Luật BHXH năm 2024 không chỉ cải thiện hệ thống pháp lý mà còn đặt nền móng cho một hệ thống an sinh xã hội đa tầng, linh hoạt và bao trùm. Việc đảm bảo quyền lợi cho người lao động (NLĐ) trong mọi hoàn cảnh, từ người đóng đủ, người đóng thiếu đến người tham gia tự nguyện cho thấy Luật ngày càng công bằng, bền vững và nhân văn.

Niềm vui cho người lao động

Sau gần 8 năm chạy chữa hiếm muộn, chị Trương Thanh Thảo (phường Thanh Thủy, TP. Huế) chuẩn bị chào đón 1 trai 1 gái. Chị vui vẻ cho biết: “Khi mình mang thai, cả gia đình rất vui, nhưng niềm vui trọn vẹn hơn nữa là mình vẫn được hưởng thêm nhiều quyền lợi về BHXH. Do làm việc tại một công ty in ấn quảng cáo, sợ tiếp xúc với mùi mực in độc hại ảnh hưởng đến các con nên khi chuẩn bị đi thụ tinh ống nghiệm, mình đã làm đơn xin nghỉ việc. Một hôm đọc tin tức được biết, thời gian tính đóng BHXH bắt buộc để hưởng chế độ thai sản đối với những trường hợp hiếm muộn như mình là 24 tháng liền kề trước khi sinh chứ không phải 12 tháng như trường hợp bình thường.  Như vậy là mình đủ điều kiện được hưởng chế độ thai sản, có thêm điều kiện chăm sóc con tốt hơn”.

Một trong những điểm đột phá nhất của Luật BHXH năm 2024 là việc bổ sung chế độ thai sản vào chính sách BHXH tự nguyện. Thực hiện tinh thần của Nghị quyết số 28-NQ/TW từng bước mở rộng BHXH tự nguyện sang các chế độ khác ngoài hưu trí, tử tuất, Luật BHXH đã giải quyết một trong những nguyên nhân khiến số người tham gia BHXH tự nguyện còn thấp là thiếu các chế độ ngắn hạn hấp dẫn.

Chị Nguyễn Thị Hồng Anh (phường Phong Thu, TP. Huế) sinh con vào ngày 2/7/2025. Chị làm công nhân may tại Công ty Scavi Huế nên được hưởng thai sản trong BHXH bắt buộc, nhưng bất ngờ là chồng chị tham gia BHXH tự nguyện cũng được hưởng chế độ thai sản khi vợ sinh con.

Chồng chị, anh Nguyễn Ngọc Thông kể lại: “Khi đưa vợ tới làm thủ tục hưởng thai sản trong BHXH bắt buộc thì được các anh chị cơ quan BHXH thông báo, tôi cũng được hưởng thêm chế độ thai sản tự nguyện. Điều này tôi chưa hề nghĩ tới. Trước đây, tôi cũng làm công nhân may cùng vợ, nhưng sau đó tôi nghỉ việc và mới tham gia BHXH tự nguyện từ tháng 4/2024. Chỉ nghĩ là tham gia BHXH tự nguyện mai sau già có lương hưu để không phụ thuộc vào con cái. Không ngờ nhận được cả tiền thai sản. Vậy là lại có thêm 2 triệu tiền mua bỉm, sữa cho con”.

Theo quy định của Luật BHXH năm 2024, NLĐ tham gia BHXH tự nguyện (bao gồm cả lao động nữ và lao động nam) khi sinh con hoặc có vợ sinh con, nếu đáp ứng đủ điều kiện (đóng BHXH từ đủ 6 tháng trở lên trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con) thì được hưởng trợ cấp bằng 2 triệu đồng cho mỗi con được sinh ra và mỗi thai từ 22 tuần tuổi trở lên chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ. Trường hợp cả cha và mẹ cùng đóng BHXH tự nguyện thì chỉ được hưởng 1 người. Kinh phí thực hiện trợ cấp này sẽ do ngân sách Nhà nước bảo đảm và Chính phủ sẽ quyết định điều chỉnh mức trợ cấp thai sản phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội và khả năng của ngân sách Nhà nước từng thời kỳ.

Người lao động an tâm với quyền lợi lâu dài

Cùng với các quy định về chế độ thai sản, điểm đột phá đáng chú ý của Luật BHXH 2024 là giảm số năm đóng BHXH tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí từ 20 năm xuống còn 15 năm. Chính sách này đã tháo gỡ tâm lý “đóng dài mà chưa chắc được nhận” - nguyên nhân khiến nhiều người e ngại tham gia BHXH lâu dài.

Anh Trần Văn Nguyên (47 tuổi) - Giám đốc Công ty TNHH Đức Đan (phường An Cựu, TP. Huế) tham gia BHXH bắt buộc được 10 năm 2 tháng. Đầu năm 2022, Công ty giải thể, anh vẫn bảo lưu sổ BHXH và đợi công việc mới. Đến tháng 5/2025 anh đến cơ quan BHXH làm thủ tục nhận BHXH một lần để làm vốn kinh doanh vì nghĩ rằng đóng thêm gần 10 năm nữa mới nhận lương hưu là quá dài. Tuy nhiên, sau khi được cán bộ BHXH tư vấn kỹ các điểm mới của Luật BHXH năm 2024, anh Nguyên đã quyết định tiếp tục duy trì sổ BHXH và chuyển sang hình thức tham gia BHXH tự nguyện. “Chỉ còn chưa đến 5 năm nữa là tôi đủ điều kiện nhận lương hưu. Có khoản trợ cấp hằng tháng lúc tuổi già, tôi thấy yên tâm hơn rất nhiều”, anh Nguyên chia sẻ.

Bên cạnh đó, Luật BHXH năm 2024 còn quy định trợ cấp hằng tháng cho những người “đủ tuổi nghỉ hưu nhưng chưa đủ năm đóng” để hưởng lương hưu. Nhóm này vẫn được nhận trợ cấp hưu trí xã hội và cấp thẻ BHYT, bảo đảm quyền lợi tài chính và chăm sóc sức khỏe khi về già.

Theo BHXH TP. Huế, toàn Thành phố có hơn 133.000 người tham gia BHXH bắt buộc, đạt 90,71% kế hoạch; hơn 23.000 người tham gia BHXH tự nguyện, đạt gần 58%; độ bao phủ BHYT vượt mức 99%, cao hơn 3,66% so với chỉ tiêu Chính phủ giao. Để Luật BHXH đi vào cuộc sống, từ đầu năm đến nay, TP. Huế đã tổ chức 25 hội nghị truyền thông lớn, hơn 800 cuộc truyền thông nhóm nhỏ, tiếp cận gần 10.000 lượt người dân. Trong đó, nội dung trọng tâm là tuyên truyền về quyền lợi từ BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình và các điểm đổi mới trong luật.

Cũng theo BHXH TP. Huế, thời gian tới, cơ quan BHXH tiếp tục tập trung truyền thông tại các điểm công cộng như bộ phận một cửa, trung tâm dịch vụ việc làm, phối hợp chặt chẽ với trạm y tế, hội phụ nữ, đoàn thanh niên... để đưa chính sách đến gần dân, giúp người dân hiểu và chủ động tham gia.

Nguyệt Hà