Print

Luật BHXH 2024 - Bước tiến quan trọng hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội

Thứ Năm, 03 /07/2025 10:44

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024, được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ 7 ngày 29/6/2024, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Với 11 chương, 141 điều, Luật BHXH 2024 bổ sung thêm 2 chương và 16 điều so với luật trước đó, thể hiện bước tiến quan trọng trong hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội của Việt Nam.

Quá trình xây dựng Luật hướng đến 3 mục tiêu lớn: (i) Bảo đảm quyền an sinh xã hội theo Hiến pháp và thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH; (ii) Giải quyết triệt để các bất cập, vướng mắc từ thực tiễn thi hành luật trước đây; và (iii) Mở rộng diện bao phủ, tăng quyền lợi, thu hút người lao động tham gia BHXH ngày càng nhiều hơn.

Luật BHXH 2024 nổi bật với 14 điểm đổi mới trọng tâm, trong đó có những quy định mang tính đột phá như: giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu; cho phép người lao động rút một phần BHXH một lần thay vì toàn bộ; mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc; bổ sung chế độ trợ cấp thai sản cho nam giới tham gia BHXH tự nguyện; tăng cường kết nối, chia sẻ dữ liệu để quản lý hiệu quả…

Việc Luật BHXH 2024 đi vào cuộc sống được kỳ vọng sẽ tạo cú hích mạnh mẽ trong bảo vệ người lao động trước các rủi ro xã hội, góp phần bảo đảm thu nhập khi về già, mất sức lao động. Trong bối cảnh già hóa dân số và chuyển đổi số diễn ra mạnh mẽ, luật mới không chỉ phù hợp với yêu cầu phát triển, mà còn khẳng định quyết tâm xây dựng một hệ thống an sinh linh hoạt, bền vững và toàn diện hơn cho mọi người dân trong kỷ nguyên mới.

Dưới đây là 14 điểm mới trọng tâm của Luật BHXH 2024:

Trợ cấp hưu trí xã hội theo quy định của Luật BHXH 2024 là loại hình BHXH do ngân sách Nhà nước bảo đảm, được xây dựng trên cơ sở kế thừa và phát triển một phần từ quy định về trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi, trong đó quy định:

(i) Độ tuổi được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thấp hơn 5 tuổi so với tuổi hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi hiện hành, cụ thể:

- Công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi mà không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH hằng tháng thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

- Công dân Việt Nam từ đủ 70 tuổi đến dưới 75 tuổi thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo và đáp ứng đủ điều kiện thì được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

(ii) Mức trợ cấp hưu trí xã hội hằng tháng do Chính phủ quy định phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

Định kỳ 3 năm, Chính phủ thực hiện rà soát, xem xét việc điều chỉnh mức trợ cấp hưu trí xã hội.

Tùy theo điều kiện kinh tế - xã hội, khả năng cân đối ngân sách, huy động các nguồn lực xã hội, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định hỗ trợ thêm cho người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

(iii) Người vừa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội vừa thuộc đối tượng hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng thì được hưởng chế độ trợ cấp cao hơn.

(iv) Được ngân sách nhà nước đóng bảo hiểm y tế (BHYT) khi đang hưởng trợ cấp hưu trí xã hội; khi chết thì tổ chức, cá nhân lo mai táng được nhận hỗ trợ chi phí mai táng theo quy định của pháp luật về người cao tuổi.

(v) Xem xét điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh giảm dần độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội trên cơ sở đề nghị của Chính phủ phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của Ngân sách nhà nước từng thời kỳ.

Bổ sung chế độ trợ cấp hằng tháng đối với người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu và chưa đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, cụ thể:

(i) Công dân Việt Nam đủ tuổi nghỉ hưu nhưng không đủ thời gian đóng để hưởng lương hưu và chưa đủ điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí xã hội nếu không hưởng BHXH một lần và không bảo lưu mà có yêu cầu thì được hưởng trợ cấp hằng tháng từ chính khoản đóng của mình. Thời gian hưởng, mức hưởng trợ cấp hằng tháng được xác định căn cứ vào thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động. Mức trợ cấp hằng tháng thấp nhất bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội.

Trường hợp tổng số tiền tính theo thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH của người lao động cao hơn số tiền tính mức trợ cấp hằng tháng bằng mức trợ cấp hưu trí xã hội tại thời điểm giải quyết hưởng cho khoảng thời gian từ khi đủ tuổi nghỉ hưu đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội thì người lao động được tính để hưởng trợ cấp hằng tháng với mức cao hơn.

Trường hợp tổng số tiền tính theo thời gian đóng, căn cứ đóng BHXH không đủ để người lao động hưởng trợ cấp hằng tháng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, nếu người lao động có nguyện vọng thì được đóng một lần cho phần còn thiếu để hưởng cho đến khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.

(ii) Mức trợ cấp hằng tháng được điều chỉnh khi Chính phủ thực hiện điều chỉnh lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng.

(iii) Trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng thì được ngân sách Nhà nước đóng BHYT; khi chết thì thân nhân được hưởng trợ cấp một lần cho những tháng chưa nhận và được hưởng trợ cấp mai táng nếu đủ điều kiện theo quy định.

Luật BHXH 2024 sẽ mở rộng đối tượng được tham gia và thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH, bằng việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với:

- Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh.

- Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố.

- Người lao động làm việc không trọn thời gian.

- Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật.

- Thành viên Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban Kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của Hợp tác xã, Liên hiệp Hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã không hưởng tiền lương.