Luật BHXH 2024 sẽ có hiệu lực từ 1/7/2025, trong đó, có nhiều nội dung quy định mới, được kỳ vọng sẽ tạo động lực mới cho quá trình cải cách thủ tục hành chính trong tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật BHXH.

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, tính đến hết năm 2024, cả nước đã có 20,15 triệu người tham gia BHXH, tăng khoảng 9,4% so với năm 2023, chiếm tỷ lệ 42,71% so với lực lượng lao động trong độ tuổi. Đáng chú ý, hiện có khoảng 621.000 tổ chức, doanh nghiệp thường xuyên phát sinh giao dịch, thực hiện các thủ tục hành chính về BHXH.

Như vậy, nhìn từ quy mô số đơn vị, số người tham gia, chỉ tính riêng trong lĩnh vực BHXH (chưa tính đến lĩnh vực BH thất nghiệp và BHYT), mức độ tương tác của cơ quan BHXH với người dân và các đơn vị sử dụng lao động là rất lớn. Chính vì vậy, công tác cải cách hành chính, nhất là cải cách thủ tục hành chính luôn phải được quan tâm thực hiện.

Các thủ tục hành chính giữa cơ quan BHXH và các người dân, doanh nghiệp được xây dựng xuất phát từ các quy định của Luật BHXH. Chẳng hạn như với Luật BHXH 2014, quy định việc người lao động được giữ sổ BHXH (trước đó là đơn vị sử dụng lao động) đã có tác động không nhỏ đến các quy trình thu, giải quyết chế độ.

Với Luật BHXH 2024, các yêu cầu về cải cách hành chính tiếp tục được đặt ra và đã được luật hoá với nhiều điểm mới tích cực.

Theo đó, Luật đã bổ sung riêng 1 chương quy định chi tiết về việc đăng ký tham gia và quản lý thu, đóng BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện. Đặc biệt là quy định về giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH (Điều 26). Theo đó, chậm nhất là ngày 1/1/2027, cơ quan BHXH phải bảo đảm điều kiện để thực hiện giao dịch điện tử thuộc lĩnh vực BHXH. Đặc biệt, Luật đã nêu rõ: Chính phủ quy định chi tiết về giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH và việc điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH từ giao dịch bằng bản giấy theo quy định của Luật này sang giao dịch điện tử để bảo đảm thuận tiện cho người tham gia và người thụ hưởng chế độ BHXH.

Ngoài ra, hồ sơ đăng ký tham gia BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện, đăng ký tham gia BHXH và cấp sổ BHXH; hồ sơ điều chỉnh thông tin đăng ký kê khai tham gia BHXH… cũng được xây dựng trên cơ sở kế thừa luật cũ và được quy định khá chi tiết trong Luật BHXH 2024. Thời hạn để giải quyết một số thủ tục cũng được nêu rõ, qua đó đảm bảo thống nhất thực hiện và tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện.

Ngoài những quy định trong Luật BHXH 2024, nỗ lực ứng dụng công nghệ thông tin của cơ quan BHXH cũng được kỳ vọng sẽ tiếp tục phát huy mạnh mẽ trong giai đoạn tới. Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, đến hết năm 2024, số thủ tục hành chính đã được giảm 78% so với 10 năm trước, từ 115 thủ tục năm 2014 đã giảm xuống chỉ còn 25 thủ tục. Nếu như trước kia, chưa có thủ tục hành chính nào có thể được thực hiện trên môi trường mạng internet, đến nay, đã có 100% dịch vụ công được triển khai trên môi trường điện tử; trong đó, có đến 82% là dịch vụ công trực tuyến toàn trình. Hiện có 621.000 tổ chức, đơn vị sử dụng lao động; 35,6 triệu tài khoản cá nhân thực hiện giao dịch điện tử với cơ quan BHXH. Cơ quan BHXH cũng đã đảm bảo kết nối với 5 hệ thống ngân hàng, đảm bảo thực hiện thanh toán song phương; người dân có thể nộp/nhận tiền thông qua hệ thống ngân hàng 24/7…

Đây là những thuận lợi sẽ tiếp tục được phát huy trong giai đoạn tới. Tuy nhiên, cũng có không ít khó khăn đang đặt ra với quá trình cải cách hành chính trong lĩnh vực BHXH. Đơn cử như việc Luật BHXH 2024 đã quy định bổ sung một số đối tượng thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, trong đó có nhóm chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; ngoài ra, còn có nhóm người lao động làm việc không trọn thời gian… Đây là các nhóm có tính đặc thù, số lượng đông; quá trình quản lý thu cũng như giải quyết các thủ tục hành chính sẽ khá phức tạp.

Ông Lê Hùng Sơn - Giám đốc BHXH Việt Nam cũng đã từng nhấn mạnh, cùng với quá trình sắp xếp, tinh gọn bộ máy, cơ quan BHXH cũng cần tư duy mới trong bối cảnh mới, mô hình tổ chức bộ máy mới, về tính chuyên nghiệp, làm chủ công cụ hiện đại, cải tiến quy trình nghiệp vụ, cải cách hành chính, phân quyền phân cấp rõ cho từng cấp quản lý, tối ưu hóa nguồn nhân lực, thậm chí có những lĩnh vực nghiệp vụ phải tư duy lại cách quản lý hiện nay để cải tiến phù hợp với mô hình mới.

Minh Đức