Trường hợp nào không phải đóng, không phải tham gia BHXH bắt buộc

Theo ghi nhận của chúng tôi, trong các buổi đối thoại giữa cơ quan BHXH với doanh nghiệp, người lao động vừa qua, vấn đề đang được quan tâm nhiều nhất - đó là trường hợp nào người lao động tạm thời không phải đóng BHXH bắt buộc và trường hợp nào không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. 

Trường hợp người lao động tạm thời không phải đóng BHXH bắt buộc

Khoản 4, 5 và 6 Điều 42 Quyết định 595/QĐ-BHXH, được sửa đổi bổ sung bởi Quyết định 490/QĐ-BHXH 2023 và Quyết định 948/QĐ-BHXH 2023, đã chỉ rõ các trường hợp người lao động tạm thời không phải đóng BHXH bắt buộc, cụ thể như sau:

Cơ quan BHXH TP. Hồ Chí Minh tư vấn chính sách BHXH, BHYT cho người lao động.

Nếu người lao động không làm việc và không hưởng lương từ 14 ngày trở lên trong tháng, họ sẽ không phải đóng BHXH cho tháng đó; đồng thời, thời gian này không được tính để hưởng chế độ BHXH.

Trường hợp nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày trở lên, người lao động sẽ không phải đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp, bảo hiểm TNLĐ-BNN nhưng vẫn được hưởng quyền lợi về BHYT.

Đối với người lao động nghỉ hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày trở lên trong tháng, cả đơn vị sử dụng lao động và bản thân người lao động đều không phải đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm TNLĐ-BNN.

Tuy nhiên, thời gian này vẫn được tính là thời gian tham gia BHXH, không tính đóng bảo hiểm thất nghiệp, và cơ quan BHXH sẽ tiếp tục đóng BHYT cho người lao động.

Trường hợp không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc

Khoản 7 Điều 2 Luật BHXH 2024 quy định rõ một số đối tượng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Trong đó bao gồm:

Người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hoặc trợ cấp hằng tháng; Lao động là người giúp việc gia đình;

Chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh theo quy định của Chính phủ, người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước hoặc phần vốn của doanh nghiệp theo pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương đã đủ tuổi nghỉ hưu theo quy định tại khoản 2 Điều 169 của Bộ luật Lao động, trừ trường hợp thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 6 tháng quy định tại khoản 7 Điều 33 của Luật này. Năm 2025, tuổi nghỉ hưu của nam là 61 tuổi 3 tháng, của nữ là 56 tuổi 8 tháng.

Trường hợp được đóng tiếp BHXH bắt buộc để đủ điều kiện hưởng lương hưu

Khoản 7 Điều 33 Luật BHXH 2024 cũng đưa ra quy định đặc biệt cho những người lao động có thời gian đóng BHXH còn thiếu tối đa 6 tháng để đủ điều kiện hưởng lương hưu hoặc trợ cấp tuất hằng tháng.

Trong trường hợp này, người lao động hoặc thân nhân được phép đóng tiếp một lần cho số tháng còn thiếu, với mức đóng bằng tổng mức đóng của cả người lao động và người sử dụng lao động trước khi nghỉ việc hoặc qua đời. Khoản tiền này được nộp vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Tuy nhiên, thời gian đóng bổ sung sẽ không được tính là thời gian làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, theo danh mục do Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH (nay là Bộ Nội vụ) ban hành.

Trường hợp người lao động chấm dứt đóng BHXH bắt buộc mà thời gian BHXH còn thiếu trên 6 tháng để đủ điều kiện hưởng lương hưu thì có quyền đóng tiếp BHXH tự nguyện.

Có thể thấy những quy định mới trong Luật BHXH 2024 là hết sức chặt chẽ, linh hoạt trong quản lý, vừa đảm bảo quyền lợi cho người lao động, vừa giảm gánh nặng tài chính trong các trường hợp đặc thù.

Đặc biệt, việc cho phép đóng bổ sung tối đa 6 tháng để hưởng lương hưu là chính sách nhân văn, góp phần hạn chế tình trạng nhận BHXH một lần; đồng thời bảo đảm an sinh lâu dài cho người lao động.

Lê Văn