Một số gợi ý về chế độ dinh dưỡng cho trẻ dưới 24 tháng tuổi

Việc đánh giá sự phát triển toàn diện của trẻ em dưới 24 tháng tuổi nhằm phát hiện các trường hợp bất thường về thể chất, tinh thần và sự phát triển toàn diện cho trẻ em, từ đó có hướng xử trí hoặc can thiệp kịp thời nhằm giảm nguy cơ và gánh nặng bệnh tật.

Bộ Y tế vừa ban hành Quyết định số 2796/QĐ-BYT về Hướng dẫn Khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi nhằm hướng dẫn cho cán bộ y tế thực hiện khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em tại trạm y tế xã/phường/thị trấn. Hướng dẫn được mong đợi sẽ góp phần thay đổi nhận thức và cách thức hoạt động của nhân viên y tế tuyến cơ sở trong việc tiếp cận công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu dành cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi, góp phần tăng cường công tác chăm sóc sức khỏe trẻ em ngay từ giai đoạn sớm và ngay từ nền tảng chăm sóc sức khỏe ban đầu.

Tại Hướng dẫn, Bộ Y tế hướng dẫn tổ chức một buổi khám sức khỏe định kỳ cho trẻ em dưới 24 tháng tuổi; hướng dẫn khám và tư vấn, nhằm cung cấp những kiến thức cơ bản về sự phát triển thể chất, tinh thần vận động và sự phát triển toàn diện của trẻ để giúp cán bộ y tế các nội dung chuyên môn phục vụ cho việc khám và đánh giá tình trạng sức khỏe của trẻ sau khi khám. Qua đó, đánh giá sự phát triển toàn diện của trẻ em dưới 24 tháng tuổi, phát hiện các trường hợp bất thường về thể chất, tinh thần và sự phát triển toàn diện cho trẻ em, từ đó có hướng xử trí hoặc can thiệp kịp thời nhằm giảm nguy cơ và gánh nặng bệnh tật.

Tại Hướng dẫn, Bộ Y tế cũng cung cấp một số gợi ý về chế độ dinh dưỡng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi; trẻ từ 6 đến 12 tháng.

Theo đó, với trẻ dưới 6 tháng tuổi, trẻ cần được bú sớm trong vòng 1 giờ sau sinh; bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, không cho trẻ ăn hoặc uống thêm bất cứ loại thức ăn, nước uống nào khác kể cả nước trắng; bú theo nhu cầu của trẻ, cho trẻ bú cả ngày và đêm, bà mẹ nên cho còn bú từ 8-12 lần trong 24h, cách 1-3 tiếng (trẻ càng bú nhiều và được ngậm bắt vú đúng thì mẹ sẽ càng tiết nhiều sữa).

Bộ Y tế lưu ý, trẻ khóc là dấu hiệu muộn của đói. Bà mẹ cần học để phát hiện những dấu hiệu sớm cho thấy trẻ muốn bú mẹ như trẻ ngọ ngoạy không nằm yên; mở miệng và quay đầu sang hai bên; đưa lưỡi ra vào; mút ngón tay hoặc nắm tay. Ngoài ra, một số dấu hiệu giúp bà mẹ nhận biết là trẻ không được bú đủ bao gồm trẻ đi tiểu ít (dưới 6 lần/ngày) và nước tiểu cô đặc, nặng mùi và có màu vàng; trẻ tăng cân kém, dưới 500g/tháng; trẻ không thỏa mãn sau mỗi bữa bú, trẻ khóc thường xuyên, các bữa bú quá gần nhau, bữa bú của trẻ kéo dài, trẻ không chịu bú mẹ, trẻ đi ngoài phân rắn hoặc xanh, đôi khi đi ngoài ít phân, khi mẹ vắt sữa không thấy sữa chảy ra, hai bầu vú bà mẹ không to lên trong khi có thai, sữa không “về” sau khi sinh...

Với trẻ từ 6 đến 12 tháng, nên bắt đầu cho ăn dặm khi trẻ tròn 6 tháng tuổi (180 ngày tuổi), theo nguyên tắc cho trẻ ăn từ mềm tới đặc (thời gian tập cho ăn bột loãng chỉ từ 2-3 ngày, sau đó cho ăn đặc dần), từ ít tới nhiều, tập cho trẻ ăn quen dần với thức ăn mới; số lượng thức ăn và bữa ăn tăng dần theo tuổi, đảm bảo thức ăn hợp khẩu vị cho trẻ; chế biến thức ăn hỗn hợp giàu dinh dưỡng, sử dụng các thức ăn có sẵn ở địa phương; bát bột, bát cháo của trẻ ngoài bột, cháo ra còn cần thêm nhiều loại thực phẩm khác, tạo nên màu sắc thơm ngon, hấp dẫn và đủ chất; khi chế biến, đảm bảo thức ăn mềm, dễ nhai, dễ nuốt, dễ tiêu; tăng thêm năng lượng của thức ăn bổ sung bằng cách cho thêm dầu hoặc mỡ hoặc vừng, lạc (mè, đậu phộng) làm cho bát bột vừa thơm, vừa béo, mềm, trẻ dễ nuốt, lại cung cấp thêm năng lượng giúp trẻ mau lớn; đảm bảo vệ sinh ăn uống, chế biến thực phẩm cho trẻ để tránh gây rối loạn tiêu hóa, rửa sạch tay trước khi chế biến thức ăn và khi cho trẻ ăn; không cho trẻ ăn bánh, kẹo, uống nước ngọt trước bữa ăn vì chất ngọt làm tăng đường huyết, gây ức chế tiết dịch vị, làm trẻ chán ăn, trẻ sẽ bỏ bữa hoặc ăn ít đi trong bữa ăn…

Đặc biệt, cần đa dạng hóa các loại thực phẩm trong mỗi bữa ăn cho trẻ. Theo đó, thành phần của bữa ăn dặm phải đủ 4 nhóm chất dinh dưỡng thực phẩm cơ bản trong “ô vuông thức ăn”:

Nhóm tinh bột: Ngũ cốc và khoai củ, là thức ăn cung cấp năng lượng chính gạo, mỳ, ngô, khoai.

Nhóm chất đạm: Cung cấp protein cho cơ thể chủ yếu là thịt, cá, trứng, sữa... sử dụng các loại thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, trẻ dễ hấp thu. Nên phối hợp các protein có nguồn gốc thực vật như các loại đậu đỗ.

Nhóm chất béo: Sử dụng phối hợp các loại thực phẩm: mỡ, dầu... Nên sử dụng dầu thực vật, vì có nhiều acid béo không no cần cho sự phát triển thần kinh của trẻ nhỏ.

Nhóm vitamin và khoáng chất: Các loại rau, quả chín. Ngoài cung cấp vitamin và khoáng chất, các thực phẩm này còn nhiều chất xơ, có tác dụng tăng hấp thu các chất dinh dưỡng và chống táo bón.

Tùng Anh