Đề xuất đóng BHXH bắt buộc đối với hộ kinh doanh cá thể
Bộ LĐ-TB&XH đề xuất mở rộng thêm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm chủ hộ kinh doanh, người quản lý DN, người quản lý, điều hành HTX không hưởng tiền lương, NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt…
Theo Bộ LĐ-TB&XH, qua tổng kết thi hành cho thấy, pháp luật BHXH bắt buộc còn bỏ sót một số nhóm đối tượng có nhu cầu và có khả năng, nhưng chưa được luật hóa để tham gia BHXH bắt buộc như chủ hộ kinh doanh cá thể, người quản lý DN, người quản lý điều hành HTX không hưởng tiền lương, NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt. Hiện nay, cả nước có hơn 5,1 triệu hộ kinh doanh cá thể, gấp 6 lần số lượng DN. Theo số liệu cơ quan thuế quản lý thì cả nước có hơn 1,7 triệu lượt hộ nộp thuế. Tuy nhiên, hiện nay nhóm này chưa thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, chỉ có rất ít chủ hộ kinh doanh cá thể hiện đang tham gia BHXH tự nguyện.
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ước năm 2022, cả nước có khoảng 29.000 HTX hoạt động, thu hút gần 6 triệu thành viên tham gia, trong đó có 970.000 NLĐ làm việc trong khu vực HTX. Song theo báo cáo của cơ quan BHXH thì mới có gần 7.000 HTX đăng ký tham gia BHXH bắt buộc cho khoảng 40.000 NLĐ. Đáng chú ý, kết quả khảo sát tại một số địa phương cũng cho thấy, nhiều người quản lý DN, người quản lý điều hành HTX không hưởng tiền lương có nguyện vọng tham gia BHXH bắt buộc.
Đánh giá tác động, của việc đề xuất trên, cơ quan soạn thảo Luật cho rằng, việc mở rộng đối tượng tham gia như trên sẽ giúp Nhà nước giảm áp lực trong việc đảm bảo ASXH cho những NLĐ này khi họ đến tuổi nghỉ hưu hoặc đến tuổi hưởng trợ giúp xã hội. Đối với quỹ BHXH, đối tượng tham gia mở rộng sẽ làm tăng nguồn thu vào quỹ, đồng thời làm tăng nguồn chi từ quỹ trong cả ngắn hạn, trung hạn và dài hạn. Trong trung hạn, việc gia tăng đối tượng tham gia sẽ giúp cải thiện khả năng cân đối tài chính của quỹ, trong dài hạn thì cần phải xem xét, đánh giá cụ thể hơn theo từng quỹ thành phần, đặc biệt là đối với quỹ hưu trí, tử tuất do vấn đề nợ lương hưu tiềm ẩn, số người tham gia càng nhiều, số nợ lương hưu tiềm ẩn càng lớn.
Đối với chủ hộ kinh doanh cá thể, khoảng 5,1 triệu chủ hộ kinh doanh cá thể hiện nay sẽ thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Theo đó, mỗi cá nhân chủ hộ sẽ phát sinh kinh phí đóng BHXH 25% (trong đó 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất; 3% vào quỹ ốm đau, thai sản), trong khoảng từ 500.000 đồng/tháng cho đến 9.000.000 đồng/tháng (tương đương từ 6 triệu đồng/năm đến 108 triệu đồng/năm). Mức kinh phí cụ thể phụ thuộc vào mức đóng do người tham gia là chủ hộ kinh doanh lựa chọn tham gia dựa trên khả năng đóng góp. Tuy nhiên, bù lại người tham gia là chủ kinh doanh cá thể sẽ được bảo vệ khỏi những rủi ro, được hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất, mức hưởng tương đương với mức đóng góp.
Ngoài ra, vấn đề cần được quan tâm đó là chi phí thực hiện TTHC về đăng ký tham gia và đóng BHXH. Với quy định trong Dự thảo Luật BHXH, chủ hộ kinh doanh cá thể sẽ phải tự đăng ký và đóng theo từng tháng. Do vậy, nếu không có hình thức đăng ký tham gia và phương thức thu tiền đóng phù hợp và tiện lợi thì sẽ phát sinh chi phí đánh đổi đối với mỗi cá nhân là chủ hộ kinh doanh cá thể trong việc thực hiện quy định tham gia BHXH bắt buộc theo từng tháng. Bởi không phải hộ kinh doanh nào cũng đủ lớn để có thể thuê hoặc có một cá nhân đảm nhiệm các công việc liên quan đến kê khai BHXH, nhân sự... mà sẽ phải tự thực hiện các thủ tục này.
Đối với người quản lý DN, người quản lý điều hành HTX không hưởng tiền lương, cũng giống như đối với nhóm đối tượng chủ hộ kinh doanh cá thể, mỗi cá nhân thuộc đối tượng nêu trên sẽ phát sinh kinh phí đóng BHXH (25%). Đối với người làm việc không trọn thời gian, NLĐ và người SDLĐ sẽ phải đóng vào quỹ hưu trí tử tuất (NLĐ đóng 8%; người SDLĐ đóng 14%), quỹ ốm đau thai sản (người SDLĐ 3%) trên tiền lương của NLĐ. “Cũng theo đánh giá, việc này sẽ làm phát sinh thêm chỉ phí cho NLĐ và người SDLĐ. Tuy nhiên, bù lại NLĐ và người SDLĐ đều nhận được lợi ích từ việc tham gia đóng góp vào quỹ BHXH”- dự thảo nêu rõ.
Nguyệt Hà