Từ năm 2006, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam đã ban hành Quyết định số 1170/QĐ-BHXH về thực hiện chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH qua phương thức thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM). Tuy nhiên, từ năm 2019 trở lại đây, thực hiện chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, việc đẩy mạnh TTKDTM ngày càng được BHXH Việt Nam quan tâm, đưa vào nhiệm vụ trọng tâm của Ngành. Theo đó tỷ lệ chi trả qua tài khoản cá nhân của người hưởng tăng lên rõ rệt.

Thực hiện chỉ đạo của lãnh đạo Ngành, Vụ Tài chính- Kế hoạch đã tham mưu lãnh đạo BHXH Việt Nam ban hành kế hoạch triển khai toàn Ngành, các văn bản hướng dẫn BHXH tỉnh thực hiện tuyên truyền, phối hợp với các đơn vị liên quan, giao chỉ tiêu cho từng BHXH cấp dưới; tập trung vận động các đối tượng tiềm năng (người hưởng các chế độ ngắn hạn trong độ tuổi lao động, người hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng độ tuổi 55-65…), tham mưu UBND các cấp đưa nội dung về TTKDTM vào chủ trương, kế hoạch thực hiện của địa phương…

Đến ngày 31/12/2023, tỷ lệ người nhận lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua phương thức TTKDTM tại khu vực đô thị đạt 64% (vượt 4%- về đích trước 2 năm so với kế hoạch Thủ tướng giao tại Quyết định số 1813/QĐ-TTg). Trong đó, tỷ lệ chi trả KDTM đối với các chế độ ngắn hạn (BHXH một lần, trợ cấp thất nghiệp) đã tiệm cận 100%. BHXH Việt Nam xác định giai đoạn tiếp theo sẽ tiếp tục đẩy mạnh TTKDTM đối với người hưởng các chế độ BHXH hằng tháng, tập trung vào giải pháp mang tính đột phá, nhất là huy động được sự phối hợp chặt chẽ của các bộ, ngành.

Trong việc chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH qua phương thức TTKDTM trên nền CSDL quốc gia về Dân cư, hệ thống của BHXH Việt Nam đã xác thực hơn 98,5 triệu thông tin nhân khẩu trong CSDL do Ngành quản lý. Trong đó, khoảng 88,3 triệu người đang tham gia, thụ hưởng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Trong đó, gần 3,4 triệu người nhận lương hưu, trợ cấp hằng tháng đang được đồng bộ với CSDL quốc gia về Dân cư.

Đặc biệt, ngày 30/6/2024, Thủ tướng ký ban hành Nghị định số 75/2024/NĐ-CP điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, BHXH Việt Nam đã có sự chuẩn bị kỹ lưỡng, đầy đủ các điều kiện cần thiết về dữ liệu, công tác truyền thông, kinh phí... để sẵn sàng chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng qua tài khoản cá nhân cho người hưởng.

Vụ Tài chính- Kế toán đã xây dựng dự thảo trình lãnh đạo Ngành ban hành văn bản chỉ đạo BHXH các tỉnh, thành phố phối hợp với cơ quan bưu điện, ngân hàng, các địa phương thực hiện chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng cho người hưởng đồng loạt trên phạm vi cả nước ngay từ ngày đầu tiên Nghị định có hiệu lực (1/7/2024). Chỉ trong ngày 1/7 đã chi trả cho hơn 70% người hưởng, trong đó phần lớn là qua tài khoản cá nhân. Qua đó, tạo dư luận tốt, tâm lý phấn khởi cho người hưởng, đảm bảo việc chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH theo Nghị định mới ban hành kịp thời, chính xác, thuận tiện, an toàn nhất cho người hưởng.

Đồng thời, thực hiện nhiệm vụ tại Quyết định số 38/QĐ-TTg ngày 11/01/2024 của Thủ tướng Chính phủ, Vụ Tài chính- Kế toán đã phối hợp với Trung tâm CNTT, Ban Thực hiện chính sách BHXH tham mưu lãnh đạo Ngành ký Quy trình phối hợp với Cục Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội (Cục C06- Bộ Công an) về việc triển khai phát triển TTKDTM trong công tác chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH trên nền CSDL quốc gia về Dân cư nhằm tăng tỷ lệ người nhận các chế độ BHXH qua phương thức TTKDTM; đồng thời rà soát, xác thực người hưởng tình trạng của người hưởng tại nơi cư trú.

Để thực hiện đồng bộ, rộng khắp trên phạm vi toàn quốc, Vụ Tài chính- Kế toán tiếp tục tham mưu lãnh đạo Ngành ban hành văn bản chỉ đạo BHXH tỉnh, thành phố phối hợp với ngành Công an tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương, chỉ đạo quyết liệt triển khai thực hiện, đồng thời phối hợp với bưu điện, ngân hàng đẩy mạnh các hình thức tuyên truyền, cung cấp thông tin đến người dân. Đặc biệt, cơ quan BHXH đã phối hợp với cơ quan công an tại địa phương xuống tận cơ sở, từng nhà người dân để tiếp cận, vận động, tuyên truyền, khuyến khích người hưởng mở, đăng ký nhận chế độ qua tài khoản cá nhân.

Tính đến tháng 7/2024, có 74% người hưởng nhận các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản cá nhân tại khu vực đô thị, vượt 14% so với chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Nhiều địa phương đã đạt trên 75% số người hưởng nhận các chế độ BHXH hằng tháng qua tài khoản cá nhân như: Hà Tĩnh 99%, Hà Nội 95%, Bình Dương 89%, Bắc Ninh 80%, Tiền Giang 78%, TP.HCM 75%...

Việc chi trả cho người hưởng qua tài khoản cá nhân đem lại nhiều tiện ích, nhiều ưu điểm vượt trội so với việc chi trả bằng tiền mặt. Cụ thể, đối với người hưởng, đảm bảo nhanh gọn, an toàn, thuận tiện, không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khách quan như bão lũ hay dịch bệnh; đối với cơ quan BHXH, tiết kiệm chi phí quản lý, thời gian, tiến độ thực hiện.

Mặt khác, với việc tăng cường kết nối CSDL giữa BHXH Việt Nam và các bộ, ngành (Bộ Công an, Bộ Tư pháp…) để quản lý chặt chẽ thông tin người hưởng và số lượng người hưởng các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản cá nhân ngày càng tăng. Vụ Tài chính- Kế toán, Trung tâm CNTT, Ban Thực hiện chính sách BHXH phối hợp tham mưu lãnh đạo Ngành chuyển dần việc chi trả các chế độ qua tài khoản cá nhân từ tổ chức được ủy quyền sang cơ quan BHXH chi trả trực tiếp vào tài khoản người hưởng theo quy trình khép kín trên hệ thống thanh toán điện tử song phương, theo đó giảm khâu trung gian, tiết kiệm chi phí chuyển tiền, an toàn, bảo mật, đảm bảo người hưởng nhận các chế độ đầy đủ, kịp thời.

Việc thực hiện TTKDTM dù đạt nhiều kết quả tốt, song vẫn còn những khó khăn nhất định. Đó là tâm lý, thói quen sử dụng tiền mặt của người hưởng (nhất là người cao tuổi hạn chế về sử dụng công nghệ, lo ngại về bảo mật); cơ sở hạ tầng của ngân hàng, mạng lưới cây rút tiền chưa đáp ứng được nhu cầu tiếp cận dịch vụ của người hưởng; ngân hàng và cơ quan BHXH chưa có cơ chế đối soát tình trạng của chủ thẻ, đặc biệt nếu chủ thẻ từ trần phải thu hồi khoản tiền đã chuyển vào tài khoản.

Việc triển khai thực hiện ở một số nơi còn cứng nhắc, mang tính ép buộc người dân phải mở tài khoản. Trước thực trạng này, BHXH Việt Nam và Cục C06 đã chỉ đạo tới các Tổ công tác của địa phương thực hiện theo đúng các nội dung của Quy trình phối hợp. Trong đó, hết sức lưu ý phương pháp thực hiện là vận động, khuyến khích người hưởng nhận lương hưu, chế độ BHXH qua phương thức TTKDTM (không ép buộc người hưởng, đặc biệt người hưởng cao tuổi, ốm đau, đi lại khó khăn, người hưởng vùng sâu vùng xa nơi khó tiếp cận dịch vụ của ngân hàng; người hưởng không mở được tài khoản vì lý do bất khả kháng khác...).

Còn một bộ phận dữ liệu chưa trùng khớp, chưa đầy đủ các trường dữ liệu giữa CSDL quốc gia về Dân cư và CSDL do BHXH Việt Nam quản lý. Hiện cơ quan Công an và cơ quan BHXH đang phối hợp để tiếp cận người hưởng, xác minh thông tin. Thực hiện quy trình phối hợp, số lượng tài khoản phát sinh mới nhiều trong thời gian ngắn, tuy nhiên còn nhiều trường hợp người hưởng kê khai sai thông tin thụ hưởng, nên cơ quan BHXH chuyển tiền không thành công, phải liên hệ với người hưởng để cập nhật lại thông tin tài khoản thụ hưởng.

Chính vì vậy, Vụ Tài chính- Kế toán đề xuất lãnh đạo Ngành kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo các bộ, ngành, địa phương tiếp tục nâng cao chất lượng công tác phối hợp với ngành BHXH Việt Nam trong tổ chức thực hiện nhiệm vụ, đặc biệt là đẩy mạnh TTKDTM, chi trả lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng qua tài khoản cá nhân cho người hưởng, đảm bảo chặt chẽ, an toàn, kịp thời. Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo NHNN Việt Nam, hệ thống ngân hàng thương mại quan tâm nâng cấp cơ sở vật chất, tăng cường mạng lưới điểm rút tiền để người hưởng thuận lợi trong việc tiếp cận dịch vụ của ngân hàng; nâng cấp hệ thống công nghệ, phương thức thanh toán đảm bảo việc chuyển tiền nhanh chóng, an toàn, tạo điều kiện thuận lợi, dễ dàng cho người hưởng tiếp cận các dịch vụ; nâng cấp hệ thống công nghệ đảm bảo việc chuyển tiền nhanh chóng, an toàn. Tiếp tục triển khai phối hợp với Cục C06 chỉ đạo các đơn vị có liên quan trong Ngành tăng cường tuyên truyền, giải thích để người hưởng hiểu rõ về chủ trương, tạo sự đồng thuận.

Ngành BHXH Việt Nam tiếp tục phối hợp chia sẻ thường xuyên, liên tục dữ liệu khai tử, mất tích từ Bộ Công an, Bộ Tư pháp để xác minh kịp thời dừng hưởng các chế độ đang chi trả qua phương thức không dùng tiền mặt.

Bài: Nguyễn Ngọc Huyến (Vụ trưởng Vụ Tài chính- Kế toán)

Đồ họa: Thanh An