BHXH tự nguyện: Giá đỡ an sinh của người lao động

Tham gia BHXH tự nguyện vừa tròn 5 năm thì ông N.V.D (sinh năm 1958, trú tại xã Yên Mỹ, tỉnh Hưng Yên) không may qua đời. Cơ quan BHXH đã nhanh chóng làm thủ tục chi trả chế độ tử tuất một lần cho thân nhân ông D với số tiền hơn 31 triệu đồng.

Tháng 5/2019, trong 1 lần tham dự Hội nghị tuyên truyền tại xã, được nghe cán bộ cơ quan BHXH tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện ông D đã đăng ký tham gia tham gia BHXH tự nguyện tại BHXH cơ sở Yên Mỹ (tỉnh Hưng Yên) với mức thu nhập hằng tháng làm căn cứ đóng bảo hiểm là 700.000 đồng. Tính đến hết tháng 4/2024, ông D tham gia BHXH tự nguyện được 5 năm. Giữa năm 2025, ông D không may qua đời, BHXH tỉnh Hưng Yên đã làm thủ tục chi trả trợ cấp tử tuất cho thân nhân ông D với tổng số tiền là 31.011.330 đồng. Trong đó, số tiền trợ cấp tuất là 7.611.330 đồng và số tiền trợ cấp mai táng là 23.400.000 đồng.

Theo BHXH tỉnh Hưng Yên, đây là một trong số trường hợp tham gia BHXH tự nguyện đủ 5 năm không may qua đời đã được BHXH tỉnh thực hiện chi trả các chế độ đầy đủ, đúng quy định của Luật BHXH - điều đó cho thấy, tính chất nhân văn trong chính sách an sinh của Đảng, Nhà nước.

BHXH tự nguyện là loại hình BHXH do Nhà nước tổ chức mà công dân Việt Nam tự nguyện tham gia và được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình. Chính sách BHXH tự nguyện được thực hiện từ ngày 1/1/2008. Sau gần 16 năm triển khai, tính đến hết tháng 6/2025, toàn quốc đã có 1,897 triệu người tham gia BHXH tự nguyện.

Từ 1/7/2025, Luật BHXH năm 2024 có hiệu lực trong đó, đối tượng tham gia BHXH tự nguyện gồm công dân Việt Nam từ đủ 15 tuổi trở lên không thuộc đối tượng tham gia BHXH  bắt buộc và không phải là người đang hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hằng tháng. Người lao động đang tạm hoãn thực hiện hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc, trừ trường hợp hai bên có thỏa thuận về việc đóng BHXH bắt buộc trong thời gian này.

Mức đóng hằng tháng của người tham gia BHXH tự nguyện bằng 22% mức thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện vào Quỹ Hưu trí và tử tuất. Thu nhập làm căn cứ đóng BHXH tự nguyện thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng.

Theo quy định hiện hành, mức thu nhập tháng người tham gia BHXH  tự nguyện lựa chọn để tính mức đóng BHXH tự nguyện thấp nhất bằng mức chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn là 1.500.000 đồng. Mức đóng cao nhất bằng 20 lần mức lương cơ sở áp dụng từ 1/7/2024 là 46.800.000 đồng. Mức hỗ trợ đóng BHXH tự nguyện được tính theo tỷ lệ phần trăm (%) trên mức đóng BHXH hằng tháng theo mức chuẩn hộ nghèo của khu vực nông thôn trong thời gian tối đa 10 năm.

Đáng chú ý, Luật BHXH 2024 đã bổ sung thêm một số quy định mới có lợi cho người lao động khi tham gia BHXH tự nguyện. Theo đó, người tham gia BHXH tự nguyện sẽ được hưởng 4 chế độ BHXH, bao gồm: Trợ cấp thai sản; hưu trí; tử tuất; bảo hiểm tai nạn lao động theo quy định của Luật An toàn, vệ sinh lao động. Trong đó, về quyền lợi hưu trí, người lao động tham gia BHXH tự nguyện khi đến tuổi nghỉ hưu sẽ được nhận lương hưu hằng tháng, lương hưu được Chính phủ điều chỉnh theo chỉ số giá tiêu dùng. Đồng thời, được cấp thẻ BHYT trong suốt thời gian hưởng lương hưu để chăm sóc sức khỏe - giảm thiểu nguy cơ nghèo hóa do chi phí khám chữa bệnh.

Theo quy định, chế độ tử tuất bao gồm hai loại trợ cấp chính: Trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất (hàng tháng hoặc một lần). Đối với người tham gia BHXH tự nguyện nếu không may qua đời, thân nhân của người tham gia BHXH tự nguyện còn được chế độ tử tuất bao gồm trợ cấp mai táng và trợ cấp tuất một lần. Theo đó, nếu người tham gia đóng từ đủ 60 tháng trở lên, hoặc đang hưởng lương hưu thì khi mất, người lo mai táng được nhận 10 lần mức lương cơ sở tại thời điểm mất. Đối với thân nhân của người đang tham gia hoặc bảo lưu thời gian đóng BHXH tự nguyện khi qua đời sẽ được nhận trợ cấp tuất một lần, với mức hưởng tùy theo thời gian và giai đoạn đóng BHXH.

Cụ thể, nếu người mất đã đóng BHXH trước năm 2014, mỗi năm được tính 1,5 lần mức thu nhập bình quân làm căn cứ đóng. Nếu đóng từ năm 2014 trở đi, mỗi năm được tính 2 lần mức thu nhập bình quân. Trường hợp đóng chưa đủ 60 tháng, mức hưởng bằng số tiền đã đóng. Nếu người mất có cả thời gian đóng BHXH bắt buộc và tự nguyện, thì thân nhân được nhận ít nhất 3 lần mức bình quân tiền lương và thu nhập làm căn cứ đóng BHXH.

Đối với người đang hưởng hoặc tạm dừng hưởng lương hưu mà qua đời, mức trợ cấp như sau: Trường hợp chết trong 2 tháng đầu kể từ khi nhận lương hưu thì sẽ hưởng 48 tháng lương hưu của tháng đang hưởng. Trường hợp chết sau tháng thứ 3 trở đi, mỗi tháng giảm 0,5 tháng lương hưu so với mức trợ cấp quy định, nhưng mức thấp nhất vẫn là 3 tháng lương hưu.

Hà Thủy