Bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, việc hoàn thiện thể chế tài chính không chỉ là yêu cầu khách quan mà còn là trụ cột chiến lược trong hành trình phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới. Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Quốc khánh (2/9/1945 - 2/9/2025) và 80 năm Ngày Truyền thống ngành Tài chính (28/8/1945 - 28/8/2025), PGS, TS. Hồ Sỹ Hùng, Thứ trưởng Bộ Tài chính đã dành cho Tạp chí Kinh tế - Tài chính những chia sẻ về định hướng xây dựng thể chế tài chính hiện đại, minh bạch, góp phần thực hiện mục tiêu phát triển nhanh, bền vững của Đất nước.

Phóng viên: Thể chế tài chính không chỉ là công cụ điều hành mà còn là trụ cột chiến lược phát triển Đất nước. Theo đánh giá của Thứ trưởng, thể chế tài chính hiện nay đã phát huy hiệu quả như thế nào trong tiến trình phát triển đất nước?

Thứ trưởng Hồ Sỹ Hùng: Thể chế tài chính ngày nay không còn đơn thuần phục vụ quản lý nhà nước mà đã chuyển sang vai trò kiến tạo phát triển; không chỉ là vấn đề thu - chi, mà giờ đây là công cụ thúc đẩy cải cách, hỗ trợ đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, bảo vệ người yếu thế và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Chính vì vậy, Bộ Tài chính luôn coi trọng việc hoàn thiện thể chế như kim chỉ nam để phát triển.

Xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, pháp luật là một công tác trọng tâm, với khối lượng hàng năm rất lớn, nhưng luôn được Bộ Tài chính triển khai thực hiện nghiêm túc, đáp ứng yêu cầu về tiến độ và chất lượng, kể cả các văn bản quy phạm pháp luật, đề án, nhiệm vụ phát sinh ngoài kế hoạch.

Thời gian qua, Bộ Tài chính đã thực hiện việc phân cấp, phân quyền, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, đẩy mạnh số hóa quy trình quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả quản lý mà còn tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho doanh nghiệp và người dân.

Giai đoạn 2021 - 2025, ngành Tài chính đã chủ động và sáng tạo trong việc hoàn thiện hệ thống pháp luật tài chính. Tính đến hết tháng 6/2025, Bộ Tài chính chủ trì xây dựng và trình ban hành 738 văn bản quy phạm pháp luật, trong đó có 26 luật và nghị quyết của Quốc hội, 21 pháp lệnh, gần 200 nghị định của Chính phủ và 473 thông tư trong các lĩnh vực tài chính - ngân sách.

Phát huy vai trò của chính sách tài chính, thời gian qua, Bộ Tài chính chủ động tham mưu Chính phủ, Quốc hội linh hoạt điều chỉnh chính sách tài chính để hỗ trợ nền kinh tế, tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, người dân, thúc đẩy tổng cầu nhằm phục hồi phát triển kinh tế - xã hội. Khung khổ pháp lý trong lĩnh vực tài chính - ngân sách nhà nước ngày càng được hoàn thiện; hỗ trợ tích cực công tác phòng, chống dịch bệnh COVID-19, kịp thời tháo gỡ khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh, phát triển kinh tế của doanh nghiệp, người dân, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Việc sửa đổi, bổ sung kịp thời nhiều đạo luật quan trọng như Luật Thuế giá trị gia tăng, Luật Giá, Luật Đầu tư công, Luật Kinh doanh bảo hiểm... đã tháo gỡ nhiều điểm nghẽn trong đầu tư và kinh doanh, cải thiện môi trường đầu tư, hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Chính sách tài khóa cũng được thực hiện theo hướng mở rộng, có trọng tâm, trọng điểm, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phục hồi và phát triển sản xuất. Theo thống kê, từ năm 2020 - 2024, tổng số tiền miễn, giảm, gia hạn thuế, phí và tiền thuê đất ước đạt gần 900.000 tỷ đồng. Riêng 6 tháng đầu năm 2025 con số này khoảng 106.700 tỷ đồng và dự kiến tổng mức hỗ trợ cho người dân và doanh nghiệp năm 2025 ước khoảng 232.600 tỷ đồng, cao hơn năm 2024 khoảng 35.000 tỷ đồng.

Triển khai các chính sách về tài chính hỗ trợ mặc dù bị giảm thu, song nhờ kiên trì theo đuổi mục tiêu nuôi dưỡng nguồn thu, nên 6 tháng đầu năm 2025, tổng thu ngân sách nhà nước ước đạt 1.332 nghìn tỷ đồng, bằng 67,7% dự toán năm và tăng 28,3% so với cùng kỳ năm 2024. Sự tăng trưởng này phần lớn dựa vào tăng cường quản lý thu và việc thực hiện chính sách giảm thu đã thúc đẩy mở rộng sản xuất, tăng tiêu dùng và tạo thêm việc làm.

Trước yêu cầu cấp thiết thực hiện các nghị quyết lớn như Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, hay Nghị quyết số 66-NQ/ TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, trong 6 tháng đầu năm 2025, Bộ Tài chính đã trình thông qua 11 luật và nghị quyết trọng yếu, khẳng định vai trò trụ cột trong thể chế hóa các chủ trương lớn của Đảng.

Đây không chỉ là thành tựu về số lượng mà còn thể hiện sự chủ động về chất lượng, tính đồng bộ và khả thi cao. Các chính sách này góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, bảo đảm an sinh xã hội và củng cố niềm tin xã hội vào vai trò quản lý của Nhà nước, đồng thời tạo thời và thế mở ra các cơ hội, dư địa phát triển mới.

Phóng viên: Giai đoạn 2026 - 2030 sẽ là thời kỳ bản lề để Việt Nam bứt phá mạnh mẽ, hướng tới mục tiêu trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào năm 2045. Xin Thứ trưởng chia sẻ cụ thể hơn về trọng tâm của chiến lược thể chế tài chính và các lĩnh vực nào sẽ được ưu tiên trong quá trình cải cách thể chế tài chính?

Thứ trưởng Hồ Sỹ Hùng: Hệ thống pháp luật tài chính là nền tảng để tổ chức huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực công một cách hợp lý, hiệu quả. Nhưng sâu xa hơn, nó còn là công cụ để củng cố niềm tin xã hội, khơi dậy tinh thần cống hiến và khát vọng phát triển trong mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp. Bởi lẽ, một thể chế tài chính tốt không phải là thể chế biết kiểm soát mà là thể chế biết trao quyền, khơi thông và nâng đỡ.

Chặng đường phía trước vẫn còn nhiều việc phải làm. Hơn lúc nào hết, công tác xây dựng pháp luật tài chính không thể bị xem là nhiệm vụ kỹ thuật đơn thuần mà cần được nhìn nhận như một chiến lược trung tâm trong điều hành phát triển.

Trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược toàn cầu ngày càng gay gắt, chuyển đổi số lan rộng, biến đổi khí hậu và các rủi ro phi truyền thống gia tăng, yêu cầu đặt ra cho công tác hoàn thiện thể chế tài chính là vô cùng cấp thiết và nặng nề.

Bối cảnh mới đặt ra yêu cầu, thể chế tài chính cần tiếp tục được hoàn thiện để thích ứng với các mô hình kinh tế mới, các chuẩn mực quốc tế và các thách thức về biến đổi khí hậu, chuyển đổi số, già hóa dân số.

Với trọng trách đó, ngành Tài chính đã xác định 5 căn cứ định hướng lớn: Bám sát các nghị quyết bứt phá của Trung ương; Sử dụng hiệu quả các nguồn lực; Cải cách thủ tục hành chính và môi trường kinh doanh; Hiện đại hóa công tác quản lý và tiệm cận các thông lệ quốc tế. Đây là những nguyên tắc nền tảng để hệ thống pháp luật tài chính bắt nhịp với xu thế phát triển của thế giới và đáp ứng kỳ vọng phát triển bền vững trong nước.

Các lĩnh vực trọng điểm được xác định bao gồm: ngân sách nhà nước, thuế, nợ công, tài sản công, kế toán - kiểm toán, đầu tư kinh doanh, thị trường tài chính - chứng khoán và doanh nghiệp nhà nước. Trong đó, trọng tâm là tiếp tục cơ cấu lại thu ngân sách nhà nước theo hướng tăng thu nội địa, kiểm soát nợ công hiệu quả, hoàn thiện chính sách thuế gắn với phát triển bền vững và bình đẳng xã hội.

Cùng với đó, các nhiệm vụ cải cách tài chính công, đổi mới quản lý tài sản công và hoàn thiện khung pháp lý cho thị trường vốn, bảo hiểm, định chế tài chính… sẽ tạo nền tảng cho nền kinh tế vận hành minh bạch, hiệu quả hơn. Những định hướng mới, chính sách mới cũng đang được khẩn trương nghiên cứu, chuẩn bị, như: trung tâm tài chính quốc tế, nâng cấp thị trường chứng khoán đạt chuẩn quốc tế, triển khai giao dịch tiền số, tài sản mã hóa, giao dịch chứng chỉ carbon…

Việc xây dựng Chính phủ số đòi hỏi thể chế pháp luật phải dẫn dắt, linh hoạt, phù hợp với xu thế chuyển mình của quốc gia. Ngành Tài chính đã chứng minh được vai trò tiên phong trong cải cách thể chế và sẽ tiếp tục là lực lượng chủ lực trong việc thực hiện khát vọng phát triển quốc gia. Với tinh thần chủ động, sáng tạo và quyết liệt hành động, thể chế tài chính Việt Nam sẽ không ngừng được hoàn thiện, trở thành trụ đỡ vững chắc cho một nền kinh tế phát triển nhanh, bền vững, công bằng và hiện đại.

Phóng viên: Với những thách thức phía trước, ngành Tài chính đã chuẩn bị tinh thần và nguồn lực gì để tiếp tục cải cách, bứt phá trong kỷ nguyên mới, thưa Thứ trưởng?

Thứ trưởng Hồ Sỹ Hùng: Để thực hiện tốt mục tiêu, nhiệm vụ, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước trong giai đoạn tới, ngành Tài chính tiếp tục đẩy mạnh hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính nhằm tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; huy động hợp lý đảm bảo nguồn lực ngân sách nhà nước để thực hiện các nhiệm vụ của quốc gia; đảm bảo tính đồng bộ, công khai, minh bạch, phù hợp với sự phát triển của kinh tế thị trường và yêu cầu hội nhập quốc tế.

Trong chặng đường phía trước, Bộ Tài chính còn nhiều việc cần phải làm. Trong đó, xác định, chuyển đổi vai trò từ “phục vụ” quản lý nhà nước sang “kiến tạo” động lực phát triển” là bước ngoặt lớn về tư duy và để thực hiện được, cần tiếp tục thể chế hóa đầy đủ các nghị quyết chiến lược của Đảng. Cùng với đó, các chính sách được đưa ra nhằm khơi thông nguồn lực, khuyến khích các thành phần kinh tế, trong đó có khu vực tư nhân phát triển mạnh mẽ. Theo đó, việc tập trung hoàn thiện khung pháp lý cho những mô hình kinh doanh mới và tăng cường phân cấp, trao quyền gắn với trách nhiệm và luôn đặt người dân, doanh nghiệp làm trung tâm của chính sách là những nhiệm vụ trọng tâm.

Với nền tảng đã có cùng sự đồng thuận xã hội ngày càng cao, chúng tôi tin tưởng rằng, ngành Tài chính sẽ tiếp tục cải cách mạnh mẽ, sâu rộng và bền vững. Mỗi quy định pháp luật tài chính ban hành thực sự là một “hạt nhân cải cách” có tác động thực tiễn sâu rộng, giúp nền kinh tế có thêm nền tảng vững chắc để vươn mình trong kỷ nguyên mới.

Tôi cũng tin rằng, với tinh thần chủ động, sáng tạo và quyết liệt hành động của ngành Tài chính, thể chế tài chính Việt Nam sẽ không ngừng được hoàn thiện, trở thành trụ đỡ vững chắc cho một nền kinh tế phát triển nhanh, bền vững, công bằng và hiện đại.

Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn Thứ trưởng!