Giải pháp tài chính bền vững cho y tế dự phòng

Ngày 31/8, tại Đà Nẵng, Ủy ban Xã hội của Quốc hội đã tổ chức Hội thảo Giải pháp tài chính bền vững cho y tế dự phòng và phòng, chống HIV/AIDS và lấy ý kiến về Dự án Luật BHXH (sửa đổi).

Từ năm 2008, Nghị quyết số 18/2008/QH12, Quốc hội đã yêu cầu phải dành ít nhất 30% ngân sách y tế cho y tế dự phòng, tuy nhiên, trên thực tế, tỷ lệ này chưa được bảo đảm.

Trong giai đoạn 2016- 2022, tổng kinh phí ngân sách Trung ương bố trí cho hoạt động y tế dự phòng là 15.423,811 tỷ đồng. Việc đầu tư, phát triển y tế dự phòng tuy đã được quan tâm nhưng chưa hiệu quả và chưa tương xứng với quan điểm “y tế dự phòng là then chốt”. Giai đoạn 2018- 2022, tỷ lệ chi cho y tế dự phòng tăng dần qua các năm nhưng vẫn thấp (trừ năm 2021 do ảnh hưởng của Covid-19). Hầu hết các địa phương đều đạt dưới 30%, chỉ có một số địa phương có tỷ lệ chi cho y tế dự phòng đạt trên 30% như Yên Bái, Thừa Thiên Huế, TP. Hồ Chí Minh, Thái Bình, Thái Nguyên, Tây Ninh, Bắc Giang, Bắc Ninh, Bà Rịa- Vũng Tàu. Đặc biệt, khoảng 10 năm trở lại đây, các chương trình viện trợ không hoàn lại bị cắt giảm, các chương trình mục tiêu quốc gia về y tế, chương trình mục tiêu về y tế- dân số kết thúc, nguồn kinh phí cho y tế dự phòng chủ yếu phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước nên nguồn lực cho y tế dự phòng càng thêm khó khăn.

Theo ông Nguyễn Hoàng Mai- Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội, kể từ năm 2021 khi chương trình Quốc gia về Y tế- Dân số không còn được thực hiện nữa thì các hoạt động liên quan đến y tế dự phòng đã bị ảnh hưởng rất nhiều. Đặc biệt, giai đoạn vừa qua đã nổi cộm lên vấn đề tiêm chủng, hoạt động tiêm chủng các địa phương đều rất vướng. Nhìn ra khu vực và thế giới, đầu tư cho y tế dự phòng nói chung, cho các chương trình can thiệp hướng tới các nhóm có nguy cơ cao lây nhiễm HIV và đầu tư trong nước cho dự phòng HIV còn cách xa so với nhu cầu. Nguồn lực cho phòng chống HIV ở các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình không tăng trong những năm gần đây, khiến không thể lấp đầy khoảng trống về nhu cầu nguồn lực thực hiện các mục tiêu về dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS.

Bà Maria Elena Borromeo Filio- Giám đốc Quốc gia Chương trình Phối hợp phòng, chống HIV/AIDS của LHQ Việt Nam

Bà Maria Elena Borromeo Filio- Giám đốc Quốc gia Chương trình Phối hợp phòng, chống HIV/AIDS của LHQ Việt Nam khẳng định, nhìn vào khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, chi tiêu cho phòng chống HIV cho nhóm nguy cơ cao bao gồm phòng ngừa, can thiệp HIV và can thiệp xã hội chỉ chiếm khoảng 10% tổng nhu cầu. Rõ ràng nguồn tài chính dành cho nhóm có nguy cơ cao không đáp ứng được nhu cầu thực tế. Điều này cho thấy nguồn tài chính trong nước cho công tác phòng chống HIV ngày càng trở nên quan trọng hơn.

Hiện nay, Y tế dự phòng đang đối mặt với nhiều thách thức. Nguồn kinh phí cho y tế dự phòng chủ yếu phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách nhà nước nhưng mức chi vẫn thấp. Định mức chi cho Y tế dự phòng được phân bổ về cơ bản chỉ mới đáp ứng được mức chi cho con người, chi hành chính như điện, nước, công tác phí… và một phần hoạt động chuyên môn. Hầu hết các đơn vị thuộc hệ Y tế dự phòng có nguồn thu thấp, chủ yếu dựa vào ngân sách cấp, hầu như không có nguồn thu và chưa khai thác, sử dụng có hiệu quả cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực của đơn vị. Ngược lại, cũng có nhiều đơn vị chưa được đầu tư hạ tầng, trang thiết bị, nhân lực đúng mức. Mặc dù một số đơn vị đã được giao quyền tự chủ, tuy nhiên các đơn vị không được tự xác định mức thu giá dịch vụ và vẫn phải tuân thủ mức giá trần do Bộ Tài chính quy định nên chưa đảm bảo phần bù đắp, chi phí.

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến đề xuất nên tiếp tục duy trì Chương trình Mục tiêu Quốc gia về y tế để đảm bảo nguồn lực cho y tế dự phòng. Tăng cường đầu tư nhân lực, trang thiết bị y tế cho y tế dự phòng. Đồng thời sớm có hướng dẫn cụ thể cho công tác mua sắm, đấu thầu; điều chỉnh chính sách về cơ chế tự chủ, giá dịch vụ y tế, đảm bảo tính đúng, tính đủ.

V.Thu