Sau hơn 16 năm triển khai, chính sách bảo hiểm (BH) thất nghiệp không chỉ là nguồn hỗ trợ tài chính tạm thời, mà còn là “điểm tựa” giúp người lao động chuyển hướng nghề nghiệp, học thêm kỹ năng và tìm lại cơ hội việc làm…

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều cơ chế, văn bản chỉ đạo tổ chức thực hiện chính sách BH thất nghiệp, được người lao động và người sử dụng lao động đón nhận một cách tích cực và dư luận xã hội đánh giá cao. Chính sách BH thất nghiệp đã và đang phát huy vai trò đồng hành, sẻ chia cùng người lao động, người sử dụng lao động vượt qua khó khăn, giúp người lao động thất nghiệp sớm tìm được việc làm mới, ổn định cuộc sống và là “điểm tựa” trong việc bù đắp một phần thu nhập cho lao động bị mất việc cũng như góp phần bảo đảm an sinh xã hội.

Đến làm thủ tục hưởng BH thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, anh Phạm Minh Hiếu (phường Từ Liêm, Hà Nội) cho biết, anh đóng BHXH, BH thất nghiệp theo mức 8 triệu đồng/tháng suốt hơn 10 năm và hiện được nhận gần 5 triệu đồng mỗi tháng trong tối đa 12 tháng. Khoản tiền này dù chưa đủ để trang trải toàn bộ chi phí sinh hoạt, song vẫn giúp anh duy trì cuộc sống, giảm bớt áp lực tài chính trong thời gian tìm việc mới.

Những trường hợp như anh Hiếu khá nhiều, nhất là trong thời điểm nhiều doanh nghiệp tái cơ cấu, sắp xếp lại nhân sự. Điều này cho thấy vai trò cốt lõi của BH thất nghiệp là kịp thời hỗ trợ tài chính, tạo “khoảng đệm” quan trọng để người lao động không bị đẩy ngay vào khủng hoảng thu nhập khi mất việc.

Bên cạnh đó, khoản trợ cấp không chỉ hỗ trợ tài chính, mà còn duy trì sinh hoạt, giúp người lao động có thời gian và điều kiện học nghề, nâng cao kỹ năng, tìm cơ hội việc làm mới. Nhiều người lao động khác đã tận dụng BH thất nghiệp để chuyển hướng nghề nghiệp.

Chị Nguyễn Thu Mai (phường Thanh Xuân, Hà Nội) từng làm kế toán cho một công ty may mặc. Sau khi công ty cắt giảm nhân sự, chị nhận trợ cấp BH thất nghiệp 3 tháng, đồng thời tham gia khóa học kế toán ứng dụng do Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội giới thiệu và tìm được công việc mới với mức lương cao hơn trước…

Theo thống kê của Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, mức trợ cấp BH thất nghiệp phổ biến dao động từ 2-4 triệu đồng/tháng tùy thời gian đóng BHXH, BH thất nghiệp. Cùng với đó, các dịch vụ tư vấn, giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề đã giúp hàng nghìn lao động có thêm kỹ năng và cơ hội lập nghiệp.

Luật Việc làm năm 2025 (có hiệu lực từ 1/1/2026) vẫn giữ nguyên quy định mức hưởng trợ cấp thất nghiệp bằng 60% bình quân tiền lương tháng đóng BH thất nghiệp của 6 tháng liền kề trước khi nghỉ việc, với trần không quá 5 lần mức lương cơ sở hoặc mức lương tối thiểu vùng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp chỉ đóng BH thất nghiệp theo mức lương tối thiểu, không phản ánh đúng thu nhập thực tế của người lao động.

Đơn cử, chị Trần Thị Phượng (xã Đông Anh, Hà Nội) có thu nhập hơn 10 triệu đồng/tháng, nhưng doanh nghiệp chỉ khai đóng BH thất nghiệp ở mức 6 triệu đồng. Khi nghỉ việc, với mức hưởng 60%, khiến chị chỉ nhận khoảng 3,6 triệu đồng/tháng.

Theo ông Vũ Quang Thành - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, mức đóng không sát thu nhập thực tế là nguyên nhân khiến chính sách chưa phát huy hết hiệu quả. Trợ cấp thất nghiệp chỉ là một phần, mục tiêu lâu dài là hỗ trợ người lao động quay lại thị trường việc làm nhanh nhất. Khoảng cách giữa mức đóng và thu nhập thực tế khiến chính sách này đôi khi chưa đủ sức nâng đỡ người lao động vượt qua giai đoạn khó khăn.

Luật BHXH năm 2024 yêu cầu mức đóng BH thất nghiệp tính theo tiền lương thực nhận, bao gồm lương, phụ cấp và các khoản bổ sung ổn định. Tuy nhiên, để thực thi hiệu quả, cần sự giám sát của cơ quan quản lý, minh bạch từ doanh nghiệp và sự chủ động của người lao động trong bảo vệ quyền lợi. Khi mức đóng và mức hưởng tương xứng, BH thất nghiệp mới trở thành “điểm tựa” đúng nghĩa, giúp người lao động an tâm tìm việc mới.

Có thể thấy, BH thất nghiệp đang từng bước trở thành công cụ chiến lược trong bảo đảm an sinh xã hội và phát triển thị trường lao động bền vững. Với sự phối hợp của các cấp, ngành và sự tham gia chủ động của người lao động, chính sách này sẽ tiếp tục phát huy vai trò “lá chắn” trước biến động kinh tế - xã hội.

Nguyệt Hà