Liên tiếp các di sản của Việt Nam được UNESCO vinh danh

Việc Ủy ban Di sản Thế giới công nhận Di sản liên biên giới Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô – Lào cũng như việc ghi danh Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm – Côn Sơn – Kiếp Bạc vào Danh mục Di sản văn hóa thế giới là những tin vui liên tiếp với Việt Nam trong những ngày qua.

Đây là lời khẳng định vững chắc cho những giá trị của thiên nhiên, văn hóa Việt trong sự kết nối với nước bạn; là niềm tự hào với người dân Việt, để từ đó có những hành động thiết thực, ý nghĩa hơn nhằm bảo vệ, giữ gìn và lan tỏa hơn nữa ý nghĩa của di sản trong cộng đồng và trên thế giới.

Biểu tượng của tình hữu nghị đặc biệt

Cụ thể, ngày 13/7, Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới (UNESCO) ở Thủ đô Paris, Cộng hòa Pháp đã thông qua Quyết định phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) để bao gồm Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trong Danh sách Di sản Thế giới.

Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng Danh lam thắng cảnh quốc gia đặc biệt năm 2009. Ngày 3/7/ 2003, tại Kỳ họp lần thứ 27 của Ủy ban Di sản Thế giới, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được UNESCO công nhận là Di sản Thiên nhiên Thế giới lần thứ nhất và ngày 3/7/2015, tại Kỳ họp lần thứ 39 của Ủy ban Di sản Thế giới, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được công nhận lần thứ hai, với diện tích vùng lõi là 123.326ha và vùng đệm là 220.055ha.

Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng của Việt Nam.

Hồ sơ Vườn quốc gia Hin Nam Nô đề cử UNESCO công nhận là phần mở rộng của Di sản thiên nhiên thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng được Chính phủ Lào và Việt Nam thống nhất gửi tới UNESCO tháng 2/2024, để được Ủy ban Di sản Thế giới xét duyệt tại Kỳ họp lần này.

Qua quá trình thẩm định, Cơ quan tư vấn của UNESCO là Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên quốc tế (IUCN) đã trình Quyết định lên Ủy ban Di sản Thế giới tại Kỳ họp lần thứ 47 để phê duyệt việc điều chỉnh ranh giới của Di sản Thiên nhiên Thế giới Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng (tỉnh Quảng Trị, Việt Nam) mở rộng sang Vườn quốc gia Hin Nam Nô (tỉnh Khăm Muộn, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào), với tên gọi: “Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” theo các tiêu chí về địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng sinh học.

Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là một trong những cảnh quan karst đá vôi và hệ sinh thái nổi bật và nguyên vẹn nhất trên thế giới. Nằm tại điểm giao thoa của dãy núi Annam và Vành đai Đá vôi Trung Đông Dương, bắc qua biên giới Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Lào. Sự hình thành karst đã phát triển từ thời kỳ Paleozoic khoảng 400 triệu năm trước và có thể được coi là khu vực karst quy mô lớn, lâu đời nhất ở châu Á.

Sự đa dạng của các hệ sinh thái được tìm thấy trong cảnh quan phức tạp này bao gồm rừng karst khô ở độ cao lớn, rừng ẩm ướt và rậm rạp ở độ cao thấp, và các môi trường hang động ngầm rộng lớn. Trong số các cấu trúc ngầm này có hơn 220 km hang động và hệ thống sông ngầm được ghi nhận có ý nghĩa toàn cầu. Sự đa dạng sinh học độc đáo với một số loài đặc hữu sinh sống trong các hệ sinh thái phổ tạp nhiệt đới cũng tạo nên các giá trị đặc biệt, có ý nghĩa toàn cầu…

Cũng theo nhận định của UNESCO, Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là nơi bảo vệ các hệ sinh thái có ý nghĩa toàn cầu trong vùng sinh thái đất liền Rừng nhiệt đới Annam Bắc, các vùng sinh thái nước ngọt Annam Bắc và Annam Nam, và các vùng sinh thái ưu tiên Rừng Ẩm ướt Dãy Annam.

Sự phức tạp và tính nguyên vẹn tương đối của cảnh quan đá vôi đã dẫn đến việc tạo ra nhiều hốc sinh thái, tạo cơ hội cho các quá trình tiến hóa sinh thái và các loài. Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô là nơi sinh sống của các loài động, thực vật chuyên biệt cao và đặc hữu cả trên mặt đất (như một số loài lan và Thu hải đường) và dưới lòng đất (với một số loài động vật không xương sống và cá bị giới hạn trong các hệ thống hang động đơn lẻ).

Sự đa dạng sinh học phong phú về mặt đất, nước ngọt và dưới lòng đất có thể được tìm thấy ở khu vực này. Hơn 2.700 loài thực vật có mạch và 800 loài động vật có xương sống được ghi nhận ở Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, trên 200 loài bị đe dọa toàn cầu tại thời điểm công nhận năm 2015 và 400 loài đặc hữu của miền Trung nước Lào và Việt Nam.

Phát biểu tại Kỳ họp lần thứ 47, Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL, TS.KTS. Hoàng Đạo Cương cho biết, sự kiện “Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô” trở thành Di sản thế giới liên biên giới đầu tiên của Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào cho thấy tầm quan trọng của hợp tác trên toàn cầu thông qua việc đề cử di sản chung, đóng góp vào việc thúc đẩy hòa bình và an ninh theo quan điểm của UNESCO, thắt chặt hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết giữa 2 nước.

Việc Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô được UNESCO ghi vào Danh mục Di sản Thế giới được xem là biểu tượng quan hệ hợp tác giữa hai nước trong lĩnh vực di sản văn hóa, qua đó góp phần tăng cường, củng cố hơn nữa mối quan hệ hữu nghị, đoàn kết, bền chặt giữa Việt Nam và Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào.

Di sản thế giới liên tỉnh thứ hai tại Việt Nam

Trước đó, ngày 12/72025, cũng tại Kỳ họp lần thứ 47 của UNESCO, GS. Nikolay Nenov (Bulgaria) - Chủ tịch Kỳ họp đã chính thức gõ búa công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc (thuộc địa bàn các tỉnh Quảng Ninh, Bắc Ninh và TP. Hải Phòng) là Di sản văn hóa thế giới.

Đây là Di sản thế giới thứ 9 ở Việt Nam được UNESCO ghi danh và là Di sản thế giới liên tỉnh thứ hai ở Việt Nam, cùng với Di sản thế giới Vịnh Hạ Long - Quần đảo Cát Bà (thuộc địa bàn tỉnh Quảng Ninh và TP. Hải Phòng).

Quần thể Di tích và Danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc, với Phật giáo Trúc Lâm làm cốt lõi - được thành lập vào thế kỷ XIII bởi các vua nhà Trần, đặc biệt là vai trò của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Phật giáo Trúc Lâm đã sáng tạo nên nhiều giá trị, đóng góp đặc biệt, bền vững cho di sản văn hóa và tinh thần của nhân loại.

Danh thắng Yên Tử

Bắt nguồn từ cảnh quan núi thiêng Yên Tử, Phật giáo Trúc Lâm đại diện cho một hệ thống triết lý và tinh thần khoan dung, vị tha của Phật giáo. Phật giáo Trúc Lâm cũng là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa Phật giáo Đại thừa với đạo đức Nho giáo, vũ trụ quan Đạo giáo và tín ngưỡng bản địa Việt Nam.

Các giá trị tư tưởng, văn hóa của Phật giáo Trúc Lâm hoàn toàn phù hợp với mục tiêu cơ bản của UNESCO trong việc duy trì, làm phong phú các giá trị chung của nhân loại: Giáo dục, xây dựng văn hóa hòa bình; tinh thần tự chủ, kết hợp hài hòa giữa con người và thế giới tự nhiên, tôn trọng quy luật của tự nhiên.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới là bằng chứng cho sự kết hợp độc đáo giữa Nhà nước, tôn giáo và Nhân dân trong việc hình thành bản sắc dân tộc Việt Nam; cùng cảnh quan linh thiêng được hình thành thông qua mối tương tác thường xuyên, mật thiết với thiên nhiên; và một hệ thống đạo đức dựa trên lòng yêu chuộng hòa bình, tu dưỡng bản thân, lòng khoan dung, nhân ái và sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên.

Quần thể di tích và danh thắng này cũng là minh chứng đặc biệt về Phật giáo Trúc Lâm, một truyền thống Thiền độc đáo của Việt Nam được thành lập vào thế kỷ XIII bởi các vua nhà Trần, hoàng gia và các nhà tu hành thông tuệ, đặc biệt là Phật hoàng Trần Nhân Tông, vị quân chủ duy nhất được biết đến ở châu Á đã từ bỏ vương vị để trở thành một nhà tu hành, có công khai sáng nên một dòng Thiền mang đậm triết lý nhân sinh, cốt cách Việt Nam.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm, Côn Sơn, Kiếp Bạc liên quan trực tiếp đến sự sinh thành và lan tỏa giá trị sáng tạo, nhân văn của Phật giáo Trúc Lâm. Việc liên tục tổ chức các nghi lễ, lễ hội, hoằng dương Phật pháp và hành hương đến các điểm di tích - cả ở Việt Nam và các tổ chức Phật giáo Trúc Lâm quốc tế - chứng minh sự liên quan toàn cầu bền vững của triết lý nhân sinh, giá trị sống, tinh thần cộng đồng xã hội, sống hài hòa với thiên nhiên, yêu chuộng hòa bình và lòng nhân ái.

Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL, TS.KTS. Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh, để có được thành công này, từ nhiều năm nay, hệ thống các di tích, di sản văn hóa phi vật thể của các địa phương đã được Bộ VH-TT&DL và các tỉnh đặc biệt quan tâm thông qua việc triển khai nhiều dự án bảo tồn, tu  bổ các công trình di tích; nghiên cứu, nhận diện giá trị để lập hồ sơ đề cử, ghi danh ở trong nước và quốc tế; góp phần bảo vệ giá trị nổi bật toàn cầu của khu di sản, nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần của cộng đồng, nhân dân các địa phương.

Minh Anh