Chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc bị phạt đến 75 triệu đồng

Từ 1/7/2025, chủ hộ kinh doanh phải tham gia BHXH bắt buộc theo luật, nếu không thực hiện nguy cơ chịu chế tài phạt vi phạm lên đến 75 triệu đồng.

Chủ hộ kinh doanh nhà trọ thuộc trường hợp tham gia BHXH bắt buộc từ 1/7/2025

Theo Luật BHXH 2024; Nghị định 158/2025/NĐ-CP của Chính phủ: chủ hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp kê khai là đối tượng tham gia BHXH kể từ 1/7/2025.

Tuy nhiên, hiện nay nhiều chủ hộ kinh doanh vẫn chưa nắm được các nội dung cụ thể về trách nhiệm tham gia BHXH của mình cũng như chế tài pháp luật nếu không thực hiện.

Trao đổi với phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính, Luật sư Nguyễn Giang Nam - Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh cho biết, hiện nay các quy định về xử phạt VPHC trong lĩnh vực lao động, BHXH, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng được thực hiện theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP.

Trong đó, tại Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP quy định về mức phạt liên quan đến đóng BHXH bắt buộc như sau:

Thứ nhất, phạt tiền từ 12% đến 15% tổng số tiền phải đóng BHXH bắt buộc, bảo hểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

Chậm đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp; đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp không đúng mức quy định mà không phải là trốn đóng; đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp mà không phải là trốn đóng; chiếm dụng tiền đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp của người lao động.

Thứ hai, phạt tiền từ 18% đến 20% tổng số tiền phải đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp tại thời điểm lập biên bản vi phạm hành chính nhưng tối đa không quá 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động không đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp cho toàn bộ người lao động thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Thứ ba, phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:

Trốn đóng BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự; sửa chữa, làm sai lệch văn bản, tài liệu trong hồ sơ đề xuất được áp dụng mức đóng thấp hơn mức đóng bình thường vào Quỹ Bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.

Theo Luật sư Nguyễn Giang Nam, cơ quan BHXH sẽ căn cứ vào một trong các quy định của nhóm hành vi này để xác định các trường hợp không khai báo tham gia, chậm đóng, trốn đóng BHXH... nói chung để có hướng xử lý phù hợp.

Bên cạnh đó, cũng theo Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP, chủ hộ kinh doanh vi phạm còn chịu biện pháp khắc phục hậu quả như: phải truy đóng đủ số tiền BHXH bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp phải đóng cho cơ quan BHXH đối với hành vi vi phạm. Đồng thời phải nộp khoản tiền lãi bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân của năm trước liền kề tính trên số tiền, thời gian chậm đóng, không đóng, trốn đóng.

Nếu không thực hiện thì ngân hàng, tổ chức tín dụng, kho bạc nhà nước sẽ trích từ tài khoản tiền gửi để nộp vào tài khoản của cơ quan BHXH...

Đại diện BHXH một số địa phương cho biết, cơ quan BHXH sau khi tiến hành thanh tra, kiểm tra để xác minh sẽ căn cứ vào các hành vi vi phạm cụ thể tại Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP để có hướng xử lý phù hợp. Trong đó, chủ hộ kinh doanh có khả năng phải chịu chế tài ở mức cao nhất lên đến 75 triệu đồng nếu cố tình không thực hiện việc tham gia BHXH bắt buộc. Tuy nhiên, đây là chính sách mới, lần đầu áp dụng với các hộ kinh doanh cá thể. Vì vậy, cơ quan BHXH và đơn vị chức năng liên quan chắc chắn sẽ có nhiều giải pháp để hộ kinh doanh hiểu, đồng thuận.

Trao đổi về vấn đề này ông Hồ Hải Luận – Trưởng phòng Thanh tra – Kiểm tra, BHXH khu vực XXVII (TP. Hồ Chí Minh) cho biết, trước hết cơ quan BHXH sẽ tăng cường các biện pháp tuyên truyền, phổ biến để hộ kinh doanh nắm được chính sách. Nếu không thực hiện mới kiểm tra, xử lý. Mục tiêu vẫn là mong muốn người dân hiểu, đồng thuận và tự giác thực hiện.

Tham gia BHXH được hưởng lương hưu khi hết tuổi lao động

Bởi, theo ông Luận, thực tế chính sách BHXH là vô cùng cần thiết và hữu ích với mỗi người. Cụ thể, khi tham gia BHXH bắt buộc người dân sẽ được hưởng loạt chính sách gồm:

Chế độ ốm đau - Hỗ trợ một phần thu nhập khi người lao động nghỉ việc để điều trị bệnh.

Chế độ thai sản - Hỗ trợ tài chính cho lao động nữ khi mang thai, sinh con, hoặc nhận con nuôi; hỗ trợ lao động nam khi vợ sinh con.

Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp - Bồi thường, trợ cấp khi người lao động bị tai nạn lao động hoặc mắc bệnh nghề nghiệp.

Chế độ hưu trí - Đảm bảo thu nhập khi người lao động hết tuổi lao động.

Chế độ tử tuất - Hỗ trợ gia đình người lao động khi họ qua đời, bao gồm trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất hàng tháng hoặc một lần.

“Chỉ cần người dân nắm rõ được sự hiệu quả, những lợi ích mà chính sách BHXH mang lại, chúng tôi tin rằng người dân, trong trường hợp này là các hộ kinh doanh sẽ đồng thuận, thực hiện, vì pháp luật quy định và chính quyền lợi của bản thân”- ông Hồ Hải Luận chia sẻ.

Phạm Thọ