Chạy đua giải mã biến thể COVID-19 mới xuất hiện

Sự xuất hiện của biến thể virus SARS-CoV-2 mới có tính đột biến cao khiến các quốc gia phải cảnh giác trong bối cảnh giới khoa học đang dốc sức tìm hiểu mức độ lây lan và khả năng trốn tránh hệ miễn dịch của virus này.

Theo tiến sĩ Jesse Bloom, chuyên gia nghiên cứu sự tiến hóa của virus tại Trung tâm Ung thư Fred Hutchinson (Mỹ), biến thể mới gây COVID-19 được đặt tên là BA.2.86, hay Pirola. Nó có nhiều hơn 30 đột biến trên protein gai so với biến thể phụ BA.2 của Omicron. Bà Bloom cho biết thêm, chính đặc điểm này đã giúp BA.2.86 tiến hóa nhảy vọt về kích thước, cũng giống như kiểu cách xuất hiện của Omicron.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ngày 17/8, đã chỉ định BA.2.86 là "biến thể đang được giám sát", khuyến khích các quốc gia theo dõi và báo cáo các trình tự gene mà họ tìm thấy.

Một biến thể đang "được giám sát" nếu gây bệnh nặng hơn hay có khả năng né hệ miễn dịch và các phương pháp điều trị hiện có thì sẽ được nâng hạng thành biến thể "cần quan tâm" hoặc "đáng lo ngại". Danh sách các biến thể "cần quan tâm" của WHO hiện nay gồm có XBB.1.5, XBB.1.16 và EG.5 còn danh sách biến thể "đáng lo ngại" vẫn đang trống.

BA.2.86 được phát hiện lần đầu tiên bởi các nhà khoa học ở Israel hôm 13/8. Kể từ đó, Đan Mạch thông báo ghi nhận 3 ca nhiễm BA.2.86 tại nước này. Hai ca khác được ghi nhận lần lượt tại Mỹ và Anh.

Tính đến nay, chỉ có 6 ca nhiễm BA.2.86 được báo cáo tại 4 nước kể trên. Tuy nhiên, các nhà dịch tễ học nhận định con số thực tế có thể lớn hơn do việc giám sát các biến thể trên toàn thế giới đã bị hủy bỏ.

"Thật bất thường khi SARS-CoV-2 thay đổi mạnh mẽ và phát triển 30 đột biến mới. Lần cuối cùng chúng ta chứng kiến sự thay đổi lớn như vậy là khi Omicron xuất hiện", ông Morten Rasmussen, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Nghiên cứu Huyết thanh Statens (SSI) của Đan Mạch, bình luận. Ba trường hợp nhiễm BA.2.86 tại Đan Mạch sinh sống ở các vùng khác nhau và dường như không có liên hệ với nhau.

Nhóm chuyên gia tại SSI đang tập trung tìm hiểu cách thức biến thể mới chống lại kháng thể ở người, và cho rằng hiện còn quá sớm để đưa ra thông tin chi tiết về mức độ nghiêm trọng hoặc khả năng lây lan của BA.2.86.

TS.Mandy Cohen- Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ, mới đây cũng đưa ra nhận định biến thể BA.2.86 không đáng báo động. "Chúng tôi đã chuẩn bị sẵn sàng hơn bao giờ hết để phát hiện và ứng phó với những thay đổi của virus gây COVID-19. Chúng tôi đang theo dõi dòng mới này", bà Cohen nói thêm.

Trong bản đánh giá mối đe dọa mới từ BA.2.86, Cơ quan An ninh Y tế Anh (UKHSA) chỉ ra rằng việc các ca nhiễm ở 4 quốc gia khác nhau đều là những người gần đây không đi du lịch cho thấy dấu hiệu về "sự lây truyền quốc tế". Báo cáo cho biết các trình tự gene được tìm thấy rất giống nhau, chứng tỏ virus mới xuất hiện gần đây và đang lan nhanh chóng. Tuy nhiên, UKHSA lưu ý bản đánh giá của họ chỉ có độ tin cậy thấp do chưa có nhiều trình tự gene.

Hồi tháng 3, Nhà Trắng đã thăm dò ý kiến của hơn chục chuyên gia về COVID-19 về khả năng xuất hiện một biến thể đột biến cao trong 2 năm tới. Hầu hết các chuyên gia kết luận khả năng xảy ra khoảng 10-20%.

Biến thể mới của virus gây COVID-19 được phát hiện vào thời điểm thế giới đang trải qua làn sóng dịch đến từ biến thể EG.5 - biệt danh "Eris" và hiện chiếm 17,4% số ca trên toàn cầu trong tuần lễ chấm dứt vào ngày 23/7, theo WHO. EG.5 được xác nhận đã xuất hiện ở hơn 50 quốc gia và vùng lãnh thổ tính đến ngày 8/8.

Tại Mỹ, EG.5 đang là biến thể chiếm ưu thế, ước tính gây ra khoảng 20% tổng số ca nhiễm mới ở quốc gia này. Biến thể phổ biến tiếp theo, FL.1.5.1, đã phát triển nhanh chóng và hiện gây ra khoảng 13% số ca nhiễm mới.

Trong khi đó, Pfizer, Moderna và Novavax đều điều chế thành công các loại vắc-xin mới để kháng XBB.1.5, một biến thể khác của Omicron tương tự với Eris.

Ngọc Tuấn