Trên cơ sở Quy chế phối hợp số 01/QCPH-BCA-BHXHVN ngày 21/1/2022 của Bộ Công an và BHXH Việt Nam, BHXH các tỉnh, thành phố đồng loạt triển khai phối hợp với cơ quan Công an, bước đầu tạo hiệu ứng tích cực trong việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT.

Đoàn công tác liên ngành của Bộ Công an và BHXH Việt Nam kiểm tra tình hình thực hiện tại 6 tỉnh, thành phố trong thời gian qua cũng đã cho thấy rõ hơn những chuyển biến.

Trên cương vị đồng Trưởng đoàn kiểm tra, Thiếu tướng Trần Đình Chung - Phó Cục trưởng Cục An ninh chính trị nội bộ (Bộ Công an), đã có những chia sẻ, đánh giá, nhận định bước đầu về kết quả sau đợt kiểm tra nói trên.

Trong đó, chú trọng triển khai trao đổi, cung cấp thông tin, tài liệu có liên quan đến công tác bảo đảm an ninh, trật tự theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn. Bảo đảm an ninh chính trị nội bộ, an ninh mạng và bí mật nhà nước trong các cơ quan, đơn vị thuộc BHXH Việt Nam; phối hợp xây dựng CSDL quốc gia về BHXH và dân cư.

Bảo đảm an ninh, an toàn các sự kiện quan trọng do BHXH Việt Nam chủ trì tham mưu tổ chức. Đấu tranh phòng, chống tội phạm và các hành vi vi phạm pháp luật. Xây dựng phong trào toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc. Phối hợp trong công tác cán bộ; đào tạo, bồi dưỡng, huấn luyện, tập huấn nghiệp vụ chuyên ngành. Tổ chức kiểm tra, đôn đốc, sơ kết, tổng kết việc thực hiện Quy chế….

Cụ thể hóa các nội dung nói trên, các đơn vị trực thuộc của Bộ Công an, BHXH Việt Nam đã triển khai thực hiện các công việc cụ thể. Căn cứ tình hình thực tiễn tại từng địa phương, BHXH 63 tỉnh, thành phố cũng đã triển khai xây dựng kế hoạch phối hợp với Công an tỉnh. 

Tháng 10/2022, Bộ Công an và BHXH Việt Nam cũng đã xây dựng kế hoạch kiểm tra liên ngành tình hình thực tế tại 06 tỉnh, thành phố; bao gồm: Bình Dương, Đồng Nai, Quảng Nam, Đà Nẵng, Bắc Giang, Quảng Ninh. Qua thực tế kiểm tra, chúng tôi đã có những đánh giá bước đầu, trên cơ sở đó sẽ rút kinh nghiệm, đồng thời tiếp tục chỉ đạo để quá trình phối hợp giữa 2 ngành hiệu quả hơn trong thời gian tới.

- Chúng tôi cũng đã rất cân nhắc để lựa chọn các địa bàn tỉnh, thành phố để kiểm tra. Đây là các địa bàn đã và đang phát triển mạnh công nghiệp, tập trung đông đơn vị SDLĐ, thu hút lực lượng lớn NLĐ từ các địa phương khác.

Công tác tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật BHXH, BHYT tại đây vì vậy cũng có nhiều khó khăn áp lực; các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT có nguy cơ xảy ra nhiều hơn, phức tạp, tinh vi hơn.

Qua kiểm tra có thể thấy, bước đầu BHXH các tỉnh, thành phố đã phối hợp chặt chẽ với Công an tỉnh để xây dựng kế hoạch phối hợp cụ thể. Một mặt kế hoạch phối hợp của các đơn vị đã bám sát Kế hoạch phối hợp của Bộ Công an và BHXH Việt Nam song cũng đã có những nội dung sát, phù hợp với yêu cầu thực tiễn riêng tại địa phương mình.

Cơ bản, các đơn vị đã và đang hướng tới việc chia sẻ, trao đổi, dữ liệu thông tin mang tính thường xuyên; qua đó, bước đầu, phát hiện ngăn chặn nhiều vụ việc có hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT.

Cũng từ thực tiễn kiểm tra, có thể thấy, các hành vi vi phạm pháp luật BHXH, BHYT phổ biến đó là: chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của đơn vị SDLĐ; gian lận, trục lợi trong KCB BHYT; làm giả giấy tờ hưởng các chế độ BHXH (như hưởng BHXH một lần, hưởng ốm đau, thai sản…).

Bên cạnh đó,  một nhiệm vụ mới là phối hợp thực hiện kết nối, chia sẻ cơ sở dữ liệu (CSDL) quốc gia về dân cư và cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm cũng đã được BHXH các địa phương và công an phối hợp thực hiện hiệu quả.

Dữ liệu CCCD/ĐDCN của người tham gia BHYT đã được hai bên phối hợp, chia sẻ, đồng bộ, qua đó hoàn thiện kho dữ liệu, tạo nền tảng cơ sở quan trọng để bước đầu có những ứng dụng tích cực cho người dân. Điều này được thấy rõ qua việc số lượng người dân có thể sử dụng thẻ CCCD để đi KCB BHYT đã và đang không ngừng tăng lên.

Từ những nét khái quát nói trên, có thể thấy, công tác phối hợp giữa cơ quan Công an và cơ quan BHXH đã và đang được triển khai trong thực tế, bước đầu thu được kết quả đáng ghi nhận.

- Với tinh thần “nhìn thẳng, nói thật”, trong quá trình kiểm tra tại các đơn vị, chúng tôi cũng đã chỉ rõ những hạn chế đang còn tồn tại; yêu cầu khắc phục kịp thời.

Theo đó, quá trình triển khai phối hợp của một số đơn vị cấp tỉnh còn chậm. Bộ Công an và BHXH Việt Nam ký quy chế phối hợp từ đầu năm (tháng 1/2022) nhưng có tỉnh phải đến tháng 8,9 mới xây dựng và triển khai kế hoạch ở địa phương.

Quá trình phối hợp của các đơn vị ở địa phương chưa có tính chủ động, sáng tạo, thiếu linh hoạt, phù hợp với tình hình thực tế, điều kiện nhân sự, bộ máy ở các đơn vị. Việc phối hợp đôi lúc còn mang tính vụ việc, chưa đảm bảo tính thường xuyên, liên tục.

Các bên chưa thống nhất được ở một số nội dung trong quá trình triển khai, nhất là việc xây dựng các hồ sơ để đề nghị khởi tố đơn vị SDLĐ chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.

Hiệu quả phối hợp đã được ghi nhận nhưng tính chất lan tỏa, răn đe, phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BH thất nghiệp chưa nhiều; thiếu tính chủ động.

Đâu đó, còn có tâm lý e ngại, chưa tích cực trong các hoạt động phối hợp giữa cơ quan BHXH và cơ quan công an ở địa phương.

Những hạn chế nói trên có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan. Trong đó, có những vướng mắc xuất phát từ sự thiếu đồng bộ trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành; hạn chế về nhân sự, biên chế của các đơn vị ở địa phương… Chúng tôi sẽ tiếp tục có những theo dõi, đánh giá tổng kết để có những chỉ đạo mạnh mẽ hơn.

- Trong quá trình kiểm tra, Đoàn công tác liên ngành của Bộ Công an và BHXH Việt Nam cũng đã ghi nhận các kiến nghị đề xuất; chúng tôi sẽ nghiên cứu và có các chỉ đạo để phù hợp với tình hình thực tế. Có thể sẽ tổ chức tập huấn theo hình thức trực tuyến để hướng dẫn các đơn vị; lan tỏa các bài học kinh nghiệm để triển khai hiệu quả hơn các nội dung phối hợp, đồng thời tháo gỡ một số vướng mắc thực tế đang phát sinh.

Dù vậy, với tinh thần cầu thị, các đơn vị ở địa phương cũng phải nghiêm túc, chủ động rà soát, đánh giá lại hiệu quả phối hợp tại địa phương mình.

Từ những thực tế Đoàn công tác liên ngành ghi nhận được trong quá trình kiểm tra tại 6 tỉnh, thành phố, có thể thấy, công tác tổ chức thực hiện BHXH, BHYT, BH thất nghiệp đang phải đối mặt với nhiều áp lực.

Tình hình chậm đóng, trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp của các đơn vị SDLĐ có xu hướng phức tạp hơn. Các hành vi gian lận, giả mạo giấy tờ để trục BHXH, BHYT cũng tinh vi hơn (cả về lượng và chất), xuất phát từ cả phía NLĐ và các cơ sở KCB… Thực tế này, đòi hỏi sự phối hợp giữa cơ quan BHXH và công an phải tích cực, chủ động hơn.

Trước hết, BHXH các địa phương và Công an địa phương phải thiết lập cơ chế, hình thức phối hợp, trao đổi thông tin để ngăn ngừa tình trạng chậm đóng, trốn đóng của các đơn vị SDLĐ. Tăng cường phối hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành; bám sát tình hình “sức khỏe” của đơn vị SDLĐ để kịp thời có biện pháp xử lý mang tính chủ động; ngăn ngừa tình trạng chủ SDLĐ bỏ trốn dẫn đến hậu quả rất khó xử lý, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ.

Hai bên phối hợp chặt chẽ, thống nhất quy trình, mẫu biểu để đảm bảo hoàn thiện hồ sơ đề nghị khởi tố đơn vị SDLĐ có hành vi vi phạm theo Điều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN, Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho NLĐ của Bộ luật Hình sự 2015. BHXH tỉnh và Công an tỉnh cần chủ động làm “điểm” một số vụ việc để nâng cao tính răn đe, lan tỏa và ngăn ngừa các hành vi vi phạm tương tự.

Trên cơ sở thực tiễn thời gian qua, cơ quan BHXH cũng cần tổng hợp, nhận diện các dấu hiệu vi phạm trong lĩnh vực đóng, giải quyết chi trả chế độ BHXH, KCB BHYT…  gửi Công an các cấp; thường xuyên phối hợp để ngăn chặn kịp thời các hành vi vi phạm.

Cần phải nhấn mạnh rằng, trong bối cảnh hiện nay, Công an và cơ quan BHXH phải tăng cường phối hợp hơn nữa, chủ động ngăn chặn từ sớm, từ xa các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực BHXH, BHYT, BH thất nghiệp.

Trân trọng cảm ơn Thiếu tướng !

Thực hiện: Minh Đức
Trình bày: Hà Hùng