Thúc đẩy tổng cầu để tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh mới

Sáng 17/4, tại Hà Nội, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia: "Kinh tế Việt Nam năm 2023 và triển vọng năm 2024- Thúc đẩy tổng cầu để tăng trưởng kinh tế trong bối cảnh mới”; đồng thời họp báo công bố ấn phẩm “Đánh giá Kinh tế Việt Nam thường niên 2023”.

Đánh giá về kinh tế Việt Nam năm 2023, GS-TS.Phạm Hồng Chương- Hiệu trưởng Trường Đại học Kinh tế Quốc dân nhận định: Năm 2023 được coi là một trong những năm khó khăn nhất của nền kinh tế Việt Nam trong nhiều năm gần đây. Việt Nam đã phải đối mặt với nhiều rủi ro, bất ổn từ bối cảnh quốc tế như tăng trưởng toàn cầu suy yếu, lạm phát toàn cầu vẫn ở mức cao, chính sách tiền tệ thắt chặt ở nhiều nước và căng thẳng địa chính trị gia tăng. Tăng trưởng của Việt Nam năm 2023 vẫn còn kém hơn nhiều so với giai đoạn trước COVID-19, trong đó nổi bật nhất là sự suy yếu của tổng cầu và các thành tố quan trọng của tổng cầu như tiêu dùng, đầu tư, cùng với chất lượng tăng trưởng không được cải thiện.

GS-TS.Phạm Hồng Chương phân tích thêm: “Tổng cầu đóng vai trò quan trọng để xác định mức độ hoạt động kinh tế và việc làm trong nền kinh tế. Tổng cầu giảm cho thấy nền kinh tế có nguy cơ suy thoái, điều này ảnh hưởng đến mức tăng trưởng chung, gây ra các hậu quả như sản xuất công nghiệp sụt giảm, thất nghiệp tăng cao, giảm thu nhập và chi tiêu của người dân… Vì vậy, phục hồi tổng cầu là một nhiệm vụ quan trọng đối với Việt Nam, đòi hỏi Chính phủ và các bộ, ban, ngành liên quan cần khẩn trương có những biện pháp thích hợp, kịp thời để củng cố các động lực tăng trưởng từ phía tổng cầu, từ đó tạo tiền đề phát triển kinh tế trong bối cảnh mới”.

GS-TS.Tô Trung Thành- Trường Đại học Kinh tế Quốc dân cũng cho biết, trong bối cảnh kinh tế thế giới còn nhiều rủi ro và bất ổn, kinh tế Việt Nam cũng chịu tác động nặng nề. Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) năm 2023 tăng 5,05% so với năm 2022, chỉ cao hơn tốc độ tăng 2,87% và 2,56% của năm 2020 và 2021. Nhận định về triển vọng năm 2024, theo GS-TS.Tô Trung Thành, tác động của các yếu tố bất lợi, bấp bênh từ tình hình kinh tế thế giới khiến những dự báo về tăng trưởng Việt Nam đều được điều chỉnh giảm so với năm 2023. Dự báo tăng trưởng kinh tế do các tổ chức quốc tế đưa ra ở mức 5,5-6%, thấp hơn so với kế hoạch 6-6,5% do Quốc hội đề ra. Nhìn chung, kinh tế Việt Nam sẽ đối diện với nhiều tác động bất ổn, khó lường và tiêu cực từ kinh tế thế giới.

Trong ấn phẩm "Đánh giá Kinh tế Việt Nam thường niên 2023" của Đại học Kinh tế Quốc dân được công bố tại Hội thảo, nhóm chuyên gia cũng đánh giá: “Tác động từ sự suy giảm và bất ổn của nền kinh tế thế giới dồn nén từ đại dịch COVID-19 cho tới nay nhiều khả năng vẫn sẽ tiếp tục tác động đến nền kinh tế Việt Nam, ít nhất trong nửa đầu năm 2024, trước khi đón nhận những dấu hiệu tích cực, khả quan hơn”.

Theo nhóm tác giả, ở trong nước, những động lực truyền thống đến từ tổng cầu (đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu) còn yếu, khu vực DN còn đang đối mặt với nhiều khó khăn, trong khi động lực tăng trưởng mới còn chưa rõ ràng. Môi trường tài chính và vĩ mô như hệ thống tài chính tiền tệ, thị trường trái phiếu DN, thị trường vàng và thị trường bất động sản còn chứa đựng nhiều rủi ro. Bên cạnh đó, những thay đổi thể chế để tạo điều kiện cho các động lực tăng trưởng mới còn chậm trễ trong việc ban hành, thực thi công vụ còn chậm do tâm lý sợ sai, sợ trách nhiệm vẫn còn phổ biến. Trong khi đó, chất lượng tăng trưởng còn thấp, mô hình tăng trưởng chưa có nhiều cải thiện...

Trong bối cảnh mô hình kinh tế chưa có cải thiện về chiều sâu, khuyến nghị chính sách để đạt mục tiêu tăng trưởng cao ngay trong năm 2024, các chuyên gia kinh tế cho rằng: Chính phủ sẽ phải dựa chủ yếu vào các chính sách trọng cầu. Cần tích cực và chủ động sử dụng chính sách tài khóa trong kích thích tăng trưởng nhằm đối phó với những vấn đề của suy giảm tăng trưởng. Các động lực tăng trưởng từ phía tổng cầu (đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu) cần được hồi phục nhanh chóng và đẩy mạnh hơn nữa.

Đặc biệt, liên quan đến kích cầu tiêu dùng, nhóm tác giả đánh giá, tiêu dùng cuối cùng hiện đóng vai trò lớn nhất trong tổng cầu. Do đó, Chính phủ có thể thực hiện các chính sách kích cầu tiêu dùng thông qua gia tăng trợ cấp an sinh xã hội cho người nghèo, người bị mất việc làm (cả khu vực chính thức và phi chính thức); nâng mức thu nhập chịu thuế và giảm thuế suất thu nhập cá nhân; giảm VAT hàng thiết yếu nội địa để tăng nhu cầu chi tiêu; tiếp tục thực hiện cải cách tiền lương nhằm kích thích tiêu dùng, góp phần tăng tổng cầu.

Về việc cải thiện an sinh xã hội cho người nghèo, cần xác định rõ nguyên nhân và triển khai quyết liệt. Phải đưa nhóm yếu thế vào trung tâm, trọng tâm của các chính sách an sinh xã hội. Để sự hỗ trợ đến được đúng nhóm đối tượng, các giải pháp có thể được thực thi như: Phát triển hệ thống BHXH đồng bộ, đa dạng, chất lượng, kết hợp có hiệu quả giữa bảo hiểm mang tính chất xã hội và bảo hiểm mang tính chất dịch vụ thương mại, nhằm đáp ứng các nhu cầu khác nhau của người dân; ưu tiên đầu tư nguồn lực tài chính cho an sinh xã hội…

Thái An