Khám phá lịch sử 50 năm của TP.HCM

Một loạt các xuất bản phẩm đã ra mắt dịp Kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025), đưa độc giả nhìn lại chặng đường 50 năm đầy hào hùng, vẻ vang của TP. HCM.

Tác phẩm đầu tiên phải kể đến là tập sách ảnh "Di sản Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh (Saigon - Ho Chi Minh City Heritage)". Đây là tài liệu ảnh mang giá trị lịch sử nhằm tái hiện, tập hợp quang cảnh và nếp sống của con người vùng đất Sài Gòn - TP.HCM. Sách do Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM phối hợp với Tạp chí Xưa và Nay tái bản trong dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30/4/1975 - 30/4/2025).

Tập sách ảnh song ngữ Việt - Anh, với độ dày 168 trang, tập hợp hơn 300 bức ảnh quý hiếm của Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh, bao quát lịch sử - văn hóa - xã hội vùng đất này. Qua những khuôn ảnh được giới thiệu trong tập sách, độc giả thể thấy toàn cảnh vùng đất Sài Gòn từ trên cao. Từ những hình ảnh thành phố thuở ban đầu gắn liền với khung cảnh sông nước, cây xanh, tới những công trình kiến trúc như tòa nhà hành chính, dinh thự, trường học, bệnh viện, khách sạn, cây cầu, đường sá, cảng, bến tàu, nhà xưởng, nhà máy, khách sạn, chợ truyền thống, nhà thờ, đình chùa, các phương tiện giao thông… Cùng với đó là những nét văn hóa trong đời sống thị thành như đám cưới truyền thống, đám tang, hát bội, đờn ca tài tử, trò chơi dân gian, đua ngựa… Nét đặc sắc ẩm thực Sài Gòn từ sang trọng đến bình dân: quán cà phê sang trọng xuất hiện rất sớm như quán Café Lyonnais, quán Café Paris, Café de la Musique, Grand Café de la Terrasse, Café des Fleurs...; rồi những gánh hàng rong, các xe bán mì hủ tiếu, gánh hàng nước phục vụ thực khách trên lề đường… cùng các món ăn hấp dẫn ở miền Nam những thế kỷ trước…

Cuốn sách tiếp theo "Kiến trúc Pháp - Đông Dương, dấu tích Sài Gòn - Hòn ngọc Viễn Đông" do Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước - Trung tâm lưu trữ Quốc gia II chủ trương thực hiện, Trần Hữu Phúc Tiến biên soạn. Tác phẩm giúp người đọc nhận diện những đặc trưng lịch sử đô thị vùng đất Gia Định - Sài Gòn xưa và định vị được thế mạnh của TP.HCM hiện đại.

Cuốn sách tường thuật lại quá trình Thành phố bước vào thời kỳ hiện đại từ giai đoạn bắt đầu kiến tạo Sài Gòn - Hòn ngọc Viễn Đông xưa phồn thịnh và đến nay là TP.HCM- một trong những thành phố xinh đẹp, năng động và hấp dẫn hàng đầu của Việt Nam và trên thế giới.

Sách dày 232 trang, gồm 7 chương chính, mở đầu là bài viết Cảm nhận vẻ đẹp của Sài Gòn - Hòn ngọc Viễn Đông xuyên thế kỷ. Từ các bài viết tổng quan về quá trình quy hoạch và xây dựng Sài Gòn từ 1862-1945 cùng các kiến trúc Pháp - Đông Dương tiêu biểu, tác giả điểm lại các công trình kiến trúc điển hình theo từng khu vực chủ yếu của Thành phố thời ấy. Các bài viết cung cấp rõ ràng, chi tiết từ lai lịch cũng như nét đẹp chính yếu của từng công trình cụ thể thông qua hình ảnh, họa đồ, hình vẽ… 

Qua những phác thảo về đặc trưng đô thị của Sài Gòn xưa - TP.HCM nay, tập sách là những tư liệu quý giúp cho các nhà hoạch định chính sách và chuyên môn tham khảo khi cần chỉnh trang, xây dựng mới TP.HCM trong thế kỷ 21; đồng thời giúp cho các thế hệ sau nhận diện giá trị của bản sắc lịch sử để vững vàng phấn đấu trên lộ trình phát triển tương lai, sẽ góp phần đưa Thành phố vươn xa hơn đến vị thế "thành phố quốc tế".

Cuốn "Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh - Thành phố của tôi" tập hợp những bài viết được tuyển chọn từ cuộc thi viết "Thành phố của tôi" với sự phối hợp của Báo Phụ nữ TP.HCM. Tác phẩm là những câu chuyện đời người gắn bó từ Sài Gòn đến TP.HCM, dù trải qua bao nhiêu thăng trầm vẫn nồng ấm tình người, thương nhau mà sống.

Tập sách gồm 28 câu chuyện đậm đà hơi thở cuộc sống như: Sài Gòn trong tôi; Cảm ơn vì đã để tôi bước vào trái tim bạn!; Con gái người đề xuất tên gọi Thành phố Hồ Chí Minh; Sài Gòn cho tôi sống một thời tuổi trẻ tươi đẹp; những bông hoa kiên cường trên đất thép; Đất và người chưa bao giờ bớt hấp dẫn; Sài Gòn - nhìn nhau mà sống; Dễ thở như ở Sài Gòn; Những nhịp đập yêu thương; Thành phố này lạ quá chừng; Những người lo bữa ăn, mái ấm cho người nghèo…

Tiến sĩ Nguyễn Thị Hậu chia sẻ về tập sách: "Gần 50 năm, Thành phố có biết bao thay đổi, bao nhiêu người đến đây rồi ở lại, bao nhiêu người vì hoàn cảnh riêng đã ra đi. Nhưng, tất cả đều mang trong mình một cảm tình tưởng nhạt nhòa mà vô cùng sâu đậm với Sài Gòn. Bởi vì, TP.HCM hiện nay là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, một đô thị hiện đại mà vẫn dung chứa trong mình nhiều truyền thống văn hóa - lịch sử độc đáo và quý giá. Trên tinh thần tôn vinh các thành tựu về kinh tế, xã hội, văn hóa, những công trình làm thay đổi diện mạo Thành phố, những di sản có giá trị văn hóa - lịch sử của thành phố, những câu chuyện tôn vinh những con người bình thường mà hào sảng, những giá trị lan tỏa sự tử tế trong xã hội, góp phần di truyền những truyền thống và phẩm chất tốt đẹp của Sài Gòn – TP.HCM cho những thế hệ cư dân Thành phố trong tương lai".

Tác phẩm "Sài Gòn - Thành phố Hồ Chí Minh: Đổi thay qua những khung hình (1975 - 2025)" của nhiếp ảnh gia Tam Thái lại ghi dấu những khoảnh khắc đổi thay của TP.HCM trong 50 năm qua.

Sách dày 272 trang, gồm 6 chương: Sài Gòn, qua miền ký ức; Sài Gòn - Chợ Lớn rong chơi; Sài Gòn đổi thay; Sài Gòn: Lướt qua vài phố thị mới; Sài Gòn, đô thị đồng quê; Hồn đô thị.

Bằng những hình ảnh đời thực, tác giả đưa người đọc trở về quá khứ khoảng 50 năm kể từ khi đất nước thống nhất. Khi đó, thành phố vừa bước ra khỏi thời kỳ chiến tranh, chính thức sống trong bầu không khí hòa bình độc lập, hòa mình cùng non sông thống nhất. Sài Gòn chính thức đổi tên thành TP.HCM, để tượng trưng cho sự chiến đấu, hy sinh kiên cường của người dân Nam bộ, hơn hết là ghi nhớ công ơn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa dân tộc Việt Nam trở thành đất nước độc lập và thống nhất.

Minh Anh