Tại Phiên giải trình về việc phòng chống thuốc giả, thực phẩm giả do Ủy ban Văn hóa và Xã hội chủ trì tổ chức, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, không có quốc gia nào miễn nhiễm với vấn nạn thuốc giả; tỷ lệ thuốc giả, thuốc kém chất lượng có thể lên đến 50% với thuốc bán qua mạng.

Trả lời câu hỏi của đại biểu Nguyễn Ngọc Sơn - Ủy ban Khoa học - Công nghệ và Môi trường của Quốc hội về tình trạng thuốc giả tại Việt Nam, dự báo xu hướng cũng như giải pháp cho vấn nạn này trong giai đoạn tới, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định, không có quốc gia nào miễn nhiễm với vấn nạn thuốc giả. “Tổ chức Y tế Thế giới nhận định, không quốc gia nào miễn nhiễm với vấn nạn này, tình trạng thuốc giả xảy ra trên tất cả các quốc gia trên thế giới. Chúng ta không tránh được thực tiễn, nhưng quan trọng là tinh thần, thái độ và cách ứng xử của chúng ta đối với hiện tượng này như thế nào” - Bộ trưởng Lan nhấn mạnh.

Dẫn số liệu của Tổ chức Y tế Thế giới, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, ước tính 10% thuốc tại các nước thu nhập thấp hoặc trung bình là kém chất lượng hoặc giả mạo. Đặc biệt, tỷ lệ thuốc giả, thuốc kém chất lượng có thể lên đến 50% đối với thuốc bán qua mạng. Đây là thông tin để có giải pháp tập trung chống các loại thuốc giả. Theo phân tích của Bộ trưởng Lan, thuốc giả ở các nước kém phát triển, thu nhập thấp, thường gồm rất nhiều loại, trong đó tập trung vào thuốc phòng chống các bệnh mãn tính như tim mạch, ung thư, kháng sinh… Các loại thuốc giả này thường gây ra những hậu quả rất nghiêm trọng.

Đưa ra giải pháp khắc phục thực trạng này, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, Bộ Y tế đã tham mưu xây dựng luật và triển khai nhiều giải pháp. Cụ thể, 100% các lô vắc-xin và sinh phẩm đều được Viện Kiểm nghiệm vắc-xin và sinh phẩm quốc gia kiểm tra, đạt yêu cầu mới được cấp giấy chứng nhận xuất xưởng. Khi cấp giấy chứng nhận xuất xưởng, tiếp tục được kiểm tra, giám sát chất lượng trong quá trình lưu thông trên thị trường và trong quá trình sử dụng thuốc. Việc này giúp nhóm vắc-xin có tỷ lệ giả và kém chất lượng rất thấp (do ảnh hưởng của môi trường, thời tiết).

Đối với các loại thuốc khác, Luật Dược yêu cầu phải đảm bảo 100% đạt tiêu chuẩn mới được xuất xưởng. Cùng với đó, thuốc trong quá trình lưu thông phải được cơ quan quản lý chất lượng nhà nước lấy mẫu ngẫu nhiên để kiểm tra chất lượng tại các cơ sở kiểm nghiệm nhà nước. “Việc kiểm tra lấy mẫu thuốc theo nguyên tắc quản lý nguy cơ. Thuốc có nguy cơ không đạt chất lượng trong quá trình lưu thông và thuốc được sản xuất bởi các nhà sản xuất trước đây đã có tiền sử vi phạm chất lượng là những đối tượng cần tập trung cao hơn” - Bộ trưởng Lan thông tin.

Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết thêm, hàng năm, các đơn vị y tế đã lấy mẫu kiểm nghiệm với 38.000 mẫu thuốc. Tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng, thuốc giả những năm gần đây chỉ còn dưới 2%. Cụ thể, năm 2024, tỷ lệ không đạt chất lượng là 0,45%, còn tỷ lệ thuốc giả là dưới 0,1%.

Theo dự báo của ngành Y tế, tình trạng thuốc giả ở Việt Nam vẫn có xu hướng gia tăng, bởi hiện nay việc mua bán qua sàn giao dịch điện tử rất lớn. Tổ chức Y tế Thế giới đánh giá, 50% số giao dịch điện tử là thuốc giả hoặc có nguy cơ là thuốc giả. Do đó, Bộ Y tế xác định đây là đối tượng nguy cơ cao, cần phối hợp với các bộ, ngành liên quan có giải pháp phòng chống.

Hiện thị trường dược phẩm của Việt Nam khoảng 7-10 tỷ USD, nên nhiều doanh nghiệp làm ăn phi pháp coi đây là cơ hội. Vì thế, cần tăng cường quản lý chất lượng từ sản xuất, lưu thông, phân phối đến bán lẻ để phòng chống thuốc giả. “Chúng tôi khuyến cáo người dân khi mua thuốc phải mua theo đơn hoặc mua ở các cơ sở uy tín như nhà thuốc bệnh viện, đơn vị đã được cấp phép, các cơ sở quản lý theo chuỗi, vì chất lượng thuốc ở đây được quản lý rất chặt chẽ. Còn các cơ sở bán lẻ hoặc mua qua người này người kia, phải hết sức cảnh giác” - Bộ trưởng Bộ Y tế khuyến cáo.

Liên quan câu hỏi của đại biểu Phạm Trọng Nghĩa - Ủy viên Ủy ban Văn hóa và Xã hội về giải pháp phát triển các ứng dụng và các hệ thống truy vấn công khai, giúp cho người dân dễ dàng tra nguồn gốc và tính hợp pháp của thuốc trước khi mua, Bộ trưởng Đào Hồng Lan cho biết, người mua thuốc chủ yếu quan sát bao bì, mẫu mã, nhưng thiếu công cụ để truy xuất nguồn gốc. Do đó, Bộ Y tế đang cập nhật các thông tin liên quan đến thuốc giả trên website của Bộ Y tế, Cục Quản lý Dược, hay ứng dụng việc cảnh báo sớm, tăng cường tuyên truyền trên phương tiện thông tin đại chúng để hỗ trợ người dân nắm bắt các nội dung liên quan đến tình hình thuốc giả.

Bên cạnh đó, thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo rất rõ việc xây dựng các cơ sở dữ liệu cũng như các giải pháp để truy xuất nguồn gốc trong vấn đề hàng hóa nói chung, đặc biệt là thuốc và thực phẩm. “Về xử lý việc bán thuốc không kê đơn, hiện đã có quy định rất rõ. Việc thanh tra, kiểm tra có trách nhiệm rất lớn của chính quyền địa phương. Do đó, các địa phương tăng tính chủ động trong công tác này” - Bộ trưởng Bộ Y tế đề nghị.

Liên quan vấn đề đội ngũ quản lý thuốc, thực phẩm trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Bộ trưởng Đào Hồng Lan nhấn mạnh, chính quyền cấp xã hiện nay có Phòng Văn hóa - Xã hội và Trạm Y tế, đều có chức năng quản lý, giúp UBND cấp xã và Sở Y tế quản lý thuốc và thực phẩm. “Bộ Y tế đang triển khai đề án đưa 1.000 bác sĩ về các trạm y tế; và theo định hướng của Bộ Chính trị, sắp tới mỗi đơn vị cấp xã sẽ có từ 3-5 bác sĩ, có người có chuyên môn về dược, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn.

Nguyệt Hà