Hiến tạng ở Việt Nam: Những kỳ tích và hành trình lan tỏa lòng nhân ái

Mỗi tạng được hiến tặng là một câu chuyện kỳ diệu của lòng nhân ái, là sự nối dài sự sống cho những người đang đối mặt với ranh giới mong manh giữa sự sống và cái chết. Tại Việt Nam, hành trình hơn 30 năm của ngành ghép tạng đã chứng kiến những bước tiến vượt bậc, từ ca ghép thận đầu tiên vào năm 1992 đến hàng ngàn ca ghép tạng mỗi năm, đưa Việt Nam vươn lên vị trí dẫn đầu khu vực Đông Nam Á về số ca ghép thành công.

Năm 2024 đánh dấu một năm đáng nhớ khi số ca hiến tạng từ người chết não đạt kỷ lục, cùng nhiều kỹ thuật tiên tiến được áp dụng, mở ra hy vọng cho hàng ngàn bệnh nhân. Những tấm gương hiến tạng cao cả đã tạo nên những câu chuyện nhân văn sâu sắc, đồng thời đặt ra yêu cầu hoàn thiện chính sách và cơ chế để hoạt động này phát triển bền vững trong tương lai.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính cùng lãnh đạo Bộ Y tế thăm hỏi bệnh nhân ghép tạng tại Trung tâm Ghép tạng (BV Hữu nghị Việt Đức)

Chia sẻ tại hội nghị Tổng kết mạng lưới hiến mô, tạng năm 2024 và định hướng phát triển năm 2025, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn- Chủ tịch Hội đồng Y khoa Quốc gia cho biết: Trải qua hơn 30 năm thực hiện ghép tạng, với ca ghép thận đầu tiên tháng 6/1992, đến hết năm 2024, chúng ta đã thực hiện được 9.516 ca, với sự tham gia của 27 bệnh viện, trung tâm. Ba năm trở lại đây, mỗi năm chúng ta đã thực hiện thành công trên dưới 1.000 ca ghép tạng, cao nhất khu vực Đông Nam Á.

Tuy nhiên, theo Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, từng đó vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ghép tạng của nhân dân, tỷ lệ 94% tạng ghép từ hiến sống là cao và tỷ lệ đăng ký hiến mô tạng từ người chết não ở Việt Nam là rất thấp.

Thực hiện lời hiệu triệu của Thủ tướng Chính phủ, với tinh thần "Mở lòng nhân ái- Lan tỏa yêu thương- Thắp sáng niềm tin- Tiếp nối hi vọng- Gieo mầm sự sống" vì "Cho đi là còn mãi", trong năm 2024, hàng chục chi hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người ra đời, không chỉ ở các cơ sở y tế công lập mà các cơ sở y tế tư nhân cũng tham gia vô cùng mạnh mẽ.

"Số lượng người đăng ký hiến mô, tạng sau khi chết đã cao gấp nhiều lần tổng số người đăng ký những năm trước đó, và con số thực tế ghi nhận được trong năm 2024, số người bệnh hiến tạng sau chết não là 41 ca, đây là con số kỷ lục của Việt Nam tính đến thời điểm hiện tại, và tôi tin rằng, với sự hoạt động năng nổ, tích cực và vô cùng hiệu quả của Hội vận động hiến mô, bộ phận cơ thể người Việt Nam cùng các chi hội trực thuộc, con số này sẽ gia tăng không ngừng"- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nói.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn, năm 2024 cũng là năm mà chuyên ngành ghép tạng ghi dấu ấn mạnh mẽ khi được vinh danh là một trong những sự kiện tiêu biểu của y học Việt Nam. “Chúng ta đã thực hiện thành công ca ghép tim-gan đồng thời đầu tiên tại Việt Nam và thực hiện ca ghép khí quản từ người cho chết não, một kỹ thuật hiếm gặp không chỉ tại Việt Nam mà còn trên thế giới. Chúng ta đã thực hiện thành công 3 ca ghép phổi chỉ riêng trong năm 2024, nâng tổng số ca ghép phổi lên 12 ca kể từ khi ca đầu tiên được thực hiện vào năm 2017”- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Chia sẻ về những nghĩa cử hiến tạng cao đẹp, Thứ trưởng Bộ Y tế đã nhắc lại câu chuyện đầy xúc động về tấm lòng nhân ái của của một gia đình khi con trai họ không may bị tai nạn giao thông và qua đời vào đầu tháng 4/2024, gia đình đồng ý hiến tạng để cứu sống nhiều người đang cần “nối dài sự sống”. Theo đó, hơn 100 thầy thuốc đã tập trung cao độ thực hiện lấy, bảo quản, vận chuyển và ghép tạng thành công cho 7 người.

"Chúng ta cũng khắc ghi tấm lòng của gia đình điều dưỡng Lê Thị Thùy Linh công tác tại Bệnh viện E mắc bệnh hiểm nghèo dẫn đến chết não, gia đình đã đồng ý hiến tặng mô, tạng đem lại sự sống mới cho 4 người bệnh khác. Và còn rất nhiều, rất nhiều những tấm gương sáng khác..."- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn xúc động nói.

Thứ trưởng Trần Văn Thuấn cũng cho rằng mỗi hành động hiến tạng là một câu chuyện của lòng nhân ái, của tình yêu thương vô bờ bến và niềm tin vào cuộc sống. Đây cũng là lời nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm cộng đồng, sự đồng lòng và quyết tâm chung tay vì sự nghiệp chăm sóc sức khỏe nhân dân.

"Chúng ta trân trọng và biết ơn sâu sắc những người hiến tạng và gia đình họ – những "người hùng thầm lặng" của cuộc sống. Chính họ đã tạo nên những kỳ tích, viết nên những câu chuyện cổ tích giữa đời thường, mang đến hy vọng và cơ hội sống cho nhiều người bệnh đang ngày đêm chờ đợi"- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nhấn mạnh.

Tuy nhiên, lãnh đạo Bộ Y tế cũng thẳng thắn cho hay, bên cạnh những thành công đạt được, vẫn còn đó những tồn tại, khó khăn. Đó là vẫn chưa có cơ chế, chính sách cho các hoạt động tư vấn hiến mô tạng từ người chết não, chết tim. Hiện nay trên cả nước chỉ có số ít bệnh viện thành lập được tổ tư vấn, vận động hiến tạng, nguyên nhân là chưa có chế độ, chính sách đãi ngộ thực sự phù hợp.

Ngoài ra, các chi phí cho các hoạt động hồi sức, chẩn đoán chết não, lấy, bảo quản, điều phối, vận chuyển mô, tạng cũng như các chi phí để thực hiện dịch vụ kỹ thuật liên quan tới ghép tạng vẫn chưa được xây dựng thống nhất, khiến các bệnh viện gặp nhiều khó khăn khi thanh toán các khoản chi phí này, đặc biệt là các bệnh viện tham gia vào quá trình lấy tạng.

Thứ trưởng cho biết, đứng trước những thách thức đó, Bộ Y tế đã và đang quyết liệt chỉ đạo để từng bước hoàn thiện hệ thống cơ chế, chính sách nhằm thúc đẩy hoạt động hiến, lấy, ghép mô tạng phát triển mạnh mẽ và bền vững. Bước đầu là cập nhật, hoàn thiện hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật, từ đó đưa ra định mức kinh tế- kỹ thuật, xây dựng một mức giá được tính đúng, tính đủ, bao phủ toàn bộ chi phí cấu thành, và hướng đến thanh toán BHYT.

Cụ thể hóa, trong năm 2024, Bộ Y tế đã ban hành Hướng dẫn chuyên môn kỹ thuật về hiến, lấy, ghép, vận chuyển, bảo quản và chăm sóc sau ghép gan từ người hiến sống và từ người hiến chết não; và vào những ngày cuối năm, Thông tư số 48 quy định về đăng ký ghép và nguyên tắc điều phối, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người hiến sau khi chết não ra đời để hướng dẫn, cụ thể hóa cũng như vận động việc hiến mô, tạng sau khi chết não.

"Năm 2025, chúng ta cần tiếp tục hoàn thiện chính sách về hiến ghép mô tạng. Tăng cường thực hiện các giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin, đẩy mạnh chuyển đổi số trong việc quản lý hệ thống đăng ký, danh sách chờ ghép, tuân thủ các nguyên tắc điều phối đảm bảo hiệu quả, công khai, minh bạch. Đồng thời, kết nối chặt chẽ bằng hệ thống dữ liệu đồng bộ giữa các trung tâm hiến- ghép để tận dụng tối đa nguồn tạng hiến. Nhanh chóng tìm được người nhận phù hợp, đảm bảo tạng được sử dụng kịp thời, tuyệt đối không để xảy ra tình trạng lãng phí trong khi nhu cầu đang rất thiếu"- Thứ trưởng Trần Văn Thuấn nói.

Chia sẻ tại hội nghị, ông Đồng Văn Hệ- Giám đốc Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia cho biết: Năm 2024 số lượng người đăng ký hiến mô tạng đã tăng gấp 3 lần. Hoạt động hiến mô tạng tại các bệnh viện được tăng cường. Những năm qua, trung tâm đã tổ chức đào tạo cho các bệnh viện, sinh viên y khoa trên toàn quốc về công tác tư vấn hiến mô tạng, kiến thức về hiến mô tạng, chết não,... Đồng thời, để đảm bảo minh bạch trong ghép mô tạng trung tâm đã thành lập hội đồng điều phối, trong đó, khi điều phối ghép mô tạng sẽ dựa vào những tiêu chí như tiêu chí đưa người bệnh vào danh sách chờ ghép quốc gia, tiêu chí cấp cứu và dựa theo thời gian vận chuyển, khoảng cách địa lý.

Quốc Khánh