Phế cầu khuẩn, loại khuẩn thường trú trong cơ thể người và sẵn sàng tấn công khi hệ miễn dịch suy giảm. Phế cầu khuẩn là nguyên nhân hàng đầu gây viêm phổi cộng đồng; đồng thời có thể dẫn tới những bệnh xâm lấn nguy hiểm.

Tại chương trình chia sẻ kiến thức y khoa được tổ chức gần đây bởi Hội Hen - Miễn dịch - Dị ứng - Lâm sàng TP. Hồ Chí Minh, PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa - Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh (Viện Pasteur TP.Hồ Chí Minh) thông tin, trong tổng số người bị viêm phổi phải nhập viện điều trị, dữ liệu nghiên cứu cho thấy phế cầu khuẩn chiếm 50% nguyên nhân.

PGS.TS.BS Cao Hữu Nghĩa nhận định phế cầu khuẩn là vấn đề cấp bách.

PGS. Cao Hữu Nghĩa cho biết thêm rằng, hầu hết người bị viêm phổi do phế cầu khuẩn lại lâm vào tình cảnh kháng kháng sinh. Điều này khiến việc điều trị đã khó càng thêm khó. Phế cầu khuẩn cũng là nguyên nhân khiến 10% bệnh nhân viêm phổi tử vong. Phế cầu khuẩn sống thường trú trong vùng hầu họng của con người theo cách “hòa bình” nhất có thể. Song, ngay khi cơ thể yếu đi, tức hệ miễn dịch suy giảm vì nhiều lý do, phế cầu khuẩn lập tức vùng dậy tấn công “khổ chủ”.

Cuộc tấn công của phế cầu khuẩn có thể gây nhiều bệnh từ nhẹ tới nặng, từ sổ mũi tới viêm phổi. Phế cầu khuẩn còn có thể gây ra những bệnh lý nặng nề khác như: viêm tai giữa, viêm xương chũm, viêm xoang, viêm mô tế bào quỹ đạo, viêm phổi, viêm phổi có nhiễm trùng, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết…

Theo chuyên gia, dù phế cầu khuẩn được tìm ra từ lâu và trong vài thế kỷ qua, y học phát triển mạnh nhưng tới nay, vẫn chưa thể "trị” triệt để phế cầu khuẩn mà chỉ có thể tạo ra vắc-xin phòng ngừa. Nguyên nhân khiến phế cầu trở thành “nỗi ám ảnh” toàn cầu là tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng. Nhiều chủng phế cầu hiện nay không còn đáp ứng với penicillin, cephalosporin và cả các thuốc thế hệ mới, gây khó khăn lớn trong điều trị. Tại Việt Nam, có những thời điểm có quá nhiều dịch bệnh mới nổi khiến ngành Y tế phải ưu tiên chống đỡ trước, nên việc đề phòng phế cầu khuẩn lại càng khó khăn.  

Trẻ em thường là đối tượng dễ mắc bệnh phế cầu, đặc biệt là dưới 5 tuổi. Bởi lẽ hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện, cấu trúc đường hô hấp dễ tổn thương, tỷ lệ mang phế cầu cao… Người cao tuổi cũng là nhóm nguy cơ rất lớn do suy giảm hệ miễn dịch, bệnh nền và bệnh mạn tính.

Ở góc độ điều trị, TS.BS Lê Thị Thu Hương - Trưởng khoa Nội Hô hấp, Phó Trưởng Ban điều hành đơn vị tiêm chủng (Bệnh viện Nhân dân Gia Định), đã chỉ rõ gánh nặng bệnh tật do phế cầu khuẩn ở người cao tuổi, người mắc bệnh nền và các bệnh mạn tính.

TS.BS Lê Thị Thu Hương đưa ra các giải pháp phòng ngừa phế cầu khuẩn.

Theo đó, quy luật suy giảm miễn dịch theo tuổi, một quy luật tự nhiên, khiến người cao tuổi đối mặt với các cuộc “nổi dậy và tấn công” của phế cầu khuẩn ngày càng nhiều hơn. Đặc tính của phế cầu khuẩn là sống thường trú và chực chờ “khổ chủ” yếu là tấn công. Do đó, người cao tuổi rất dễ trở thành nạn nhân của khuẩn phế cầu. Đối với người mắc bệnh nền và các bệnh mạn tính, vấn đề cũng tương tự. Bệnh nền và các bệnh mạn tính tự thân đã khiến người mắc suy giảm hệ miễn dịch, giảm khả năng chống nhiễm trùng. Điều này tạo cơ hội cho phế cầu khuẩn tấn công.

Theo TS.BS Lê Thị Thu Hương, các nghiên cứu lâm sàng cho thấy, người cao tuổi, người mắc bệnh nền và các bệnh mạn tính khi nhiễm phế cầu khuẩn sẽ tăng nguy cơ biến chứng và tử vong. Hiện chi phí điều trị một ca viêm phổi nặng gây ra bởi phế cầu khuẩn có thể lên tới hàng trăm triệu đồng. Trong khi đó, vấn đề chủ động phòng ngừa bằng các biện pháp đơn giản và hiệu quả lại rẻ hơn rất nhiều, còn giúp hệ thống y tế giảm tải. Vì vậy, việc chủ động phòng ngừa là rất quan trọng.

Các chuyên gia đều nhất trí đưa ra gói giải pháp phòng ngừa phế cầu khuẩn và khuyến cáo cộng đồng lưu ý thực hiện, bao gồm: Theo dõi sức khỏe định kỳ; vệ sinh hô hấp; dinh dưỡng cân bằng; biện pháp y tế khoa học (tiêm chủng)...

PGS.TS.BS Lê Thị Tuyết Lan, Chủ tịch Hội Hen - Miễn dịch - Dị ứng - Lâm sàng TP. Hồ Chí Minh còn cảnh báo thêm về tình trạng già hóa dân số mà Việt Nam đang đối mặt. Tình trạng già hóa dân số đang khiến số lượng người cao tuổi, người mắc bệnh nền và các bệnh mạn tính gia tăng. Vì vậy, ứng phó với phế cầu khuẩn không chỉ là câu chuyện của cộng đồng, mà còn là vấn đề của những nhà hoạch định chính sách y tế.

Sông Trà