Lựa chọn rút BHXH một lần, NLĐ không chỉ đối mặt với khó khăn, rủi ro tuổi già mà cả hệ thống chính trị phải trăn trở với bài toán an sinh trong tương lai. Thay vì chọn phương án rút BHXH một lần để giải quyết khó khăn trước mắt, NLĐ có thể bảo lưu thời gian đóng, khi có điều kiện sẽ tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện để thụ hưởng các chính sách an sinh xã hội khi hết tuổi lao động.

Giữ chân NLĐ ở lại hệ thống an sinh

Là giáo viên công tác tại Trường THCS Phú Thượng (phường Phú Thượng, TP.Huế), sau 15 năm 4 tháng công tác trong ngành giáo dục, tháng 3/2024, anh Nguyễn Văn Hải Hồng quyết định nghỉ việc và đến cơ quan BHXH tỉnh để làm thủ tục hưởng chế độ BHXH một lần. Số tiền anh Hồng nhận được hơn 170 triệu đồng. Đây là số tiền tương đối lớn đối với một giáo viên vừa nghỉ việc, song khoảng thời gian sau đó, anh Hồng sẽ rời lưới an sinh và không còn thụ hưởng các chế độ, chính sách của Nhà nước cũng như không nhận được lương hưu khi về già.

Theo chia sẻ của anh Hồng, năm nay anh mới 47 tuổi nên nếu nghỉ việc và không nhận chế độ BHXH một lần, anh phải đợi thêm 15 năm nữa mới đến tuổi nhận lương hưu, trong khi hiện tại gia đình đang cần khoản tiền lớn để giải quyết công việc. “Mặc dù khi đến làm thủ tục hưởng BHXH một lần, cán bộ BHXH TP.Huế đã tư vấn, tuyên truyền và vận động nên bảo lưu khoảng thời gian tham gia BHXH để sau này nhận lương hưu và thụ hưởng các chế độ của Nhà nước, song tôi vẫn quyết định nhận BHXH một lần để giải quyết các nhu cầu trước mắt, sau này hãy tính tiếp”- anh Hồng chia sẻ.

Điều đáng mừng, sau khi anh Hồng hoàn tất thủ tục và hưởng BHXH một lần, cán bộ BHXH TP.Huế đã chủ động gặp anh để tuyên truyền về lợi ích của việc tiếp tục tham gia vào lưới an sinh để có thẻ BHYT, thụ hưởng các chính sách của Nhà nước và đặc biệt là sau này được nhận lương hưu, anh Hồng đã đồng ý và đã tham gia BHXH tự nguyện cho bản thân cùng người anh trai với mức đóng 5 triệu đồng/người/tháng. Như vậy, mặc dù vẫn nhận khoản tiền BHXH một lần để giải quyết nhu cầu của gia đình, song anh Hồng và người thân vẫn có cơ hội ở lại hệ thống an sinh khi tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện hằng tháng.

Cùng với trường hợp của anh Hồng, thời gian qua, hàng trăm NLĐ do nhiều nguyên nhân nên đã rút BHXH một lần sau khi nghỉ việc tại các doanh nghiệp, nhà máy. Song, nhờ nắm bắt nhu cầu cũng như tình hình kinh tế của NLĐ nên BHXH TP.Huế đã kịp thời chuyển hướng tuyên truyền nên số lượng NLĐ sau khi rút BHXH một lần đã tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện để ở lại trong hệ thống an sinh, giảm bớt gánh nặng cho con cháu khi về già. “Sau khi làm thủ tục hưởng chế độ BHXH một lần để nhận số tiền hơn 150 triệu đồng mở cửa hàng kinh doanh, tôi tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện với mức đóng hơn 320.000 đồng/tháng và quan trọng hơn là sau này khi hết tuổi lao động, tôi vẫn có lương hưu như các đồng nghiệp”- chị Nguyễn Thị Ái, công nhân nhà máy may ở KCN Phú Bài chia sẻ.

Vợ chồng ông Trần Thuận, bà Nguyễn Thị Khuyên (phường Kim Long, TP.Huế) đều là cán bộ hưu trí, lương hàng tháng của 2 ông bà gần 20 triệu đồng. Với số tiền đó ông bà khá thoải mái trong chi tiêu hàng ngày và chăm sóc bản thân. Tuy nhiên, điều 2 vợ chồng ông Thuận luôn trăn trở và lo lắng đó là tương lai của cậu con trai út không có nghề nghiệp ổn định hiện đang đi xuất khẩu lao động ở Hàn Quốc. “Sau khi đi xuất khẩu lao động trở về sợ không xin được việc làm hoặc công việc không ổn định thì sau này làm sao có thể lo cho bản thân và con cái, hay những lúc trái gió trở trời. Vì vậy tôi quyết định tham gia BHXH tự nguyện cho con với mức 1,8 triệu đồng/tháng với mong muốn sau này 2 vợ chồng trăm tuổi cũng yên lòng khi con cái đã có “cuốn sổ hưu” và có được thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe như mình”- bà Khuyên chia sẻ.

Tăng cường đối thoại

Hiện, mỗi ngày có hàng chục lao động đến bộ phận một cửa BHXH TP.Huế để làm thủ tục nhận hưởng BHXH một lần. Mỗi người mỗi hoàn cảnh, mỗi số phận và trước khi đưa ra lý do để rút BHXH một lần, ai cũng đều có lý lẽ riêng. Mặc dù BHXH TP.Huế đã bố trí cán bộ tuyên truyền, tư vấn và vận động bảo lưu quá trình đóng BHXH để sau này nhận lương hưu, song số người rút vẫn không thuyên giảm, đồng nghĩa với số người hưởng lương hưu ngày càng ít đi. Đơn cử, trường hợp của vợ chồng bà Nguyễn Thị Toàn và ông Lê Minh (làm việc tại một siêu thị trên địa bàn TP.Huế). Khoảng 3 năm trước bà Toàn bị bệnh về cột sống, đi lại khó khăn, buộc phải xin nghỉ để trị bệnh. Đến năm 2022, chồng bà bị tai nạn giao thông, xuất viện về nhà nhưng sức khỏe không thể tiếp tục làm việc cũng buộc lòng phải nghỉ việc. Cả hai vợ chồng không có nguồn thu nhập khác nên ông bà đã lần lượt rút BHXH một lần để lo thuốc men, sinh hoạt trong gia đình. Tuy nhiên, số tiền này chỉ giúp gia đình duy trì được một thời gian. Từ cuối năm 2023, 2 ông bà xin làm nón lá, thu nhập tính theo sản phẩm nên chẳng được bao nhiêu nhưng mỗi năm cả hai vợ chồng phải chi gần 2 triệu đồng để mua thẻ BHYT. Bà Toàn chia sẻ: “Sức khỏe yếu nhưng vẫn phải cố gắng làm việc để trang trải các chi phí hằng ngày. Nếu như ngày trước không rút BHXH một lần thì giờ đây mỗi tháng hai vợ chồng đều có khoản lương hưu để chăm lo tuổi già, được cấp thẻ BHYT để KCB”.

Theo BHXH TP.Huế, NLĐ nếu rút BHXH một lần thì cơ hội tiếp cận lương hưu rất khó. Song, nhiều người vẫn chấp nhận đánh đổi để có một khoản tiền chi tiêu, trang trải cuộc sống. Thực trạng đó khiến số NLĐ nghỉ việc hưởng BHXH một lần ngày càng tăng cao. Tính đến hết tháng 5/2024, toàn tỉnh có gần 5.000 người hưởng BHXH một lần, tăng 26% so với cùng kỳ năm trước. Đây là thực tế rất đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế- xã hội cũng như ảnh hưởng đến mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm thực hiện an sinh xã hội cho toàn dân.

Cũng theo BHXH TP.Huế, nguyên nhân NLĐ quyết định rút BHXH một lần phần vì chưa hiểu hết các chính sách BHXH do chưa được tuyên truyền thấu đáo, phần vì “hiệu ứng đám đông” thấy bạn bè rút nên rút theo và một nguyên nhân quan trọng nữa đó là cần tiền để giải quyết các khó khăn trước mắt. Vì vậy, để NLĐ hiểu rõ các chính sách nhằm hạn chế tình trạng rút BHXH một lần, BHXH TP.Huế thường xuyên phối hợp với Trung tâm DVVL tổ chức đối thoại, tư vấn với người đang nghỉ việc và trong thời hạn hưởng trợ cấp thất nghiệp. Trong đó, truyền thông sâu rộng về ý nghĩa, giá trị của việc hưởng lương hưu hằng tháng; về những thiệt thòi khi NLĐ lựa chọn nhận BHXH một lần; những lợi ích, giá trị được hưởng khi không nhận BHXH một lần và bảo lưu thời gian đóng để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia. Đặc biệt, tại các buổi đối thoại, BHXH TP.Huế đã giới thiệu các tấm gương “người thật, việc thật”, đó là những người nghỉ hưu đang sống vui, khỏe, an nhàn nhờ có lương hưu hàng tháng và thẻ BHYT; người đã từng nhận BHXH một lần nay có nguyện vọng được nộp lại tiền để được nhận lương hưu hàng tháng... để NLĐ hiểu và tin tưởng vào các chính sách BHXH nhằm hướng đến mục tiêu đảm bảo quyền lợi an sinh xã hội lâu dài, bền vững cho NLĐ.

Theo thống kê từ Trung tâm DVVL, toàn TP.Huế có trên 9.000 lao động đang hưởng trợ cấp thất nghiệp. Để các đối tượng này tiếp tục ở lại hệ thống an sinh, BHXH TP đã tổ chức các buổi đối thoại, tuyên truyền lồng ghép tại các lớp đào tạo nghề do Trung tâm DVVL tổ chức; duy trì thường xuyên việc truyền thông, vận động trực tiếp tại bộ phận “Một cửa” của BHXH TP.Huế và Trung tâm DVVL khi người dân đến làm thủ tục; tuyên truyền theo nhóm nhỏ tại các doanh nghiệp, nhà máy hay các khu dân cư… Đồng thời, cung cấp thông tin qua Zalo tới NLĐ để trực tiếp tư vấn, giải đáp; kết hợp các sản phẩm truyền thông như dán áp phích tại bộ phận giải quyết thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp, phát tờ rơi, tờ gấp cho NLĐ; phát các motion graphic, video clip trên màn hình led… tại các đơn vị liên quan. Thông qua chức 246 buổi đối thoại, hội nghị khách hàng và 2.050 cuộc tuyên truyền nhóm nhỏ đã góp phần đưa số người tham gia BHXH tự nguyện lên hơn 20.100 người và 472.000 người tham gia BHYT hộ gia đình, đồng thời giảm số người hưởng BHXH một lần…

Nguyệt Hà