Phát hiện virus mới ở dơi có cơ chế lây giống COVID-19
Một nhóm nghiên cứu ở Trung Quốc vừa phát hiện một loại virus corona mới ở dơi có khả năng lây nhiễm sang người do sử dụng cùng thụ thể ACE2 như SARS-CoV-2, virus gây ra đại dịch Covid-19.
Nghiên cứu này là công trình hợp tác giữa Phòng Thí nghiệm Quảng Châu, Đại học Vũ Hán và Viện Hàn lâm Khoa học Quảng Đông thực hiện. Đứng đầu nghiên cứu là nhà virus học Thạch Chính Lệ (Shi Zhengli), thường được gọi là "người dơi" và được biết đến với rất nhiều nghiên cứu về virus corona ở dơi tại Viện Virus học Vũ Hán.
Nội dung nghiên cứu đã được tạp chí học thuật hàng đầu thế giới Cell đăng tải hôm 18/2. Theo đó, loại virus mới là một nhánh của chủng HKU5, lần đầu tiên được phát hiện ở dơi Nhật Bản tại Hong Kong (Trung Quốc). Virus này thuộc nhóm Merbecovirus vốn bao gồm cả virus gây ra Hội chứng hô hấp Trung Đông (MERS). Điều đáng chú ý là nó có khả năng gắn kết với thụ thể ACE2, cơ chế tương tự như SARS-CoV-2 là virus gây ra đại dịch COVID-19.
"Chúng tôi đã phát hiện và phân lập một dòng virus HKU5-CoV mới (dòng 2), có thể sử dụng không chỉ thụ thể ACE2 của dơi mà còn của con người và nhiều loài động vật có vú khác", trích đoạn bài báo của nhóm nghiên cứu đăng trên tạp chí Cell.
Khi virus được phân lập từ mẫu dơi, loại virus mới có thể xâm nhập vào tế bào người cũng như các mô nhân tạo mô phỏng cơ quan hô hấp và đường ruột. "Virus Merbecovirus từ dơi có nguy cơ cao lây nhiễm sang người, thông qua con đường truyền trực tiếp hoặc thông qua vật chủ trung gian", báo cáo cho biết.
Virus HKU5-CoV-2 không chỉ có khả năng bám vào thụ thể ACE2 của con người mà còn ở nhiều loài động vật khác, tạo ra nguy cơ lây lan sang người thông qua các vật chủ trung gian.
Tuy nhiên, báo cáo cũng cho biết virus có nguy cơ gây dịch nhưng chưa đáng lo ngại. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa nhóm virus này vào danh sách mầm bệnh mới cần theo dõi trong công tác chuẩn bị ứng phó với đại dịch.
Trước đó, một nghiên cứu khác do Đại học Washington, Seattle (Mỹ) và Đại học Vũ Hán thực hiện lại cho thấy HKU5 tuy có thể bám vào thụ thể ACE2 của dơi và động vật có vú nhưng không có khả năng bám kết hiệu quả trên người. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu của bà Thạch Chính Lệ cho rằng HKU5-CoV-2 có mức độ thích nghi với ACE2 của người cao hơn so với phiên bản trước đó (dòng 1), đồng thời có thể lây nhiễm giữa nhiều loài khác nhau. Dù vậy, các nhà khoa học vẫn nhấn mạnh rằng khả năng lây nhiễm của virus này thấp hơn đáng kể so với COVID-19 và không nên phóng đại nguy cơ lây lan sang người.
Phát hiện mới của nhóm nghiên cứu do bà Thạch Chính Lệ đứng đầu tiếp tục làm dấy lên cuộc tranh luận về nguồn gốc của COVID-19. Viện Virus học Vũ Hán, nơi bà Lệ từng làm việc, đã trở thành trung tâm của các giả thuyết rò rỉ phòng thí nghiệm, dù đến nay chưa có bằng chứng kết luận về nguồn gốc thực sự của virus SARS-CoV-2. Một số nghiên cứu cho rằng virus có thể đã xuất phát từ dơi và lây sang người qua một vật chủ trung gian.
Thạch Chính Lệ đã nhiều lần bác bỏ cáo buộc rằng phòng thí nghiệm của bà liên quan đến sự bùng phát đại dịch COVID-19. Tuy nhiên, phát hiện về một loại virus mới có khả năng xâm nhập tế bào người theo cách tương tự COVID-19 càng làm gia tăng sự quan tâm của giới khoa học và cộng đồng quốc tế đối với các nghiên cứu virus học tại Trung Quốc.
Ngọc Tuấn