Vở tuồng “Nữ tướng Lê Chân”: Khắc họa rõ “lát cắt” của lịch sử
Đoàn Nghệ thuật thể nghiệm của Nhà hát Tuồng Việt Nam vừa công diễn vở tuồng lịch sử “Nữ tướng Lê Chân” của tác giả Lê Công Phượng, đạo diễn-NSƯT Lê Tuấn Cường. Với đặc trưng thể loại của bộ môn nghệ thuật truyền thống, vở diễn đã tái hiện đầy hấp dẫn một giai đoạn lịch sử huy hoàng của cha ông.
Kịch bản “Nữ tướng Lê Chân” của Lê Công Phượng từng đoạt giải Khuyến khích của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam năm 2020. Vở được dàn dựng với tài năng của NSƯT Lê Tuấn Cường- vốn là một đạo diễn chèo chuyển sang dàn dựng sân khấu tuồng, nên hứa hẹn mang đến sự mới mẻ, độc đáo, Ngoài ra, phần âm nhạc do NSƯT Nguyễn Thành Nam đảm nhận; còn hình ảnh do hoạ sĩ-NSND Lê Huy Quang-NSƯT Nguyễn Đạt Tăng thiết kế. Tham gia biểu diễn có NSƯT Lộc Huyền, Mạnh Linh, Tuấn Hiệp, Quỳnh Liên, Ngọc Quân...Vở diễn xoay quanh cuộc đời vị nữ anh hùng dân tộc Lê Chân, một nữ tướng tiên phong của Hai Bà Trưng.
Vở diễn sẽ chỉ là một “lát cắt” lịch sử khoảng 4-5 năm (từ năm 36 đến năm 41 sau Công nguyên), khi ấy Lê Chân khoảng 16 đến 21 tuổi. Thái thú Tô Định trong một lần kinh lý đã bị cuốn hút bởi tài năng và sắc đẹp của Lê Chân. Với bản tính hám sắc, Tô Định bị người con gái làng Vẻn (làng An Biên) xứ Đông Triều mê hoặc, hắn vừa muốn bắt ép nàng làm tỳ thiếp, vừa mưu đồ đồng hóa người Việt. Tuy nhiên, âm mưu không được chấp thuận, hắn đem quân giao chiến, giết cả cha mẹ Lê Chân. Nén đau thương, Lê Chân tìm thầy học binh thư, võ nghệ, dời quê đến miền đất mới, khai khẩn đất hoang, tích trữ lương thảo, vũ khí, ngày đêm luyện quân chờ ngày đền nợ nước, trả thù nhà…
Theo tác giả Lê Công Phượng, vở diễn chỉ là một “lát cắt” lịch sử, khi Lê Chân chuẩn bị về hội quân cùng Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa. “Khi xây dựng câu chuyện tuồng này, xoay quanh 16 nhân vật, tôi muốn làm bật tính dữ dội ấy bằng hai tuyến nhân vật đối lập với một bên là Tô Định, Đinh Gian, Lê Lật; một bên là cha con Lê Chân, Lê Đạo và Hào Nam; bên thiện và bên ác, bên thiện- điển hình là Lê Đạo tượng trưng cho khí chất của một sĩ phu, đại diện tầng lớp trí thức của dân tộc, mong muốn giữ phong hóa (phong tục, tập quán, bản tính của người Việt); và tuyến nhân vật bên ác cùng phe Tô Định muốn đồng hóa, tiêu diệt vẻ đẹp của dân tộc hòng dễ bề nô dịch. Hai bên có sự đối chọi quyết liệt, có mục đích riêng, cuối cùng hướng tới cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng, với bên thiện là phe thắng thế”- tác giả Lê Công Phượng chia sẻ.
Để hoàn thành vở diễn, đạo diễn Lê Tuấn Cường đã nhiều lần trao đổi với tác giả kịch bản. Đồng thời, lắng nghe ý kiến của các NSND Văn Thủy, Ánh Dương, Ngọc Quý… để cố gắng khai thác triệt để những đặc trưng cơ bản, tính mỹ học của tuồng để làm toát lên tinh thần của vở, thần thái của nhân vật chính- nữ tướng Lê Chân. Đạo diễn cũng bám chắc vào đặc trưng của nghệ thuật tuồng để phát triển tư duy, thêm vào đó hơi thở thời đại, cùng sự phụ trợ không thể thiếu của âm thanh, ánh sáng, trang trí sân khấu…
Với việc khắc họa thành công hình ảnh nữ tướng Lê Chân, vở diễn là sự khẳng định cho hướng đi khai thác chất liệu lịch sử của nghệ thuật tuồng truyền thống. Được biết, trước vở “Nữ tướng Lê Chân”, Lê Công Phượng cũng đã có một loạt kịch bản tuồng được dàn dựng thành công như: “Phía sau quyền lực” (2019), “Giữ nước” (2020), “Phượng Hoàng trung đô” (2021), “Anh hùng xuất thiếu niên” và “Ngàn năm vang vọng” (2022). Tác giả bày tỏ hy vọng, bằng những thủ pháp tinh tế của nghệ thuật tuồng, khán giả sẽ có được những giây phút trở về với thế giới của người xưa, để thổn thức cùng với những con tim và lý trí của các bậc tiên hiền thương dân, giữ nước, để thêm hiểu, thêm yêu và tự hào về truyền thống lịch sử của dân tộc.
Minh Anh