Đòn bẩy kích thích người tham gia vào hệ thống BHXH

Với những thay đổi mang tính đột phá của Luật BHXH năm 2024 và nỗ lực truyền thông, BHXH tự nguyện hứa hẹn trở thành công cụ an sinh bền vững, mang lại những ổn định trong tương lai cho người lao động khu vực phi chính thức…

Từ ngày 1/7/2025, Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực với 14 điểm mới đã khắc phục những hạn chế, vướng mắc của Luật BHXH năm 2014 và sửa đổi, bổ sung thêm một số quy định mới nhằm bao phủ khoảng trống của BHXH. Luật BHXH năm 2024 mở rộng, gia tăng quyền, lợi ích, tạo sự hấp dẫn để thu hút người lao động đang tham gia BHXH; đồng thời, bảo đảm tốt nhất quyền lợi cho người lao động đang làm việc và hưởng lương hưu.

Luật BHXH năm 2024 đã bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ BHXH đa tầng. Theo đó, công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng khác thì sẽ được trợ cấp hưu trí xã hội do ngân sách Nhà nước bảo đảm. Quy định này thể chế hóa một bước chủ trương “điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội” nhằm phấn đấu đạt mục tiêu của Nghị quyết số 28-NQ/TW là đến năm 2030 có khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hàng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội.

Đối với người lao động khi đến tuổi nghỉ hưu có thời gian đóng BHXH mà chưa đủ điều kiện hưởng lương hưu (chưa đủ 15 năm đóng) và cũng chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội (chưa đủ 75 tuổi) thì được lựa chọn hưởng trợ cấp hàng tháng tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH của họ. Đồng thời, trong thời gian hưởng trợ cấp hàng tháng thì được hưởng bảo hiểm y tế do ngân sách Nhà nước bảo đảm.

Cùng với việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc, Luật BHXH năm 2024 bổ sung quyền lợi hưởng các chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn. Luật cũng bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện: người lao động tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con đáp ứng đủ điều kiện thì được hưởng trợ cấp bằng 2.000.000 đồng cho một con. Chế độ trợ cấp thai sản của BHXH tự nguyện do ngân sách Nhà nước đảm bảo, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ không phải đóng thêm so với hiện hành. Việc bổ sung chế độ thai sản nhằm tăng tính hấp dẫn của chính sách BHXH tự nguyện, thu hút người dân, đặc biệt là nhóm lao động trẻ tham gia.

Tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện cho lao động tại TP. Huế

Theo ông Nguyễn Hữu Dũng - nguyên Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước và Lao động (Bộ Nội vụ), việc giảm số năm đóng BHXH tối thiểu trong Luật là đòn bẩy kích thích người dân tham gia BHXH vì bản chất của BHXH là phòng tránh rủi ro xã hội về thu nhập, tuổi già, ốm đau, thai sản, bệnh nghề nghiệp... đặc biệt là nhóm lao động nghèo. Nhưng nguyên tắc của BHXH là đóng - hưởng, khi đóng BHXH ít năm với mức tiền thấp thì lương hưu sẽ thấp. Vì thế, điều quan trọng nhất là chính sách gắn với BHXH. Chính sách việc làm tốt thì người lao động sẽ có thu nhập cao, tham gia BHXH được lâu dài, khi đủ tuổi nghỉ hưu thì sẽ hưởng lương hưu cao, đó mới là điều quan trọng.

Thực tế tại địa phương, ông Nguyễn Viết Dũng - Giám đốc BHXH Khu vực XX khẳng định, Luật BHXH năm 2024 thể hiện rõ chủ trương của Đảng và Nhà nước trong việc mở rộng chính sách an sinh đến mọi đối tượng, đặc biệt là nhóm lao động phi chính thức. Giảm điều kiện hưởng, mở rộng quyền lợi, tăng hỗ trợ tài chính - tất cả đều hướng đến khuyến khích người dân chủ động tham gia. Một điểm tích cực khác là mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện từ ngân sách nhà nước tiếp tục được duy trì và tăng hơn so với Luật BHXH 2014.

Theo thống kê từ BHXH khu vực XX, tính đến tháng 6/2025, TP. Huế đã có hơn 23.700 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt gần 58% kế hoạch do BHXH Việt Nam đề ra. Con số này cho thấy nhận thức của người dân đang dần thay đổi, đặc biệt khi công tác truyền thông được tăng cường qua nhiều hình thức như hội nghị, truyền thông nhóm nhỏ, đối thoại chính sách…

Do đó, để tiếp tục thu hút người lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện, thời gian tới, cơ quan BHXH đẩy mạnh công tác tuyên truyền những điểm mới của Luật BHXH năm 2024, góp phần hiệu quả trong việc đảm bảo quyền lợi an sinh xã hội lâu dài, bền vững cho người dân. Trong đó, chú trọng hình thức truyền thông trực tiếp như tổ chức các hoạt động hội nghị, tư vấn chính sách, đối thoại trực tiếp và hội thi… Các kênh như: Bộ phận Một cửa, Trung tâm Dịch vụ việc làm TP. Huế, Cổng Thông tin điện tử và mạng xã hội cũng được tận dụng hiệu quả.

Nguyệt Hà