BV Hữu nghị Việt Đức vừa hoàn thành ca ghép khí quản của người cho chết não kết hợp phẫu thuật tạo hình thực quản cổ. Ca phẫu thuật hiếm gặp trong y văn thế giới và cũng là lần đầu tiên được thực hiện thành công tại Việt Nam.

Bệnh nhân là nam thanh niên L.V.N (25 tuổi, Thanh Hóa) bị tổn thương phức tạp, hẹp dài khí quản sát thanh môn, rò và hẹp thực quản sau chấn thương tai nạn giao thông. Cụ thể, từ tháng 7/2022, bệnh nhân L.V.N bị tai nạn giao thông, được chấn đoán đa chấn thương, chấn thương sọ não, chấn thương hàm mặt, chấn thương ngực kín, chấn thương gan, được phẫu thuật kết hợp xương hàm mặt, vùng cổ và điều trị bảo tồn các cơ quan tổn thương khác.

Sau mổ, người bệnh được theo dõi và điều trị hồi sức tích cực (mở khí quản tạo một lỗ ở cổ để thở mà không thể thở qua đường mũi như thông thường), khi ổn định thì bệnh nhân được chuyển về BV địa phương điều trị tiếp. Một tháng sau khi mở khí quản, người bệnh được hội chẩn điều trị bảo tồn xét nong và đặt stent khí quản thất bại, sau đó phẫu thuật cắt nối khí quản tại một cơ sở y tế tại Hà Nội nhưng không thành công do tổn thương phức tạp và hẹp trên một đoạn khí quản dài (sau khoảng 2 tháng xuất hiện khó thở và phải mở lại khí quản vĩnh viễn).

Trong thời gian điều trị hẹp khí quản cổ vừa qua, khi chưa phải mở khí quản vĩnh viễn, bệnh nhân ăn uống hoàn toàn bình thường qua đường miệng và đi tiêm thuốc chống tạo sẹo vào vị trí khí quản bị hẹp (bệnh nhân tiêm 6 mũi, mỗi mũi cách nhau 1-2 tháng). Đến tháng 5/2023, sau mũi tiêm thứ 6, người bệnh xuất hiện chảy dịch sữa qua chỗ mở khí quản, được các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa chẩn đoán rò khí- thực quản tại vị trí tiêm chống tạo sẹo của khí quản và tiến hành mở thông dạ dày nuôi ăn. Sau đó, bệnh nhân được chỉ định phẫu thuật ghép khí quản từ đoạn khí quản của người cho chết não (đoạn homograft).

Tại BV Hữu nghị Việt Đức, kết quả kiểm tra nội soi thực quản cho thấy, bệnh nhân L.V.N có đoạn hẹp hoàn toàn cách cung răng trên 16cm. Miệng thực quản nhẵn, đưa ống soi xuống khoảng 2cm, lòng thực quản có tổ chức sẹo hẹp vòng quanh, gây hẹp toàn bộ chu vi, máy soi 4mm không qua được, tình trạng hẹp không được cải thiện sau nong; đồng thời khi nội soi khí quản đưa ống soi qua đường mũi thấy có dấu hiệu nghi ngờ liệt dây thanh âm, không quan sát được khí quản đoạn dưới dây thanh, không đưa được ống nội soi qua mở khí quản do không đưa qua được do mở khí quản nhỏ. Chụp cắt lớp vi tính hạ họng-thanh quản cho thấy, hình ảnh vỡ khung sụn thanh quản gây chít hẹp lòng thanh quản, đã mở khí quản ngang mức cột sống cổ IV, V; tổn thương đoạn khí quản dài khoảng 6,5cm tới sát thanh môn.

Trước những thương tổn phức tạp của người bệnh, các bác sĩ BV Hữu nghị Việt Đức đã hội chẩn liên chuyên khoa (tai mũi họng, tiêu hoá, phẫu thuật lồng ngực, phục hồi chức năng, gây mê hồi sức, ngân hàng mô, dinh dưỡng…) và thống nhất tiến hành phẫu thuật hai thì: Thì một- phẫu thuật tạo hình cắt- nối đoạn thực quản cổ bị hẹp hoặc tạo hình thực quản bằng đoạn đại tràng. Thì hai- phẫu thuật tạo hình đoạn thanh môn kết hợp ghép đoạn khí quản cổ bằng đoạn khí quản của người cho chết não.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng của ê-kip các chuyên gia đầu ngành tại BV Hữu nghị Việt Đức, ngày 11/4/2024, người bệnh được tiến hành phẫu thuật tạo hình cắt, nối thực quản cổ, cắt đoạn sẹo xơ khí quản và chuẩn bị hai đầu khí quản sẵn sàng cho lần phẫu thuật thì 2. Ngày 13/5/2024, người bệnh được phẫu thuật thì hai ghép khí quản cổ bằng khí quản khí quản của người cho chết não kết hợp với đặt stent khí quản, chuyển vị cơ ức đòn chũm hai bên che phủ đoạn khí quản ghép. Sau một thời gian điều trị tích cực, người bệnh được ra viện và trở về nhà vào ngày 25/6/2024.

Bệnh nhân đã được khám lại sau một tháng với thể trạng tốt (bệnh nhân tăng được 5kg), sẹo mổ liền tốt, bệnh nhân ăn uống được bằng đường miệng và tự thở trở lại qua đường mũi. Kết quả soi thực quản và khí quản cho thấy, sẹo mổ liền tốt, đoạn khí quản ghép màu hồng không xung huyết, không hoại tử, không hẹp. Sau 3 tháng khám lại, bệnh nhân đã tăng được 10kg, với thể trạng toàn thân khoẻ mạnh, tự thở qua mũi, tự ăn qua đường miệng. Bệnh nhân dự định sẽ được rút stent khí quản vào tháng thứ 5-6.

Cho tới nay, phẫu thuật ghép khí quản nói chung và phẫu thuật ghép đường thở nói riêng vẫn còn là một thách thức trong ngành ngoại khoa và trong giới y học thế giới. Có nhiều báo cáo ngắn hạn về phẫu thuật ghép đoạn khí quản, nhưng kết quả rất khiêm tốn và chưa có một phương pháp nào hiệu quả nhất để xử trí loại hình tổn thương này (tổn thương đoạn khí quản dài trên 6cm). Cụ thể: Chọn vật liệu ghép như thế nào? Vấn đề nuôi dưỡng đoạn khí quản ghép ra sao? Chăm sóc sau ghép như thế nào? Thuốc chống thải ghép có cần sử dụng hay không?... Tất cả các vấn đề trên đã được đặt ra trong quá trình hội chẩn, dưới sự chủ trì của Giám đốc BV Hữu nghị Việt Đức. Hơn nữa, ca lâm sàng này phức tạp hơn nhiều, do có hai tổn thương cùng một lúc (cả khí quản và thực quản)…

Kết quả lạc quan sau ca phẫu thuật sẽ mở ra một viễn cảnh tươi sáng cho những bệnh nhân có tổn thương đoạn khí quản dài trên 6cm (do chấn thương, hẹp bẩm sinh hoặc u...) có thể phục hồi trở lại đường thở tốt nhất. Trước đó, ngày 4/9/2007, các bác sĩ BV Hữu nghị Việt Đức cũng đã lần đầu tiên thực hiện thành công phương pháp ghép tự thân khí quản cho bệnh nhân bằng cách lấy một đoạn động mạch chủ ở thận người bệnh ghép vào phần khí quản của họ do không có người cho và hiến tạng.

Thái An