Những điểm mới trong dự thảo Luật BHXH (sửa đổi)

Thứ nhất, bổ sung tầng trợ cấp hưu trí xã hội, hình thành hệ thống BHXH đa tầng

Bên cạnh tầng BHXH cơ bản (BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện), tầng BH hưu trí được bổ sung đối tượng công dân Việt Nam từ đủ 80 tuổi trở lên mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng khác thì sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội do NSNN đảm bảo. Khi đến tuổi nghỉ hưu mà chưa đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu, thì có thể lựa chọn hưởng trợ cấp hằng tháng (thấp nhất bằng với mức trợ cấp hưu trí xã hội) từ quỹ BHXH cho thời gian trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội- tùy thuộc vào thời gian đóng, tiền lương, thu nhập tháng đóng BHXH. Đồng thời, trong thời gian hưởng trợ cấp hằng tháng còn được hưởng BHYT do NSNN đảm bảo.

Theo thống kê, số người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hằng tháng, trợ cấp xã hội hằng tháng đối với người cao tuổi là hơn 5,1 triệu người, chiếm 35% so với số người sau độ tuổi nghỉ hưu. Trong đó, số người hưởng lương hưu là 2,7 triệu người; số người hưởng trợ cấp BHXH hằng tháng là 0,63 triệu người; số người hưởng trợ cấp hưu trí xã hội là 1,8 triệu người.

Trong khi đó, mục tiêu Nghị quyết số 28-NQ/TW đề ra phấn đấu có 55% số người hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp xã hội vào năm 2025 và 60% vào năm 2030. Đáng chú ý, theo dự báo của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO), nếu không có sự hỗ trợ tích cực từ NSNN, đến năm 2030, cả nước sẽ có trên 16 triệu người cao tuổi không có lương hưu.

Thứ hai, bổ sung đối tượng tham gia và hưởng chế độ BHXH

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) mở rộng đối tượng chủ hộ kinh doanh, người quản lý DN, người quản lý điều hành HTX không hưởng tiền lương và NLĐ làm việc theo chế độ linh hoạt (NLĐ làm việc không trọn thời gian) tham gia và hưởng 5 chế độ của BHXH bắt buộc. Đồng thời, bổ sung quyền lợi hưởng các chế độ ốm đau, thai sản đối với người hoạt động không chuyên trách ở xã, phường, thị trấn.

Thống kê hiện có 5,1 triệu hộ kinh doanh cá thể; 29.000 HTX hoạt động với 6 triệu thành viên, nhưng mới có 7.000 HTX đăng ký tham gia BHXH bắt buộc với 40.000 NLĐ.

Chế độ thai sản với người hoạt động không chuyên trách được thông qua sẽ có khoảng 100.000 người được hưởng lợi trực tiếp từ quy định này.

Thứ ba, bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định NLĐ tham gia BHXH tự nguyện khi sinh con có cơ hội được hưởng trợ cấp thai sản, nguồn kinh phí chi trả sẽ do NSNN đảm bảo và người tham gia BHXH tự nguyện không phải đóng thêm so với quy định hiện hành. Theo dự thảo luật, người tham gia BHXH tự nguyện sinh con sẽ được hỗ trợ 2.000.000 đồng/người.

Thứ tư, giảm điều kiện số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu từ 20 năm xuống 15 năm

Quy định này nhằm tạo cơ hội cho những người tham gia muộn (45-47 tuổi mới bắt đầu tham gia) hoặc những người tham gia không liên tục dẫn đến khi đến tuổi nghỉ hưu vẫn không tích lũy đủ 20 năm đóng BHXH cũng được hưởng lương hưu hằng tháng.

Thứ năm, quy định về hưởng BHXH một lần

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) đã bổ sung thêm nhiều quy định nhằm khuyến khích NLĐ lựa chọn tham gia hoặc bảo lưu thời gian tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu hằng tháng với 2 phương án:

- Phương án 1: Giữ nguyên quy định hiện hành của Luật BHXH 2014 và Nghị quyết số 93/2015/QH13 của Quốc hội.

- Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần, nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu, ghi nhận trên sổ BHXH để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Thứ sáu, bổ sung quy định về tính tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng phù hợp với sửa đổi điều kiện hưởng lương hưu và việc ký kết, tham gia các điều ước quốc tế

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) bổ sung thêm quy định cho phép tính được tỷ lệ hưởng lương hưu đối với những người có dưới 20 năm đóng BHXH và việc công nhận thời gian đóng đóng BHXH theo các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết, tham gia.

Thứ bảy, bổ sung quy định quản lý thu, đóng BHXH và bổ sung các biện pháp xử lý trốn đóng BHXH

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định trách nhiệm của các cơ quan trong xác định và quản lý đối tượng thuộc diện tham gia BHXH. Đồng thời, bổ sung các biện pháp xử lý, tăng cường chế tài để đảm bảo tính thực thi pháp luật BHXH như: Quy định nộp số tiền tính theo ngày đối với các trường hợp trốn đóng (0,03%/ngày tương tự như tiền chậm nộp thuế); ngừng sử dụng hóa đơn đối với người SDLĐ trốn đóng BHXH từ 6 tháng trở lên; hoãn xuất cảnh đối với trường hợp người SDLĐ trốn đóng BHXH từ 12 tháng trở lên; tổ chức Công đoàn và cơ quan BHXH có thẩm quyền khởi kiện vụ việc về BHXH ra Toà án; khi có dấu hiệu phạm tội trốn đóng BHXH, cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố theo quy định của pháp luật; bổ sung trách nhiệm của người SDLĐ phải bồi thường cho NLĐ nếu không tham gia hoặc tham gia BHXH bắt buộc không đầy đủ, kịp thời.

Thứ tám, quy định về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) xin ý kiến với 2 phương án:

- Phương án 1: Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH là tiền lương tháng bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác xác định được mức tiền cụ thể cùng với mức lương thỏa thuận trong HĐLĐ theo quy định của pháp luật lao động.

- Phương án 2: Tiền lương làm căn cứ đóng BHXH là tiền lương tháng bao gồm mức lương và phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác theo quy định của pháp luật lao động.

Thứ chín, sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu để khuyến khích NLĐ tiếp tục đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) xin ý kiến với 2 phương án:

- Phương án 1: Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu được tính theo số năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng BHXH thì được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.

- Phương án 2: Mức trợ cấp một lần khi nghỉ hưu được tính theo số năm đóng BHXH cao hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng lương hưu 75%, cứ mỗi năm đóng BHXH thì được tính bằng 0,5 lần của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.

Thứ mười, sổ BHXH điện tử

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) quy định sổ BHXH được xây dựng trên môi trường điện tử và được cấp cho từng NLĐ để theo dõi việc đóng-hưởng, là cơ sở để giải quyết các chế độ BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện theo quy định của luật này. Bên cạnh đó, những trường hợp chưa có điều kiện thực hiện điện tử thì dự thảo luật cũng có bước quy định chuyển tiếp về việc tiếp tục sử dụng sổ BHXH bằng bản giấy.

Thưc hiện: N.Hà

Đồ hoạ: Hiểu Thanh