằng giá thành sản xuất, nếu có đủ nguồn cung. Do đó, COVAX sẽ chỉ tiêm được cho nhiều nhất là 23% dân số vào cuối năm 2021.

Liên minh của gần 70 tổ chức, bao gồm Liên minh Châu Phi, Oxfam và UNAIDS cũng cho biết, việc một số nước giàu không ủng hộ việc dỡ bỏ độc quyền và giảm giá vắc-xin đang ở mức cao một cách bất hợp lý đã góp phần trực tiếp vào tình trạng khan hiếm vắc-xin ở các quốc gia nghèo hơn.

Theo bà Anna Marriott- Quản lý Chính sách Y tế của Oxfam: “Các hãng dược đang đòi cả thế giới “tiền chuộc” vào thời điểm khủng hoảng toàn cầu chưa từng có. Đây có lẽ là một trong những vụ trục lợi lớn nhất trong lịch sử. Những khoản ngân sách quý giá lẽ ra có thể được sử dụng để xây dựng thêm các cơ sở y tế ở các nước nghèo hơn đang được nắm giữ bởi các giám đốc điều hành và cổ đông của các tập đoàn đầy quyền lực này”.

Bà Winnie Byanyima- Giám đốc điều hành của UNAIDS cũng chia sẻ: “Các nhân viên y tế đang chết dần chết mòn ở tuyến đầu trên khắp thế giới mỗi ngày. Riêng Uganda đã mất hơn 50 nhân viên y tế chỉ trong 2 tuần. Nó gợi nhớ tới thời mà hàng triệu người đã chết vì HIV ở các nước đang phát triển vì giá thuốc HIV quá cao. Tôi thấy nhiều người được cứu sống ở các nước được tiêm chủng, ngay cả khi biến thể Delta lan rộng, và tôi cũng mong điều đó diễn ra ở các nước đang phát triển. Thật tội lỗi khi phần lớn nhân loại vẫn đang phải đối mặt với dịch bệnh quái ác này mà không được bảo vệ vì độc quyền dược phẩm và siêu lợi nhuận đang được đặt lên hàng đầu”.

Theo phân tích của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trước đại dịch, các nước đang phát triển đang trả mức giá trung bình là 0,80 đô la một liều cho tất cả các loại vắc-xin không phải là vắc-xin Covid-19. Tuy vắc-xin loại khác nhau và các loại vắc-xin mới có thể không so sánh trực tiếp được, nhưng ngay cả một trong những loại vắc-xin Covid-19 rẻ nhất trên thị trường như Oxford/AstraZeneca, cũng có giá gần gấp 4 lần giá mức giá trung bình; vắc-xin Johnson and Johnson là 13 lần. Và các loại vắc-xin đắt tiền nhất, như Pfizer/BioNTech, Moderna và Sinopharm do Trung Quốc sản xuất cao hơn tới 50 lần.

Chưa bao giờ trong lịch sử, các chính phủ mua nhiều vắc-xin như vậy cho một dịch bệnh và việc sản xuất quy mô lớn lẽ ra sẽ giảm chi phí, cho phép các công ty bán với giá thấp hơn. Tuy nhiên, EU được cho là đã trả mức giá thậm chí còn cao hơn cho đơn đặt hàng thứ hai của họ từ Pfizer/BioNTech.

Sự leo thang mạnh của giá vắc-xin được dự đoán sẽ còn tiếp diễn, khi thiếu vắng động thái của chính phủ bên cạnh khả năng phải tiêm nhắc lại trong các năm tới. Giám đốc điều hành của Pfizer đã đề xuất mức giá dự tính trong tương lai lên tới 175 đô la mỗi liều- cao hơn 148 lần so với chi phí sản xuất ước tính. Và vì các công ty dược phẩm dự đoán sẽ tính giá cao như vậy cho các đợt tiêm nhắc lại, họ sẽ tiếp tục bán vắc-xin cho các nước giàu thay vì bảo vệ nhân mạng toàn cầu…

Tuần trước, Pfizer/BioNTech thông báo sẽ cấp phép cho một công ty Nam Phi cung cấp và đóng gói 100 triệu liều để sử dụng ở Châu Phi. Tuy nhiên, theo đánh giá, đây chỉ là một con số rất nhỏ so với nhu cầu thực tế. Cả 2 hãng dược đều không đồng ý chuyển giao đầy đủ công nghệ vắc-xin với bất kỳ nhà sản xuất có năng lực nào ở các nước đang phát triển, một động thái có thể giúp tăng nguồn cung toàn cầu, hạ giá thành và cứu sống hàng triệu người.

Hiện nay, một số quốc gia giàu có đã bắt đầu phân phối lại một lượng nhỏ dư thừa của họ và thực hiện các cam kết tài trợ. Tuy nhiên, hoạt động từ thiện này không đủ để giải quyết các vấn đề về cung ứng vắc-xin toàn cầu. Liên minh Vắc-xin cho tất cả mọi người đang kêu gọi các chính phủ cần cương quyết yêu cầu chuyển giao công nghệ vắc-xin; cho phép tất cả các nhà sản xuất đủ khả năng trên toàn cầu, đặc biệt là ở các nước đang phát triển sản xuất các loại vắc-xin này.

Yêu cầu dỡ bỏ quyền sở hữu trí tuệ này đã được hơn 100 quốc gia ủng hộ, bao gồm cả Mỹ và Pháp, hiện đã bắt đầu được đàm phán chính thức tại Tổ chức Thương mại Thế giới và sẽ tiếp tục họp vào tuần này. Tuy nhiên, đề xuất này đến nay vẫn không nhận được sự ủng hộ của Đức và Anh.

Thái An