Đảm bảo quyền tiếp cận thông tin đất đai của người dân

Nhiều cơ quan nhà nước ở địa phương đã thực hiện đăng tải công khai bảng giá đất cấp tỉnh, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và đã cung cấp thông tin về kế hoạch sử dụng đất theo yêu cầu của công dân. Tuy nhiên, thông tin cung cấp chưa đầy đủ và thiếu đồng bộ, đồng thời tỷ lệ các tổ chức thực hiện tốt các quy định vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu đặt ra.

Đây là một số kết quả từ “Nghiên cứu thực chứng hướng tới thúc đẩy việc tiếp cận thông tin đất đai của người dân”, do Chương trình Phát triển LHQ (UNDP) tại Việt Nam và Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW) phối hợp thực hiện từ tháng 7/2021 đến tháng 6/2022. Bộ Ngoại giao và Thương mại Australia (DFAT), ĐSQ Ai-len và UNDP tại Việt Nam cùng tài trợ cho nghiên cứu này thông qua Chương trình Nghiên cứu Chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI) của UNDP Việt Nam.

Nghiên cứu được thực hiện đối với 63 tỉnh, thành phố và 704 quận, huyện, thị xã trên toàn quốc. Theo đó, pháp luật về đất đai và tiếp cận thông tin của Việt Nam đã có những quy định cụ thể về trách nhiệm, quy trình, hình thức và thời hạn công khai thông tin bảng giá đất cấp tỉnh, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, cũng như cung cấp những nội dung thông tin này theo yêu cầu của người dân.

Bà Diana Torres- Trường phòng Quản trị và Thúc đẩy sự tham gia của người dân (UNDP) chia sẻ: “Thiếu công khai thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng và thu hồi đất đai, kết hợp với định giá đất đai ở mức thấp và hành vi trục lợi của một bộ phận công chức địa chính có thể là những nguyên nhân dẫn tới mâu thuẫn đất đai ở Việt Nam, đặc biệt ở những khu vực ngoại vi các thành phố lớn. Khi thông tin liên quan đến đất đai được chia sẻ công khai và người dân có cơ hội đóng góp ý kiến cho dự thảo kế hoạch sử dụng đất và bảng giá đất, nguy cơ tham nhũng và mâu thuẫn trong linh vực đất đai sẽ giảm đi, niềm tin của người dân vào chính quyền địa phương sẽ tăng lên”.

Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy, có 12 trong số 63 tỉnh thành phố thực hiện tốt nhất việc đăng tải thông tin kế hoạch sử dụng đất trên Trang Thông tin điện tử cấp huyện, đó là các tỉnh như: Bắc Kạn, Sơn La, Nam Định, Đà Nẵng, Phú Yên, Gia Lai, Tiền Giang, Trà Vinh, Đồng Tháp, Hậu Giang, Sóc Trăng và Cà Mau. Trong đó, 3 tỉnh gồm Gia Lai, Tiền Giang và Trà Vinh có tất cả các huyện thực hiện tốt việc công khai thông tin.

Theo kết quả điều tra chung, có 27 trong số 63 UBND tỉnh, thành phố đã đăng tải bảng giá đất cấp tỉnh giai đoạn 2020-2024 (chiếm 42,9%) và có 337 trong số 704 UBND cấp huyện trên toàn quốc đã đăng tải kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2021 (chiếm 47,9%). Tuy nhiên, việc đăng tải thông tin của các cơ quan nhà nước thiếu đồng bộ, các tài liệu đính kèm thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất cấp huyện thường được đăng rải rác ở một số chuyên mục khác nhau trên các Cổng/Trang Thông tin điện tử, làm cho người dân gặp khó khăn trong tìm kiếm thông tin một cách đầy đủ.

Kết quả tìm kiếm cho thấy, chỉ có 17% cơ quan đăng tải đầy đủ kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, đáp ứng yêu cầu đăng tải cả 4 loại tài liệu gồm: Thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất, quyết định phê duyệt kế hoạch sử dụng đất cấp huyện, báo cáo thuyết minh, bản đồ kế hoạch sử dụng đất; hoặc đăng tải 3 loại tài liệu quan trọng nhất (ngoại trừ thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất). Trong số yêu cầu cung cấp thông tin gửi tới 561 Văn phòng UBND cấp huyện, có 98 cơ quan cung cấp thông tin (chiếm 17,5%), 15 cơ quan từ chối cung cấp thông tin (chiếm 2,7%), 46 cơ quan có phản hồi nghiên cứu viên nhưng không cung cấp thông tin (chiếm 8,2%), 402 cơ quan không phản hồi (chiếm 71,7%).

Trong số các khuyến nghị gửi tới cơ quan nhà nước, nhóm nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải nhanh chóng triển khai thực thi các yêu cầu của Luật Tiếp cận thông tin 2016. Đây là một văn bản luật quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong thực hiện quyền tiếp cận thông tin của công dân và quy định quy trình công khai thông tin và cung cấp thông tin theo yêu cầu của người dân. Việc thực hiện tốt những quy định này sẽ góp phần thực hiện tốt các quy định về công khai thông tin đất đai được quy định trong pháp luật về đất đai, nhằm góp phần tăng hiệu quả quản trị đất đai và giảm xung đột đất đai.

Thái An