Kiểm toán môi trường vì một “ASEAN xanh”

Ngày 5/11, tại Hà Nội, Kiểm toán nhà nước Việt Nam đăng cai tổ chức Hội thảo chia sẻ kiến thức của Tổ chức Các cơ quan Kiểm toán tối cao Đông Nam Á (ASEANSAI) với chủ đề Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề.

Hội thảo có sự tham dự của đại biểu các cơ quan kiểm toán tối cao (SAI) là thành viên ASEANSAI gồm Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philipines; đại diện lãnh đạo UBND tỉnh Nam Định, Hà Tĩnh và đại biểu đến từ Kiểm toán nhà nước (KTNN) Việt Nam.

Theo KTNN Việt Nam, hiện nay, các quốc gia Đông Nam Á đang chứng kiến sự phát triển nhanh chóng của các cụm công nghiệp và làng nghề trong quá trình công nghiệp hóa- hiện đại hóa, đóng góp tích cực vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và đẩy mạnh xuất khẩu. Tuy nhiên, sự phát triển này cũng mang đến những thách thức lớn về môi trường, gây ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và chất lượng cuộc sống nếu không được kiểm soát hiệu quả.

Nhận thức được ý nghĩa quan trọng của việc bảo vệ môi trường cũng như những thách thức hầu hết các SAI đang đối mặt trong việc thực hiện kiểm toán môi trường, năm 2022, KTNN Việt Nam đề xuất Dự án chia sẻ kiến thức với chủ đề Công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề. Đây không chỉ là vấn đề được Quốc hội, Chính phủ và người dân Việt Nam đặc biệt quan tâm mà còn là bài toán chung mà nhiều quốc gia đang phát triển phải đối mặt khi chuyển đổi từ nền sản xuất công nghiệp truyền thống sang sản xuất công nghiệp hiện đại. Kết quả từ Dự án đã giúp cung cấp cái nhìn toàn diện và cụ thể về tình trạng môi trường tại các khu vực này, góp phần định hướng các chính sách và biện pháp cải thiện môi trường phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững.

Bà Datuk Wan Suraya Wan Mohd Radzi- Tổng KTNN Malaysia, Chủ tịch Ủy ban chia sẻ kiến thức ASEANSAI cho biết, yếu tố môi trường là nền móng cho sự tồn tại và phát triển của toàn xã hội. Do đó, việc bảo vệ môi trường không chỉ là một vấn đề cần làm, đó còn là một nhiệm vụ thể hiện đạo đức của mỗi cá nhân, tập thể. Thách thức này không chỉ riêng lẻ mà là “bài toán” chung của khu vực Đông Nam Á với sự chuyển mình mạnh mẽ từ nền sản xuất truyền thống sang công nghiệp hiện đại, hướng đến các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Vì vậy, bảo vệ môi trường không chỉ là một lựa chọn, mà là điều kiện tiên quyết cho một tương lai.

“Ủy ban Chia sẻ kiến thức ASEANSAI cam kết mạnh mẽ sẽ cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm để tăng cường vai trò trong việc đạt được các SDG. Điều này đòi hỏi sự quy tụ tất cả các kiểm toán viên của cộng đồng ASEAN, là minh chứng cho sự cống hiến của tất cả chúng ta vì một tương lai bền vững” - Tổng KTNN Malaysia khẳng định.

Tại Việt Nam, xuất phát từ thực trạng và thách thức hiện hữu trong công tác quản lý môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề, trong những năm gần đây, KTNN Việt Nam đã thực hiện các cuộc kiểm toán môi trường với nội dung công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề. Trong đó, năm 2022, tiến hành kiểm toán công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp, làng nghề trên địa bàn thị xã Từ Sơn (tỉnh Bắc Ninh) và huyện Hoài Đức (TP Hà Nội) trong giai đoạn 2019- 2021. Đến năm 2023, mở rộng quy mô đến các cụm công nghiệp và làng nghề của các tỉnh Bắc Giang, Nam Định, Thái Bình và Hà Tĩnh giai đoạn 2020-2022. Theo Phó KTNN Việt Nam Hà Thị Mỹ Dung, 2 cuộc kiểm toán đã cơ bản đánh giá toàn diện về tính tuân thủ, hiệu lực và hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại địa bàn các tỉnh. Qua đó, KTNN Việt Nam chỉ ra những bất cập, hạn chế trong chính sách, trong công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề.

Cụ thể, các địa phương chưa xây dựng, ban hành đầy đủ văn bản, quy định liên quan đến công tác bảo vệ môi trường làng nghề, cụm công nghiệp; một số văn bản đã được ban hành nhưng chưa kịp thời cập nhật, điều chỉnh theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020; vẫn còn tình trạng cấp phép thành lập mới đối với các cơ sở có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao tại các làng nghề mà trước đó đã được rà soát, đánh giá và phân loại là ô nhiễm môi trường và ô nhiễm môi trường nghiêm trọng; chưa hoàn thành các nhiệm vụ cần thiết để phòng ngừa và ứng phó sự cố môi trường... Từ đó, KTNN Việt Nam đã kiến nghị chấn chỉnh, khắc phục những sai phạm trong công tác quản lý Nhà nước về môi trường, kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các văn bản, chính sách chưa nhất quán, chưa phù hợp với thực tiễn.

Đánh giá cao hiệu quả công tác kiểm toán trong thực hiện mục tiêu này, bà Hà Lan Anh- Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định nhấn mạnh: Kiểm toán Nhà nước Việt Nam đóng vai trò quan trọng giúp nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý Nhà nước đồng thời đóng góp tích cực vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế và bảo vệ môi trường.

Chia sẻ kinh nghiệm tại Hà Tĩnh, ông Trần Báu Hà- Phó Chủ tịch UBND tỉnh cho biết, thực hiện kết luận, kiến nghị kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước, đã chỉ đạo các sở, ngành liên quan triển khai khắc phục những tồn tại trong công tác xây dựng, ban hành và sửa đổi các văn bản liên quan đến công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề trên địa bàn tỉnh...

Tại Hội thảo, các diễn giả đến từ các SAI Brunei, Indonesia, Malaysia, Myanmar, Philipines, Việt Nam, UBND tỉnh Nam Định, Hà Tĩnh trình bày các bài tham luận, trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm về vai trò của các SAI trong việc thúc đẩy kiểm toán môi trường và nâng cao công tác quản lý, bảo vệ môi trường tại các cụm công nghiệp và làng nghề- những nơi đang chuyển mình mạnh mẽ từ các ngành nghề thủ công truyền thống sang sản xuất công nghiệp hiện đại.

Chia sẻ kinh nghiệm tại Hội thảo, đại diện SAI Malaysia cho biết, trong quá trình thực hiện kiểm toán quản lý nguồn nước quốc gia, SAI Malaysia đã phát hiện có 140 dự án bị trì hoãn, vượt quá thời gian theo tiến độ đã đề ra, gây thiệt hại 4,753 tỷ ringgit Malaysia. Bên cạnh đó, SAI Malaysia cũng phát hiện ô nhiễm chất lượng nước đến từ nước thải của các nhà máy xử lý nước thải là một trong những nguồn ô nhiễm cao nhất đối với nhu cầu oxy sinh hóa (BOD), ước tính đạt 343,45 tấn mỗi ngày... Qua kiểm toán, SAI Malaysia kiến nghị cần tăng cường giám sát việc hoàn thành và phát triển dự án chất lượng nước để có thể hoàn thành trong thời gian quy định. Đồng thời, cải thiện việc kiểm soát các nguồn ô nhiễm và các thông số xử lý một cách hiệu quả hơn...

Nhấn mạnh cam kết của các SAI thành viên với những nỗ lực phát triển kiểm toán môi trường tại quốc gia và khu vực, Tổng Kiểm toán nhà nước Malaysia, Chủ tịch Ủy ban Chia sẻ kiến thức của ASEANSAI bày tỏ: “Tất cả chúng tôi sẽ cùng nhau chia sẻ để tăng cường vai trò của các SAI trong việc đạt được các Mục tiêu phát triển bền vững (SDG). Điều này đòi hỏi sự quy tụ của tất cả các kiểm toán viên trong cộng đồng ASEAN, tất cả chúng ta cùng cống hiến vì một tương lai bền vững”. Có thể nói, Kiểm toán môi trường đang trở thành công cụ quan trọng, góp phần xây dựng một Đông Nam Á phát triển bền vững, hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ môi trường. Đây là một “cuộc chiến” xanh cần sự chung tay của các quốc gia trong khu vực...

Ngọc Thảo