Phải tạo không gian thúc đẩy sáng tạo, phát triển văn học

Chiều 11/4, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì cuộc họp nghe báo cáo về đề nghị xây dựng Nghị định về hoạt động văn học. Phát biểu chỉ đạo tại cuộc họp, Phó Thủ tướng nhấn mạnh yêu cầu Nghị định phải tạo không gian thúc đẩy sáng tạo, phát triển văn học

Báo cáo tại cuộc họp, đại diện Bộ VH-TT&DL cho biết, trong nhiều năm qua, văn học Việt Nam phát triển toàn diện và mạnh mẽ, thấm nhuần sâu sắc tinh thần dân tộc nhân văn, dân chủ; kế thừa và phát huy các giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc; đồng thời tiếp thu chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội. Nhiều thế hệ nhà văn đã tạo ra các tác phẩm mang sứ mệnh gắn liền từng giai đoạn lịch sử, tiến trình phát triển của dân tộc; thể hiện được tâm hồn, trí tuệ, nhân cách, con người Việt Nam.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu tại cuộc họp

Văn học Việt Nam hiện nay cũng đã đạt được sự đa dạng về đội ngũ sáng tác và đề tài, cũng như phương thức sáng tác, đúng định hướng chính trị, nền tảng tư tưởng của Đảng, sự chỉ đạo của Nhà nước đối với nền văn học nước nhà. Qua đó, khơi dậy và phát huy những giá trị lịch sử, truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam và đấu trang chống tư tưởng sai trái của các thế lực thù địch.

Cùng với đó, vai trò của lý luận, phê bình văn học đã được phát huy, tác động nhiều mặt tới hoạt động sáng tác, định hướng thị hiếu và nâng cao trình độ thẩm mỹ của công chúng. Công tác nghiên cứu có nhiều đổi mới, khoa học, tiếp thu và vận dụng sáng tạo những nền tảng lý thuyết, kinh nghiệm của thế giới. Các trại sáng tác văn học, giải thưởng văn học đã góp phần kiến tạo môi trường thuận lợi để sáng tạo, tôn vinh những tác phẩm có giá trị.

Trong khoảng 10 năm trở lại đây, các hoạt động giới thiệu, quảng bá văn học đã có những bước phát triển tích cực ở cả trong nước và ngoài nước; đáp ứng nguyện vọng tìm hiểu văn học Việt Nam, văn hóa Việt Nam của bạn bè quốc tế, góp phần hoàn thiện bức tranh văn học rộng lớn của nhân loại. Các tác phẩm văn học được dịch sang tiếng Việt ngày càng phong phú về thể loại và đề tài, giúp người đọc Việt Nam tiếp cận toàn diện hơn, sâu sắc hơn với văn học thế giới, cũng như tạo điều kiện cho văn học Việt Nam hòa nhập với văn học thế giới. Đáng chú ý, không gian mạng đã tạo ra phương thức công bố tác phẩm văn học mới, tạo điều kiện thuận lợi cho công chúng dễ dàng tiếp cận, tăng cường quan hệ giao lưu giữa nhà văn với giới lý luận phê bình và độc giả.

Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng phát biểu tại cuộc họp

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác quản lý nhà nước về văn học còn bất cập, đặc biệt ở cở sở. Nhận thức về vai trò của văn học ở nhiều cấp lãnh đạo, quản lý còn chưa đầy đủ, dẫn tới hiệu quả đầu tư cho văn học còn thấp. Hoạt động văn học đang được điều chỉnh bởi nhiều luật như: Luật Xuất bản, Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Thư viện, Luật An ninh mạng; tuy nhiên vẫn còn những hoạt động văn học chưa được điều chỉnh bởi một văn bản quy phạm pháp luật riêng như: Giao nhiệm vụ, tài trợ cho sáng tác văn học; dịch tác phẩm văn học; giới thiệu, quảng bá văn học; cuộc thi, trại sáng tác văn học; cơ chế trưng cầu chuyên gia trong việc thẩm định các vấn đề phát sinh trong đời sống văn học; cụ thể hóa những hành vi bị cấm trong lĩnh vực văn học...

Một số lĩnh vực trong sáng tác về các đề tài mang tính chính luận, công cuộc đổi mới, lịch sử và chiến tranh cách mạng chưa đạt được yêu cầu và kỳ vọng; thiếu những tác phẩm có chiều sâu tư tưởng và nghệ thuật, có tầm vóc lớn phản ánh lịch sử và hiện tại của đất nước.

Các hoạt động phê bình, lý luận lĩnh vực văn học, tổ chức trại sáng tác văn hoá, công tác quảng bá văn học, dịch văn học, phổ biến văn học trên không gian mạng… còn không ít bất cập, tồn tại.
Theo Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng, việc xây dựng và ban hành Nghị định về hoạt động văn học (Nghị định) nhằm tập trung một số chính sách khuyến khích, thúc đẩy văn học phát triển như: Cơ chế giao nhiệm vụ sáng tác văn học, lý luận, phê bình văn học; trại sáng tác văn học; tổ chức cuộc thi, giải thưởng văn học; giới thiệu, quảng bá văn học; dịch văn học; phổ biến văn học đến công chúng, phát huy giá trị văn học Việt Nam.

Các đại biểu tham dự cuộc họp

Một số đại biểu tham dự cuộc họp cũng nêu góp ý, đề xuất về cơ sở pháp lý, trình tự thủ tục, sự cần thiết ban hành Nghị định. Theo ông Bùi Hoài Sơn- Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hoá-Giáo dục của Quốc hội, việc soạn thảo Nghị định sẽ hoàn thiện hành lang pháp lý thuận lợi, toàn diện cho sự phát triển văn học nghệ thuật. “Văn học là một lĩnh vực đặc biệt tinh tế của văn hóa, nên cách ứng xử, quản lý cũng phải đặc biệt tinh tế, dựa trên quan điểm xây dựng nền văn học tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, vì sự phát triển toàn diện của con người Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”- ông Sơn nhấn mạnh.

Đồng thời, ông Sơn cũng cho rằng, cần nhìn hoạt động văn học như một lĩnh vực của công nghiệp văn hoá, không chỉ có sáng tác văn học, mà còn liên quan đến phê bình, phổ biến, phát triển công chúng. Bên cạnh đó, Nghị định cũng cần tính đến những vấn đề mới liên quan đến hoạt động văn học như: Văn học trên mạng, bảo đảm mọi người dân có thể tham gia vào hoạt động sáng tạo và hưởng thụ văn học, nhất là những nhóm đối tượng yếu thế, sự xuất hiện của tác phẩm văn học do trí tuệ nhân tạo (AI) sáng tạo...

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà chỉ rõ, trong quá trình xây dựng cần thể chế hóa các quan điểm, chủ trương, định hướng lớn của Đảng và Nhà nước đối với lĩnh vực văn học; chỉ rõ những hạn chế, tồn tại đang đặt ra với văn hóa nghệ thuật nói chung, văn học nói riêng. Từ đó, Bộ VH-TT&DL trao đổi với các cơ quan chuyên môn để xác định phạm vi điều chỉnh toàn diện các vấn đề về sáng tác, bảo vệ bản quyền tác giả, phê bình, lý luận; quản lý chuyển đổi số trong lĩnh vực văn học; các hình thức quảng bá văn học trên không gian mạng…

Đặc biệt, theo Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Nghị định phải tạo không gian thúc đẩy sáng tạo, phát triển văn học, tạo cảm hứng cho các tác giả, trên cơ sở bảo vệ nền tảng tư tưởng chính trị, giữ gìn giá trị văn hoá, thuần phong mỹ tục, gắn với sự phát triển của đất nước. Cùng với đó, cần đa dạng hoá các hình thức tôn vinh, quảng bá tác phẩm có giá trị, huy động sự tham gia của các hội văn học để xây dựng thể lệ, tiêu chí các cuộc thi về văn học, đảm bảo bắt nhịp được với thế giới.

Ngoài ra, Phó Thủ tướng còn gợi mở những hình thức khuyến khích, hỗ trợ khác đối với tác giả văn học thông qua các hoạt động thông tin, đào tạo, tập huấn về lý luận chính trị, chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước. Đồng thời, Nghị định cần làm rõ trách nhiệm, tổ chức quản lý nhà nước ở cấp Trung ương, địa phương trong hoạt động văn học, trong đó có việc triển khai các hoạt động nhằm thúc đẩy lĩnh vực văn học nói chung và văn hoá đọc nói riêng.

Minh Trang