Luật BHXH năm 2024: Bao phủ đến mọi nhóm đối tượng

Luật BHXH năm 2024 được Quốc hội thông qua ngày 29/6/2024 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Luật đi vào cuộc sống sẽ giúp khắc phục được những tồn tại trong hệ thống an sinh hiện nay và bao phủ đến mọi nhóm đối tượng.

Theo đánh giá, Luật BHXH năm 2024 có 14 nội dung sửa đổi, bổ sung lớn so với Luật BHXH năm 2014. Cụ thể, Luật bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội để hình thành hệ thống BHXH đa tầng. Theo đó, người từ đủ 75 tuổi mà không có lương hưu, trợ cấp BHXH và trợ cấp xã hội hằng tháng, sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội và BHYT do ngân sách đóng. Người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo thuộc diện trên được hưởng từ khi đủ 70 tuổi.

Luật cũng bổ sung các quy định để liên kết giữa tầng trợ cấp hưu trí xã hội và BHXH cơ bản. Theo đó, người đủ tuổi nghỉ hưu, chưa đủ 15 năm đóng BHXH, chưa đủ 75 tuổi để hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, thì được hưởng trợ cấp hưu trí hằng tháng từ chính khoản đóng của mình (nếu có yêu cầu). Khi hưởng trợ cấp, BHYT của họ do ngân sách đóng.

Bên cạnh đó, Luật gia tăng quyền lợi của người lao động bằng việc mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với 5 nhóm đối tượng: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian; người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên… không hưởng tiền lương.

Luật bổ sung quy định cho người hoạt động không chuyên trách cấp xã được thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH bắt buộc thay vì chỉ hưởng hưu trí và tử tuất như Luật BHXH năm 2014. Luật bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Từ 1/7/2025, người tham gia BHXH tự nguyện được hưởng trợ cấp thai sản 2 triệu đồng cho mỗi con mới sinh.

Đồng thời, Luật gia tăng cơ hội được hưởng hưu trí cho người lao động bằng cách giảm điều kiện về số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng lương hưu hằng tháng từ 20 năm xuống 15 năm; bổ sung theo hướng gia tăng quyền lợi, khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu thay vì nhận BHXH một lần; gia tăng cơ hội được hưởng lương hưu đối với người lao động Việt Nam tham gia BHXH ở nước ngoài và lao động nước ngoài tham gia BHXH ở Việt Nam thông qua việc bổ sung quy định tính lương hưu cho 2 nhóm này.

Luật cũng giúp nâng cao hiệu quả đầu tư quỹ BHXH thông qua việc bổ sung quy định duyệt, thẩm định, phê chuẩn quyết toán chi tổ chức và hoạt động BHXH; kiện toàn và nâng cao trách nhiệm của Hội đồng quản lý BHXH; mở rộng danh mục và phương thức đầu tư quỹ BHXH; quy định về đối tượng, nguyên tắc, quỹ, chính sách của nhà nước đối với bảo hiểm hưu trí bổ sung.

Luật BHXH năm 2024 quy định “mức tham chiếu” thay cho “mức lương cơ sở”; gia tăng bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động bằng việc bổ sung trách nhiệm của cơ quan BHXH; bổ sung các biện pháp xử lý hành vi chậm đóng, trốn đóng BHXH; trường hợp trốn đóng BHXH có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Cùng với đó, tạo điều kiện thuận lợi cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH bằng cách bổ sung quy định giao dịch điện tử, đơn giản hóa thủ tục thực hiện BHXH.

Ông Nguyễn Trung Ngạn- Trưởng ban Chính sách pháp luật (LĐLĐ tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu) rất vui mừng khi Luật BHXH năm 2024 được thông qua. Theo ông Ngạn, những sửa đổi trong Luật BHXH năm 2024 giải quyết nhiều vướng mắc của Luật BHXH năm 2014. Theo đó, việc giảm điều kiện thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu và mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là một bước đột phá, phù hợp với thông lệ quốc tế, giúp nhiều người lao động có cơ hội hưởng chế độ hưu trí và an tâm tham gia BHXH.

Đáng chú ý, Luật BHXH năm 2024 mở rộng thêm 5 nhóm đối tượng được tham gia BHXH bắt buộc đã giúp độ bao phủ của mạng lưới an sinh rộng hơn rất nhiều. Khi các nhóm như chủ hộ kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố… tham gia BHXH bắt buộc, thì sẽ có thêm 3 triệu người tham gia mạng lưới an sinh, nâng tổng số người tham gia BHXH lên con số hơn 21 triệu người. Như vậy, nếu nói BHXH là trụ cột an sinh xã hội, thì diện bao phủ càng rộng, người tham gia BHXH càng nhiều, thì an sinh xã hội mới bền vững, cuộc sống của nhân dân mới đảm bảo.

Đồng quan điểm, ông Vũ Ngọc Hà- Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật (LĐLĐ tỉnh Đồng Nai) đánh giá rất cao Luật BHXH năm 2024 đã giải quyết nhiều vấn đề gây tranh cãi như rút BHXH một lần, mở rộng nhóm tham gia BHXH bắt buộc… Cùng với đó là những chính sách nhân văn như bổ sung trợ cấp hưu trí xã hội, trợ cấp hằng tháng cho người hết tuổi làm việc mà chưa đến tuổi nhận trợ cấp hưu trí xã hội, tăng quyền lợi cho người hoạt động không chuyên trách cấp xã… đã giúp BHXH hấp dẫn hơn, việc “dệt” mạng lưới an sinh chặt chẽ hơn.

Cùng với đó, các quy định của Luật BHXH năm 2024 đã minh định rõ về việc chậm đóng và trốn đóng BHXH, từ đó có các quy định mạnh tay xử lý vấn đề này. Bởi lâu nay, tình trạng chậm đóng, nợ BHXH rất phức tạp, gây ra nhiều ảnh hưởng tiêu cực đến người lao động. "Thời gian qua, các doanh nghiệp nợ BHXH tương đối nhiều, làm ảnh hưởng rất lớn đến quyền lợi của người lao động. Luật BHXH mới buộc doanh nghiệp phải đóng số tiền chậm đóng và phải nộp thêm một khoản tiền là 0,03%/ngày số tiền chậm đóng là biện pháp rất mạnh để xử lý doanh nghiệp chây ỳ, không đóng BHXH cho người lao động"- ông Hà chỉ rõ.

Cũng theo ông Vũ Ngọc Hà, Luật BHXH năm 2024 còn làm rõ khái niệm trốn đóng BHXH là "doanh nghiệp nợ BHXH từ 60 ngày trở lên". Quy định này giúp cho các cơ quan điều tra có thể xử lý hình sự doanh nghiệp theo quy định tại Điều 216 Bộ luật Hình sự. "Với các quy định chặt chẽ, rõ ràng, đồng bộ trên, tôi nghĩ sẽ giải quyết triệt để được việc các doanh nghiệp không đóng BHXH cho người lao động khi Luật BHXH sửa đổi có hiệu lực”- ông Hà nhấn mạnh.

Nguyệt Hà