Thuốc trị Covid-19 bằng kháng thể đơn dòng
Hướng sản xuất thuốc từ các kháng thể đơn dòng (monoclonal antibodies) tạo lập từ phòng thí nghiệm hoặc trực tiếp tái tạo từ kháng thể của những người đã khỏi bệnh do virus là một hướng đi rất quan trọng để điều trị bệnh nhân Covid-19.
Hệ thống miễn dịch của con người là một mạng lưới phức tạp, bao gồm protein, các tế bào đặc biệt, mô và cơ quan, có nhiệm vụ phát hiện cũng như tiêu diệt các tác nhân gây bệnh, chẳng hạn như virus hoặc vi khuẩn. Một trong những yếu tố quan trọng của hệ thống miễn dịch là các kháng thể.
Khi ta tiêm vắc-xin chính là tạo ra miễn dịch cho cơ thể đối với tác nhân gây bệnh. Vì vậy, hướng sản xuất thuốc từ các kháng thể đơn dòng (monoclonal antibodies) tạo lập từ phòng thí nghiệm hoặc trực tiếp tái tạo từ kháng thể của những người đã khỏi bệnh do virus là một hướng đi rất quan trọng để điều trị bệnh nhân Covid-19 hiện nay.
Một loại thuốc mới được sử dụng tại Anh có tên là Ronapreve đã dùng một cặp kháng thể được tạo ra trong phòng thí nghiệm để tấn công virus, được chứng tỏ có khả năng ngăn ngừa lây nhiễm và giảm nguy cơ phải vào viện điều trị khi mắc Covid-19.
Loại thuốc này được biết đến như một trong nhiều thuốc điều trị đã được dùng cho Tổng thống Donald Trump khi ông mắc Covid năm ngoái. Tuy nhiên, thuốc này rất đắt và có lẽ chỉ được dành cho những người gặp nguy cơ bị bệnh nặng nhất. Thuốc này tấn công trực tiếp vào virus, không như các loại thuốc điều trị khác như Dexamethansone dùng Steroid để làm dịu hệ miễn dịch hoạt động thái quá của cơ thể.
Cách mà thuốc có tác dụng trong điều trị Covid-19 là cặp kháng thể trong thuốc bám vào gai protein trên bề mặt của virus Corona. Gai protein là chìa khóa mà virus dùng để mở cửa vào tế bào trong cơ thể chúng ta. Khi kháng thể đã bám vào gai protein, chúng ngăn virus không lây sang các tế bào khác và sinh sôi nảy nở, giúp cho hệ miễn dịch của cơ thể chúng ta có thêm thời gian để đối phó với virus.
Tuy nhiên, Ronapreve có giá thành rất cao, khoảng từ 1.000 đến 2.000 bảng Anh cho một lộ trình điều trị. Việc sản xuất các kháng thể đơn dòng- những đơn vị sinh học ở quy mô phân tử là rất khó khăn và vì thế rất tốn kém, không như các loại hóa dược khác. Vì thế, hiện nay thuốc chỉ mới dành cho các VIP và những ai có nguy cơ bị bệnh nặng nhất, vì có hệ miễn dịch yếu, tức là thuốc đặc trị này sẽ nhắm vào những người dễ tổn thương nhất.
Thuốc cũng được dùng cho những người mà vắc-xin không có tác dụng, chẳng hạn những người đang điều trị ung thư hay vừa cấy tạng, nếu họ có tiếp xúc gần với người mắc Covid-19. Hãng dược AstraZeneca cũng vừa công bố là liệu pháp kháng thể của họ giúp giảm nguy cơ phát triển các triệu chứng Covid-19 tới 77%. Thuốc này được tiêm vào cơ thể và có thể bảo vệ người dùng tới 12 tháng.
Hiện nay, cũng có thuốc Sotrovimab và REGN-COV- một kháng thể đơn dòng khác được phép sử dụng trong điều trị Covid-19. Thuốc này được tạo ra bằng cách nhân bản các tế bào miễn dịch, đã được chứng minh có hiệu quả chống Covid-19. Thuốc có thể làm giảm ít nhất 70% nguy cơ nhập viện hoặc tử vong.
Thuốc kháng thể nên được dùng cho người từ 12 tuổi trở lên có nguy cơ mắc Covid-19 nặng, bao gồm: Phụ nữ mang thai; người trên 65 tuổi; người bị suy giảm miễn dịch do bệnh tật hoặc thuốc; người mắc các bệnh bại não, bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh tim mạch, bệnh thận hoặc phổi mạn tính; người đã phẫu thuật mở khí quản hoặc cắt dạ dày.
Cũng như các loại thuốc kể trên, Sotrovimab do GlaxoSmithKline (GSK) và Vir Biotechnology hợp tác sản xuất, được FDA cấp phép, cũng có giá rất cao, khoảng 2.100 USD một liều. Sotrovimab và REGN-COV đều có cơ chế hoạt động tương tự nhau. Các kháng thể nhắm vào protein gai của nCoV, vốn là “vũ khí” giúp virus xâm nhập vào tế bào khỏe mạnh.
Sự kết hợp hai loại kháng thể sẽ tăng khả năng ngăn nCoV phát triển trong cơ thể. Nghiên cứu của GSK được công bố ngày 21/6/2021 cho thấy, Sotrovimab làm giảm 79% nguy cơ tử vong hoặc nhập viện do Covid-19. Theo một nghiên cứu khác được đăng trên bioRxiv ngày 26/7/2021, thì Sotrovimab có hiệu quả chống lại các biến thể như Delta.
ThS.Lê Quốc Thịnh