Xác định vai trò khoa học và công nghệ trong tiến trình phát triển

Chiều 29/8, tại Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh, diễn ra hội thảo "Vai trò của Thông tin Khoa học và Công nghệ trong sự nghiệp phát triển Kinh tế - Xã hội” do Tạo chí Một thế giới và Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh phối hợp tổ chức.

Vai trò to lớn của trí tuệ nhân tạo

Hội thảo có sự phối hợp của Ban Tuyên giáo - Dân vận Trung ương, Bộ Khoa học - Công nghệ, Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam... Việc tổ chức hội thảo diễn ra trong thời điểm TP.Hồ Chí Minh - trung tâm kinh tế và đổi mới sáng tạo lớn nhất nước, vừa ban hành Kế hoạch triển khai chương trình Nghiên cứu và phát triển ứng dụng trí tuệ nhân tạo giai đoạn 2020-2030. Chương trình với định hướng rõ ràng, hệ thống mục tiêu, giải pháp và nhiệm vụ cụ thể, gắn với các chính sách chiến lược lớn về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của Thành phố.

 

Phát biểu tại hội thảo, ông Huỳnh Thành Đạt - Phó Trưởng ban Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đánh giá cao ý nghĩa thời sự và chiến lược của hội thảo, gắn với mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Trong đó thông tin khoa học - công nghệ được coi là “huyết mạch” của quá trình phát triển kinh tế số, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Vì vậy, Hội thảo là diễn đàn để các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nghiệp và cơ quan truyền thông trao đổi, phản biện, đề xuất giải pháp, tập trung vào việc đánh giá thực trạng tiếp cận và chia sẻ thông tin khoa học - công nghệ.

Từ đó, phân tích xu hướng cùng tác động của công nghệ mới, công nghệ trỗi dậy, nâng cao chất lượng hệ thống thông tin tại các trường đại học, viện nghiên cứu. Đồng thời kiến nghị cơ chế, chính sách phù hợp để quản lý, khai thác và ứng dụng hiệu quả thông tin khoa học - công nghệ. Những nội dung thảo luận lần này vừa mang tính cấp thiết, vừa có giá trị lâu dài, góp phần cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn quan trọng cho công tác lãnh đạo, chỉ đạo và hoạch định chính sách của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn mới.

Ông Vũ Hải Quân - Giám đốc Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh cho biết những năm qua Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh luôn coi trọng việc đào tạo, nghiên cứu trong các lĩnh vực công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo (AI), khoa học dữ liệu, công nghệ bán dẫn, công nghệ sinh học, năng lượng xanh và kinh tế số. Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh đã đầu tư xây dựng các chương trình đào tạo chất lượng cao, phòng thí nghiệm hiện đại, trung tâm nghiên cứu chuyên sâu, đồng thời tăng cường hợp tác quốc tế để cập nhật công nghệ mới nhất.

Ông Lê Khắc Hiệp, Tổng Giám đốc ADT Global nhận định việc ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo là động lực đột phá cho Việt Nam trong kỷ nguyên số. Trí tuệ nhân tạo (AI) đang tạo nên làn sóng cách mạng mới trên toàn cầu. Từ thành công vang dội của ChatGPT – cán mốc gần 1 tỷ người dùng vào giữa năm 2025 – đến việc Chính phủ Hoa Kỳ chính thức triển khai trợ lý Whitehouse Gov GPT hỗ trợ hơn 3.500 công chức mỗi ngày, AI đang chứng minh vai trò không thể thay thế trong đời sống và quản trị hiện đại.

Theo ông Hiệp, tại Việt Nam, việc triển khai AI không chỉ là xu hướng, mà là yêu cầu cấp thiết theo tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW. Vì vậy, cần xem khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là đột phá quan trọng hàng đầu - là động lực đưa quốc gia phát triển mạnh mẽ, bền vững và tự chủ về công nghệ.

Ông Hiệp khẳng định AI không còn là tương lai – AI là công cụ hiện tại để bứt phá. Việc đầu tư vào Trợ lý AI và xây dựng AI Center chính là chiến lược phát triển quốc gia, địa phương và doanh nghiệp theo đúng định hướng của Nghị quyết 57-NQ/TW.

Đồng quan điểm, PGS.TS. Trần Minh Triết - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, nhận định trong 11 nhóm ngành công nghệ chiến lược, chuyển đổi số chiếm vị trí ưu tiên hàng đầu, trong đó AI được nhắc đến trước tiên. Do đó, việc quan trọng là phải lan tỏa tri thức công nghệ đến nhiều tầng lớp, để mọi lĩnh vực từ y tế đến giáo dục đều có thể ứng dụng. Bên cạnh đó, việc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác cho các nhà khoa học, đồng thời khuyến khích họ tham gia tích cực vào các cộng đồng nghiên cứu, cũng là nhân tố then chốt để thúc đẩy sự phát triển.

Nhận định thuận lợi và thách thức

Nhấn mạnh tầm quan trọng của công nghệ bán dẫn trong hiện tại và tương lai, TS. Huỳnh Phú Minh Cường, Phó Trưởng khoa Điện - Điện tử, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh), cho rằng cần xác định vị trí của Việt Nam trên bản đồ bán dẫn thế giới và con đường cần đi trong thời gian tới.

TS. Cường cho rằng, để tham gia vào “cuộc chơi” bán dẫn, Việt Nam cần những khoản đầu tư lớn, mang tính chiến lược. Ở các quốc gia mới nổi, sự tham gia và hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ là điều kiện tiên quyết. Với riêng Đại học Quốc gia TP.Hồ Chí Minh, trong đó có Đại học Bách khoa, nhà trường đã có hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực bán dẫn, sở hữu nền tảng về nghiên cứu, cơ sở vật chất và mạng lưới hợp tác. Điều này giúp Việt Nam có sự chuẩn bị nhất định, song vẫn chưa có được sản phẩm chiến lược mang tính đột phá.

Cạnh đó, TS. Cường cũng thẳng thắn chỉ ra bốn thách thức lớn mà Việt Nam phải đối mặt. Thứ nhất, là vấn đề nhân lực: chúng ta có lực lượng sinh viên đông đảo nhưng mới chỉ được đào tạo lý thuyết, thiếu kinh nghiệm thực tiễn; trong khi đó, nguồn nhân lực giàu kinh nghiệm lại khó thu hút về nước do chế độ đãi ngộ hạn chế. Thứ hai, là nguồn kinh phí và hạ tầng kỹ thuật: chỉ riêng việc thiết kế một con chip đã tốn hàng chục triệu USD, trong khi Việt Nam vẫn thiếu cơ chế và nguồn lực đầu tư từ chính phủ. Thứ ba, là sự thiếu vắng hệ sinh thái doanh nghiệp đủ mạnh để đồng hành phát triển. Thứ tư là thị trường,muốn hình thành thị trường, cần có doanh nghiệp tiên phong và chính sách nhà nước đồng bộ để tạo niềm tin cho các nhà đầu tư.

Từ những thách thức này, TS. Cường nhấn mạnh cần xây dựng mô hình hợp tác bền chặt giữa “ba nhà” -nhà trường, nhà nước và nhà doanh nghiệp. Chỉ khi có sự liên kết chặt chẽ, đồng bộ từ đào tạo, chính sách đến ứng dụng, Việt Nam mới có thể từng bước vươn lên, khẳng định vị trí trên bản đồ bán dẫn toàn cầu. Về bước cần ưu tiên làm đầu tiên, TS. Cường cho rằng nên chú trọng thiết kế chip, còn sản xuất chip đòi hỏi trình độ rất cao

Tại hội thảo Đại tá, TS. Trần Ngọc Anh, Bộ Tư lệnh 86 - Bộ Quốc phòng, nhận định Việt Nam có lợi thế trong việc tạo ra công cụ ngăn chặn, chủ động ứng phó tấn công mạng. Bên cạnh nhiệm vụ bảo đảm an toàn thông tin, sự phát triển nhanh chóng của trí tuệ nhân tạo đang làm gia tăng các hình thức giả mạo, lừa đảo và tấn công trực tuyến, gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng. Trước thực trạng này, việc nghiên cứu sâu về công nghệ để kịp thời ngăn chặn và bảo đảm an toàn thông tin mạng là yêu cầu cấp thiết.

Đại tá, TS. Trần Ngọc Anh cho rằng, hiện với tỷ lệ người dùng Internet cao, Việt Nam có lợi thế để tiếp cận, nghiên cứu và phát triển các giải pháp công nghệ, hướng tới việc tạo ra những sản phẩm nhằm ngăn chặn, phát hiện kịp thời các đối tượng lừa đảo, đảm bảo an ninh mạng. Đồng thời thúc đẩy vai trò của các trường đại học trong việc đào tạo, nghiên cứu nhằm chủ động ứng phó với các cuộc tấn công mạng trong kỷ nguyên số.

Trà Giang