Khi nào cần dùng thuốc hormon sinh dục nam Testosterone?

Thuốc Testosterone được sử dụng ở nam giới và bé trai để điều trị các tình trạng do thiếu hormone Testosterone như dậy thì chậm, liệt dương hoặc những sự mất cân bằng hormone khác. Hormon này cũng được sử dụng ở phụ nữ điều trị ung thư vú đã di căn đến các bộ phận khác của cơ thể.

Testosterone là hormon sinh dục nam nội sinh chính do các tế bào kẽ của tinh hoàn sản xuất dưới sự điều hòa của các hormon hướng sinh dục của thùy trước tuyến yên và dưới tác động của hệ thống điều khiển ngược âm tính lên trục vùng dưới đồi- tuyến yên- tinh hoàn. Testosterone làm phát triển cơ quan sinh dục nam, làm xuất hiện và bảo tồn đặc tính sinh dục phụ ở nam giới. Vỏ thượng thận và buồng trứng cũng bài tiết một lượng hormon sinh dục nam kém mạnh hơn và sau khi chuyển hóa sẽ cho một lượng nhỏ Testosterone lưu hành.

Các androgen như Testosterone và các ester của nó, được dùng để điều trị thay thế cho nam giới bị giảm năng sinh dục do rối loạn chức năng của tuyến yên hoặc tinh hoàn, hoặc do cắt bỏ tinh hoàn (hoạn). Ở người bệnh bị giảm năng tuyến yên, các androgen có thể làm phát triển bình thường chức năng sinh dục, song không chữa được chứng vô sinh ở nam giới. Testosterone còn được dùng cho thiếu niên nam chậm dậy thì hoặc chậm lớn, song phải thận trọng, vì có thể làm xương không phát triển theo chiều dài được nữa (gây lùn) do làm cốt hóa sớm các đầu xương.

Testosterone cũng giống như các hormon sinh dục đồng hóa khác, làm tăng giữ lại nitơ, kali, natri và phospho, tăng đồng hóa protein, làm giảm dị hóa amino acid và nồng độ calci của nước tiểu. Cân bằng nitơ chỉ được cải thiện khi cơ thể được cung cấp đầy đủ calo và protein. Testosterone làm tăng giữ nước và tăng trưởng xương. Da được tưới máu nhiều hơn và ít mỡ, tăng tạo hồng cầu.

Thông thường, một người nam bị mãn dục có các biểu hiện như giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương (dương vật không cương, khó cương, cương không lâu, nhanh xìu), giảm số lượng tinh trùng khi xuất tinh. Ngoài ra, cơ thể người nam ở tình trạng này cũng có những biểu hiện bên ngoài dễ thấy như teo cơ bắp chân tay, giảm trương lực cơ, dễ bị mệt mỏi, tăng cân, thừa cân (nhất là béo bụng), da nhăn nheo, xuất hiện các nốt đồi mồi, tóc bị bạc và rụng. Tuy nhiên, để chẩn đoán chắc chắn mãn dục nam, cần làm xét nghiệm lượng nội tiết tố testosteron ở các cơ sở y tế đủ độ tin cậy.

Testosteron cũng là thuốc được lựa chọn để thay thế các androgen tự nhiên bị mất đi do quá trình lão hóa. Hiện nay, trên thị trường có khá nhiều dạng Testosteron bào chế để uống, tiêm, miếng dán hoặc kem bôi. Hay dùng là Testosteron undecanoate dạng uống 40-80mg. Nên dùng chung với thức ăn hoặc ngay sau bữa ăn để thuốc hấp thu tốt vào cơ thể. Dạng tiêm Testosteron enanthate hay Cipyonate 75-100mg tiêm bắp hoặc 150-200mg. Miếng dán Testosteron 5mg được dùng để dán vào buổi tối lên lưng, đùi hay cánh tay. Không dán lên vùng sinh dục hoặc những nơi bị chèn ép. Dạng kem bôi Testosteron 1% được dùng thoa hàng ngày lên da (tránh vùng sinh dục). Hiện nay, cũng có dạng Testosteron viên pellet dùng để cấy dưới da.

Testosteron cũng có thể được thay thế bởi Mesterolone dạng uống để làm cân bằng sự thiếu hụt androgen. Tuy nhiên, đây là các thuốc nhóm hormon sinh dục nam nên trước khi dùng liệu pháp thay thế Testosteron cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng. Dùng liều cao androgen có tác dụng ngược gây vô sinh, nên phải thận trọng nếu bệnh nhân có ý định sinh con.

Đối với một số bệnh nam khoa như ung thư tuyến tiền liệt, phì đại tuyến tiền liệt, ung thư vú ở nam giới… cần phải hết sức cân nhắc, vì nó có liên quan đến sự phát triển của các tế bào ung thư. Nếu mắc các bệnh như gan, thận, tim mạch hoặc đái tháo đường cũng cần phải hết sức thận trọng để lựa chọn thuốc và nồng độ sao cho phù hợp mà không bị các phản ứng có hại. Cần chỉ dẫn liều dùng, cách dùng hợp lý đối với từng dạng thuốc.

Người nam mãn dục cần duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, có đầy đủ vitamin, chất bột đường, đạm và chất khoáng. Chú ý ăn nhiều rau xanh để bổ sung chất xơ. Tập thể dục đều và phù hợp với tuổi để giữ xương chắc khỏe và kiểm soát trọng lượng cơ thể. Nghỉ ngơi, hoạt động xã hội hợp lý để tránh căng thẳng và giữ tinh thần sảng khoái. Không nên lạm dụng rượu và không hút thuốc lá. Thường xuyên rèn luyện thể lực để kéo dài sinh lực tình dục và chống lại tình trạng mãn dục nam đến sớm.

ThS.Lê Quốc Thịnh