Mới đây, Thông tư số 26/2025/TT-BYT vừa được Bộ Y tế ban hành đã có những điều chỉnh quan trọng nhằm siết chặt quy trình kê đơn thuốc ngoại trú: từ yêu cầu điền đầy đủ số định danh cá nhân, đến quy định cụ thể liều dùng, số lần dùng trong ngày, thời gian sử dụng… Không chỉ là thay đổi về mặt kỹ thuật, các quy định mới còn mang tính bước ngoặt trong việc minh bạch hóa thông tin, giảm sai sót điều trị và tiến tới quản lý thuốc bằng nền tảng số.

Đây cũng là bước đệm quan trọng cho mục tiêu kê đơn thuốc điện tử toàn quốc từ năm 2026 – giúp ngành y tế kiểm soát tốt hơn tình trạng lạm dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, thuốc gây nghiện… và bảo vệ an toàn điều trị cho hàng triệu người bệnh.

Thông tư số 26/2025/TT-BYT ngày 30/6/2025 quy định về đơn thuốc và việc kê đơn thuốc hóa dược, sinh phẩm trong điều trị ngoại trú tại cơ sở khám bệnh, chữa bệnh có một số điểm mới như bổ sung trường thông tin bắt buộc trong đơn thuốc như: số định danh cá nhân, số căn cước công dân, số căn cước hoặc số hộ chiếu của người bệnh. Theo tinh thần liên thông dữ liệu điện tử, công dân Việt Nam cung cấp số định danh cá nhân sẽ không cần kê khai các thông tin như giới tính, ngày sinh, địa chỉ thường trú.

Phóng viên Tạp chí Kinh tế - Tài chính đã có cuộc trao đổi với ông Vương Ánh Dương - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) để làm rõ hơn những nội dung quan trọng xung quanh chính sách này.

Phóng viên: Thông tư số 26/2025/TT-BYT yêu cầu ghi rõ “liều dùng mỗi lần, số lần dùng trong ngày, số ngày sử dụng” - vì sao chi tiết nhỏ này lại có ý nghĩa lớn trong thực tế điều trị, thưa ông?

Ông Vương Ánh Dương: Từ xưa đến nay, khi đi khám chữa bệnh, người bệnh được kê đơn thuốc, trong đó có các thông tin như tên thuốc, hàm lượng, số lượng, thể tích cần dùng… Những yếu tố đó thì vẫn được duy trì. Tuy nhiên, điểm mới trong quy định lần này là có bổ sung thêm nội dung về cách dùng thuốc rõ ràng hơn.

Ví dụ, thay vì chỉ ghi là "mỗi ngày uống 4 viên chia 2 lần", thì nay quy định yêu cầu phải ghi cụ thể là "mỗi lần uống mấy viên", để tránh tình trạng người bệnh tự chia theo ý hiểu, có thể uống 3 viên buổi sáng, 1 viên buổi tối hoặc ngược lại. Việc dùng thuốc không đều, không đúng thời gian sẽ làm giảm hiệu quả điều trị, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe. Do đó, quy định mới yêu cầu kê rõ số lần dùng trong ngày, mỗi lần bao nhiêu viên.

Điểm mới này là bổ sung về mặt kỹ thuật kê đơn, còn việc ghi số lần dùng trong ngày đối với từng loại thuốc thì trước đây cũng đã có trong quy định rồi.

Phóng viên: Thực tế, đôi khi người dân quên liều trong quá trình điều trị, quy định mới này có giúp giảm tình trạng này không?

Ông Vương Ánh Dương: Các văn bản trước đây của Bộ Y tế (Thông tư số 52/2017/TT-BYT) cũng đã quy định người kê đơn có trách nhiệm hướng dẫn việc sử dụng thuốc, tư vấn chế độ dinh dưỡng, chế độ sinh hoạt cho người bệnh hoặc người đại diện người bệnh. Luật Dược cũng quy định người bán thuốc phải hướng dẫn cụ thể khi bán thuốc cho người bệnh.

Việc tuân thủ chỉ định thuốc là một trách nhiệm của người bệnh, của gia đình người bệnh (như người bệnh rối loạn tâm thần, hay người bệnh nhi,…). Quy định mới này chỉ giúp người bệnh thấy rõ hơn liều dùng của thuốc – nhìn vào đơn là có thể thực hiện đúng, hạn chế hiểu sai, quên liều.

Phóng viên: Thông tư số 26/2025/TT-BYT đưa ra nguyên tắc kê đơn “chỉ kê thuốc khi thật sự cần thiết”, ông có thể cho biết, điều này sẽ được thực thi thế nào?

Ông Vương Ánh Dương: Nguyên tắc kê đơn “chỉ kê thuốc khi thật sự cần thiết” thực tế được quy định tại Luật Khám bệnh, chữa bệnh năm 2023. Đây là nguyên tắc chung trong khám bệnh, chữa bệnh. Người hành nghề chỉ thực hiện dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh, hay kê đơn trong trường hợp thực sự cần thiết, không được lạm dụng. Trên thực tế, người kê đơn phải căn cứ trên chẩn đoán bệnh, tình trạng bệnh của người bệnh, các tài liệu quy định làm căn cứ kê đơn tại Thông tư để chỉ định thuốc an toàn, hợp lý và hiệu quả.

Một điểm rất quan trọng là từ ngày 1/10/2025, tất cả các bệnh viện sẽ phải thực hiện kê đơn thuốc điện tử. Và đến ngày 1/1/2026, tất cả cơ sở khám chữa bệnh khác cũng sẽ bắt buộc thực hiện kê đơn điện tử.

Khi đó, hệ thống kê đơn và bán thuốc sẽ kết nối được với nhau. Người bệnh đi mua thuốc sẽ được kiểm soát theo đơn đã kê trong hệ thống. Những đơn nào được bán đến đâu, những loại thuốc nào bị bán sai so với kê đơn – tất cả đều có thể theo dõi được. Đây là bước tiến rất lớn trong kiểm soát tình trạng bán thuốc không theo đơn, đặc biệt là thuốc kháng sinh.

Phóng viên: Thông tư số 26/2025/TT-BYT bổ sung quy định khá cụ thể về trách nhiệm trả lại thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất trong trường hợp người bệnh không sử dụng hết hoặc đã tử vong – đặc biệt áp dụng trong điều trị ngoại trú. Xin ông cho biết rõ hơn quy định mới này được triển khai ra sao?

Ông Vương Ánh Dương: Việc quản lý thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất đã được quy định tại Luật Dược, Nghị định của Chính phủ, các Thông tư của Bộ Y tế cho toàn bộ các hoạt động trong chuỗi: từ nguyên liệu, sản xuất, cung ứng thuốc trên thị trường, kê đơn, sử dụng thuốc trong và ngoài cơ sở khám bệnh, chữa bệnh, đến thu hồi, xử lý thuốc khi không sử dụng hết hoặc người bệnh tử vong.

Một trong những điểm mới đáng chú ý tại Thông tư số 26/2025/TT-BYT là quy định cụ thể hơn về trách nhiệm kê đơn, cấp phát, hoàn trả và xử lý thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất trong điều trị ngoại trú.

Cụ thể, theo Điểm b Khoản 2 Điều 12 của Thông tư, khi người bệnh không còn nhu cầu sử dụng, không sử dụng hết thuốc, hoặc trong trường hợp người bệnh tử vong, thì người bệnh hoặc người đại diện hợp pháp có trách nhiệm trả lại phần thuốc chưa sử dụng cho cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đã cấp thuốc.

Đồng thời, Khoản 3 Điều 12 quy định, cơ sở khám, chữa bệnh có trách nhiệm tiếp nhận phần thuốc này và xử lý theo quy định về quản lý thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, thuốc tiền chất hiện hành. Điều này nhằm tránh tình trạng thuốc nhạy cảm bị thất thoát, sử dụng sai mục đích hoặc tuồn ra ngoài thị trường.

Ngoài ra, Thông tư cũng nhấn mạnh vai trò của Sở Y tế và các cơ quan chuyên môn tại địa phương trong việc đảm bảo đủ nguồn cung hợp pháp các loại thuốc này để phục vụ nhu cầu điều trị trên địa bàn.

Đây là bước cụ thể hóa các nội dung đã được quy định tại Luật Dược sửa đổi năm 2024, và thể hiện nỗ lực siết chặt quản lý thuốc đặc biệt, vừa đảm bảo quyền lợi điều trị cho người bệnh, vừa phòng ngừa nguy cơ lạm dụng, buôn bán, sử dụng sai mục đích.

Phóng viên: Thông tư 26 vừa ban hành yêu cầu tích hợp số định danh cá nhân vào đơn thuốc – vì sao điều này quan trọng trong thời điểm hiện nay? Điều này giúp ích gì cho người bệnh và bác sĩ?

Ông Vương Ánh Dương: Việc tích hợp số định danh cá nhân vào đơn thuốc là một bước tiến quan trọng nhằm đồng bộ hóa dữ liệu y tế với hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, thực hiện theo đúng tinh thần Đề án 06 của Chính phủ. Khi người dân sử dụng số định danh cá nhân, nhiều thông tin hành chính như họ tên, ngày sinh, giới tính, địa chỉ… sẽ được tự động điền từ hệ thống. Điều này giúp giảm thời gian kê đơn, hạn chế sai sót và đơn giản hóa thủ tục cho cả người bệnh lẫn nhân viên y tế.

Về lâu dài, đây cũng là nền tảng quan trọng để xây dựng hồ sơ sức khỏe điện tử thống nhất, phục vụ tốt hơn cho việc chăm sóc sức khỏe liên tục và quản lý thông tin y tế của người dân.

Phóng viên: Khi bỏ mẫu “sổ khám bệnh” truyền thống – thay bằng lưu trữ trong hồ sơ bệnh án, người dân ở vùng sâu vùng xa sẽ tiếp cận như thế nào?

Ông Vương Ánh Dương: Từ năm 2023, Luật Khám bệnh, chữa bệnh đã quy định rõ: tất cả người bệnh điều trị ngoại trú tại cơ sở khám, chữa bệnh đều phải được lập và cập nhật hồ sơ bệnh án. Theo đó, mẫu “sổ khám bệnh” truyền thống được thay thế bằng hồ sơ bệnh án – đây là bước đi phù hợp với xu thế phát triển hiện đại, đảm bảo quản lý thông tin y tế một cách đầy đủ, chính xác và xuyên suốt.

Đặc biệt, theo Chỉ thị 07 của Thủ tướng Chính phủ, các bệnh viện trên cả nước phải triển khai hồ sơ bệnh án điện tử trong năm 2025. Vì vậy, việc chuẩn hóa hồ sơ bệnh án thay cho sổ khám bệnh viết tay không chỉ là yêu cầu bắt buộc về mặt pháp lý mà còn là nỗ lực để đảm bảo quyền lợi và sự an toàn của người bệnh.

Ngành y tế cũng đã lường trước những khó khăn, nhất là ở vùng sâu, vùng xa – do đó, công tác tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật và truyền thông giải thích đến người dân sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, giúp quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi, lấy người bệnh làm trung tâm.

Phóng viên: Việc quản lý kê đơn bằng phần mềm – đồng bộ với dữ liệu quốc gia – sẽ kiểm soát lạm dụng thuốc ra sao? Người dân có thể tra cứu được thông tin gì từ mã QR hoặc hồ sơ thuốc cá nhân?

Ông Vương Ánh Dương: Việc kết nối liên thông giữa Hệ thống kê đơn thuốc điện tử và Hệ thống Quản lý Dược quốc gia là một trong những giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả giám sát sử dụng thuốc. Khi tất cả đơn thuốc được cập nhật đồng bộ, cơ quan quản lý có thể phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi lạm dụng thuốc, kê đơn sai quy định hoặc bán thuốc khi không có đơn.

Đối với người dân, việc sử dụng mã QR trên đơn thuốc điện tử giúp dễ dàng tra cứu thông tin về loại thuốc, liều dùng, hướng dẫn sử dụng và lịch sử điều trị. Đây là một công cụ hữu ích, giúp người bệnh chủ động theo dõi quá trình dùng thuốc của mình, góp phần tăng tính minh bạch và an toàn trong sử dụng thuốc.

Phóng viên: Trong chuyển đổi số, vai trò của bác sĩ tuyến cơ sở và nhân viên y tế là then chốt – Bộ Y tế có chiến lược gì để hỗ trợ họ nâng cao năng lực số hóa trong kê đơn?

Ông Vương Ánh Dương: Chúng tôi hiểu rằng đội ngũ bác sĩ và nhân viên y tế ở tuyến cơ sở là lực lượng quan trọng quyết định sự thành công của quá trình chuyển đổi số. Do đó, Bộ Y tế đã ban hành các hướng dẫn chi tiết, đồng thời thiết lập hệ thống kê đơn điện tử với giao diện thân thiện, dễ sử dụng, chỉ yêu cầu kỹ năng tin học cơ bản.

Bên cạnh đó, nhiều lớp tập huấn, chương trình đào tạo đã và đang được tổ chức trên toàn quốc, giúp nhân viên y tế nắm vững quy trình kê đơn điện tử và tích hợp dữ liệu vào hệ thống chung. Trong thời gian tới, Bộ Y tế sẽ tiếp tục tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, cập nhật phần mềm, đặc biệt ưu tiên cho tuyến y tế cơ sở – để đảm bảo mọi cơ sở khám, chữa bệnh đều có thể triển khai hiệu quả, từ đó phục vụ người dân một cách tốt nhất.

Xin cảm ơn ông!

Ngô Hùng