COVID-19 hé lộ lỗ hổng hệ thống an sinh xã hội châu Âu

Vốn được xem là tiêu chuẩn vàng, mạng lưới an sinh xã hội ở châu Âu đang bộc lộ nhiều lỗ hổng trong thời kỳ đại dịch COVID-19. 

Hàng năm cứ đến mùa Giáng sinh, bà Ros Davies lại bận rộn thiết kế sân khấu tổ chức các bữa tiệc và sự kiện đông người ở London. Nhưng năm nay, đại dịch COVID-19 khiến bà chẳng có việc gì làm. Bà đã thất nghiệp suốt từ tháng 3 và chưa biết bao giờ được đi làm trở lại.

Người phụ nữ 50 tuổi này hiện đang sống tạm trong một khu nhà từ thiện dành cho người vô gia cư của thành phố.

"Tôi hy vọng sẽ tiếp tục sống cuộc đời bình yên nhưng giờ thì chúng tôi đang mắc kẹt ở đây", bà tâm sự. 

Anh vừa thoát khỏi đợt phong tỏa thứ 2 để ngăn chặn đại dịch COVID-19 nhưng việc làm vẫn chưa có trở lại. Bà Ros hiện phải sống dựa vào các khoản trợ cấp an sinh xã hội ít ỏi, chỉ 400 Bảng (530 USD) một tháng.

"Tôi thực sự phải giảm bớt tất cả các nhu cầu. Tôi mong được đi làm trở lại trong một tháng nữa, kể cả là vào mùa Xuân tới... Nhưng dường như chẳng có hy vọng gì", bà nói thêm.

Đại dịch COVID-19 đã thực sự phơi bày nhiều lỗ hổng trong các mạng lưới an sinh xã hội ở châu Âu mà lâu nay vẫn được xem là tiêu chuẩn vàng. Trong khi nhiều nước triển khai các chương trình hỗ trợ NLĐ bị ảnh hưởng vì dịch bệnh, nhiều người dân vẫn rơi vào tình cảnh khó khăn. Chịu ảnh hưởng nặng nề nhất là tầng lớp lao động thu nhập thấp với việc làm bấp bênh, người trẻ tuổi, phụ nữ và các nhóm dân tộc ít người.

"Một số hệ thống an sinh xã hội ở châu Âu mở rộng hơn, được xây dựng tốt hơn [so với ở Mỹ]", Michael Spence, người từng đoạt giải Nobel Hòa bình và là cựu Hiệu trưởng Trường Kinh doanh Stanford trao đổi với CNN Business. Ông chỉ ra rằng, trong cuộc khủng hoảng tài chính hồi năm 2008, các chương trình do chính phủ và DN hỗ trợ đã giúp nhiều nước châu Âu tránh được cảnh sa thải hàng loạt. "Nhưng tôi nghĩ trong nền kinh tế thời đại dịch, cú sốc này lớn đến mức chúng áp đảo các hệ thống".

Số thất nghiệp hồi tháng 10/2020 ở Liên minh châu Âu đã tăng thêm 2,18 triệu người so với cùng kỳ năm ngoái, tăng từ tỷ lệ 6,6% lên 7,6%. Ở Anh, con số này vào khoảng 4,8% trong 3 tháng tính đến tháng 9, tăng 0,9% so với cùng kỳ năm ngoái, và có tới 782.000 việc làm bị mất đi từ tháng 3 đến tháng 10, theo Văn phòng Thống kê quốc gia. 

Các biện pháp phong tỏa nhằm kiểm soát vi-rút corona đã khiến cho các nền kinh tế bị ngưng trệ, và hệ thống phúc lợi ở nhiều quốc gia không thể chống đỡ nổi, theo Mike Brewer, nhà kinh tế trưởng tại Quỹ Resolution, một tổ chức cố vấn Anh hoạt động vì mục tiêu giảm bớt bất bình đẳng.

Theo ông Brewer, hệ thống phúc lợi của Anh "không dồi dào lắm" và phụ thuộc vào một thị trường lao động dịch chuyển nhanh. "Vì vậy, khi đại dịch đóng cửa thị trường lao động, có nghĩa là nó phá hủy nền tảng mà hệ thống phúc lợi của Anh dựa vào".

Vì những NLĐ tự do và lao động bình thường ít có sự bảo vệ thuộc hệ thống trước khủng hoảng, nhiều chính phủ đã phải đưa ra các biện pháp khẩn cấp, nhưng ngay cả những chương trình như vậy cũng không đầy đủ. Ở Anh, nhà chức trách triển khai chương trình sa thải nhân viên tạm thời, cho phép NLĐ nghỉ việc nhưng vẫn được giữ chỗ; dẫu vậy, nhiều người làm công việc bán thời gian, làm việc tự do hoặc theo hợp đồng linh hoạt lại không đủ điều kiện hưởng chế độ này.

"Các chương trình được thiết kế vội vàng. Khi đại dịch kéo dài, các lỗ hổng ngày càng rõ và bộc lộ nhiều vấn đề hơn", ông Brewer nói thêm.

Các khách sạn, chuỗi cửa hàng bán lẻ và trung tâm giải trí bị ảnh hưởng nặng nề nhất thời đại dịch. Đây cũng chính là các lĩnh vực mà phần lớn NLĐ là những người trẻ làm việc với hợp đồng không chính thức hoặc bán thời gian.

Tác động bất đối xứng với nhóm lao động này, cùng với sự thiếu hỗ trợ của chính phủ đã dẫn đến khoảng cách giàu nghèo ngày càng tăng, theo chuyên gia Brewer. Ông lý giải, những người thu nhập thấp càng dễ mất việc làm và tiêu cạn tiền tiết kiệm, trong khi những người có thu nhập cao hơn, nhóm thường có công việc ổn định hơn và có thể làm từ nhà- tiết kiệm được nhiều hơn nhờ chi tiêu ít đi.

Những nước phụ thuộc và du lịch như Bồ Đào Nha, Hy Lạp, tây Ban Nha và Cộng hòa Síp, cũng đối mặt với tình cảnh tương tự.

Abigail Adams Prassl- Phó Giáo sư kinh tế tại ĐH Oxford- cho hay, phụ nữ, lao động da màu, người châu Á và người thuộc các dân tộc thiểu số khác có nguy cơ cao hơn bị lãng quên trong hệ thống an sinh xã hội.

Còn theo Liên đoàn Dịch vụ Công cộng châu Âu, NLĐ nhập cư trên khắp châu lục này đang đứng trước tình trạng làm việc không đảm bảo và công việc bấp bênh. Thất nghiệp đồng nghĩa với việc họ mất đi thu nhập, quyền ở lại một nước và thậm chí cả gia đình không được tiếp cận với các khoản phúc lợi xã hội.       

M.A