Quá tải tuyến trên do người dân chưa tin tưởng tuyến dưới?

Chiều 17/6, tại phiên thảo luận về tình hình thực hiện kinh tế - xã hội những tháng đầu năm 2025, nhiều đại biểu Quốc hội nêu thực trạng quá tải ở các bệnh viện tuyến trung ương, nhất là bệnh viện K, Việt Đức, Bạch Mai; bệnh nhân phải nằm ghép giường, thiếu thiết bị, vật tư y tế, thiếu nhân lực chưa có giải pháp giải quyết dứt điểm…

Cần giải quyết dứt điểm quá tải bệnh viện

Theo đại biểu Đỗ Thị Lan - Quảng Ninh, đại biểu đã đến bệnh viện K và chứng kiến người bệnh chờ khám bệnh, nhiều bệnh nhân ung thư mòn mỏi chờ đợi xạ trị, nhiều người mắc bệnh ung thư có hoàn cảnh khó khăn do thời gian trị bệnh dài, tăng các chi phí... Đặc biệt, trong điều trị ung thư thiếu máy xạ trị nên nhiều bệnh nhân không được can thiệp kịp thời, mất cơ hội điều trị trong giờ vàng để kéo dài sự sống.

Phân tích nguyên nhân của bất cập này, đại biểu Lan cho rằng, do yêu cầu chi đầu tư cho y tế tăng cao, gồm đầu tư cho nhân lực, thiết bị, hạ tầng công nghệ. Nhưng giá dịch vụ y tế lại chưa được tính đúng, tính đủ theo quy định. Cùng với đó, cơ bản các cơ sở khám chữa bệnh công lập đạt tự chủ ở nhóm 2 chưa bảo đảm được nguồn thu chi trả lương, chưa đảm bảo thu nhập cho y, bác sĩ, nhân viên bệnh viện. Nếu trả đủ lương và phụ cấp cho y bác sĩ sẽ không đảm bảo được các khoản chi thường xuyên khác. Thêm vào đó, cơ chế đấu thầu, mua sắm trang thiết bị, xã hội hóa, đầu tư công - tư trong bệnh viện công lập còn có vướng mắc nên không thể đáp ứng yêu cầu đầu tư trang thiết bị cho khám bệnh, chữa bệnh.

Trước thực trạng trên, đại biểu Đỗ Thị Lan đề nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo sớm, đánh giá toàn diện tình trạng quá tải ở các bệnh viện chuyên sâu tuyến trên; tăng cường đầu tư cho y tế dự phòng, cơ sở khám, chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu. Đồng thời, rà soát, sửa đổi các cơ chế đầu tư công - tư để khắc phục tình trạng thiếu thiết bị, vật tư y tế và thiếu nhân lực cho khám bệnh, chữa bệnh, đảm bảo nâng cao chất lượng khám bệnh, chữa bệnh trong thời gian tới...

Tranh luận sau đó, đại biểu Nguyễn Quang Huân (Bình Dương) cho rằng, việc quá tải còn một lý do khác là sau thời kỳ COVID-19, có một số vi phạm liên quan cơ chế đấu thầu dẫn đến một số bệnh viện trong quá trình thanh tra, kiểm tra, các thiết bị y tế bị niêm phong không được sử dụng. Thậm chí, có tinh trạng các doanh nghiệp tư nhân ủng hộ một số thiết bị cũng không được sử dụng, bởi vi phạm về quy chế đấu thầu. Từ đó, dẫn đến bệnh viện đầu tư đã kém, lại bị hạn chế sử dụng các thiết bị nên năng lực càng giảm đi. Do đó, đại biểu Huân đề nghị, cần có cơ chế đặc thù cho ngành Y tế để ngay cả trong quá trình thanh tra, kiểm tra, hay phục vụ các vụ án thì các thiết bị vẫn phải được sử dụng, đảm bảo cho bác sĩ có thiết bị điều trị cho bệnh nhân.

Cần nâng cao chất lượng y tế tuyến cơ sở

Không đồng tình quan điểm của đại biểu Nguyễn Quang Huân, đại biểu Nguyễn Lân Hiếu - Giám đốc bệnh viện Đại học Y Hà Nội cho rằng, bệnh viện tuyến trên quá tải không phải do máy móc, trang thiết bị bị điều tra, cho, tặng không được sử dụng... mà chủ yếu do “người dân mất niềm tin, không tin vào bệnh viện tuyến huyện, tuyến tỉnh nên mới lên tuyến Trung ương”. Do đó, muốn giải quyết vấn đề này, đầu tiên cần nâng cao chất lượng y tế tuyến cơ sở. Đặc biệt, tới đây khi không còn tuyến huyện, định hướng phát triển y tế cơ sở là rất quan trọng.

Với y tế tuyến xã, lâu nay chỉ có chức năng dự phòng nên cần tổ chức lại thành các phòng khám của tuyến huyện, bệnh viện tuyến cơ sở. Trong đó, các ngày cố định trong tuần sẽ có bác sĩ tuyến tỉnh, tuyến huyện... xuống khám cho người dân. Từ đó, người dân sẽ có niềm tin hơn vào y tế cơ sở. Mặt khác, cơ chế tự chủ rất bất cập và “cần quay lại bao cấp”, chi lương cho nhân viên y tế, còn bệnh viện chỉ làm chuyên môn, dịch vụ phát triển kỹ thuật để nâng cao đời sống nhân viên.

Đại biểu Nguyễn Lân Hiếu nêu ý kiến tại phiên thảo luận.

Cũng theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, việc khám sức khoẻ toàn dân chủ yếu sẽ thực hiện ở tuyến cơ sở. Không nên chạy theo số lượng, cào bằng, chắc chắn không có hiệu quả và vô cùng lãng phí. Cần có tổng rà soát vì hiện nay đã có số lượng lớn bệnh nhân đang khám bệnh định kỳ, khám sức khoẻ ở cơ quan theo luật lao động, trẻ em trong trường học... Vì vậy, cần tập trung vào nhóm chưa được khám như trẻ mẫu giáo, người trên 80 tuổi, người dân vùng sâu, vùng xa và vùng đặc biệt khó khăn.

Với bệnh viện tuyến tỉnh, theo đại biểu Nguyễn Lân Hiếu, cần tập trung điều trị bệnh thông thường, đừng đi vào những kỹ thuật quá cao như ghép tạng ở tuyến tỉnh. Bởi thực tế hiện nay, nhiều bệnh rất đơn giản có thể chữa ở tuyến tỉnh nhưng người dân cứ lên tuyến Trung ương.

Bên cạnh đó, đại biểu Hiếu cũng cho biết, Nghị định và thông tư hướng dẫn luật đấu thầu trong ngành Y tế cần phân nhóm trang thiết bị vật tư y tế, dược sinh phẩm theo 2 nhóm: Hàng hóa công nghệ cao, độc quyền và các vật tư thông thường để đảm bảo không có hiện tượng thiếu thuốc và vật tư y tế vẫn đang diễn ra ở các bệnh viện công lập hiện nay. Với trang thiết bị y tế độc quyền công nghệ cao, cần thành lập nhóm chuyên gia đàm phán cấp quốc gia để xác định cấu hình chuẩn và giá thành chuẩn. Các bệnh viện sẽ theo các cấu hình chuẩn này mà mua sắm, trường hợp theo cấu hình chuẩn thì không cần đấu thầu. Trường hợp khác cấu hình chuẩn và khác giá chuẩn thì cần làm giải trình với cấp trên. Trường hợp hàng hóa thông thường như bông băng, gạc, găng tay, bơm tiêm.... cần thuộc nhóm hàng hóa buộc phải niêm yết giá công khai trên cổng quốc gia. Nếu bệnh viện nào mua sắm những thứ có trong danh mục công khai này thì không cần đấu thầu nữa, nơi nào mua với cấu hình và giá không có trong danh mục thì phải làm báo cáo giải trình và được cấp trên xem xét.

"Cơ quan nhà nước sẽ tăng cường hậu kiểm việc mua sắm của các bệnh viện bằng các phương pháp kỹ thuật dựa trên dữ liệu, không nên dùng cách đấu thầu - tiền kiểm như hiện nay, gây áp lực rất lớn đến nguồn lực của bệnh viện. Ước tính từ 3 - 5% quỹ lương của bệnh viện đang phải chi cho các nhân sự liên quan đến công tác đấu thầu”, đại biểu Hiếu phân tích.

Đại biểu Hiếu cũng đề nghị cần đa dạng hóa các loại hình BHYT bắt buộc, tăng mức chi trả, miễn phí cung cấp BHYT cơ bản toàn dân. Tăng quyền lựa chọn bảo hiểm của người dân tương ứng với mức độ chi trả các tiện ích về dịch vụ...”, đại biểu Hiếu đề nghị.

Nguyệt Hà