Thời gian qua việc thực hiện chính sách BHXH tự nguyện tại Sóc Trăng có nhiều dấu hiệu tích cực song vẫn còn không ít tồn tại, khó khăn cần được nhận diện thực trạng để có phương pháp phù hợp.

Nhiều mô hình sáng tạo

Qua 16 năm triển khai thực hiện BHXH tự nguyện tại tỉnh Sóc Trăng, từ kết quả còn khá khiêm tốn giai đoạn đầu đến nay số người tham gia đã có những tín hiệu tích cực. Cuối năm 2008 tại tỉnh Sóc Trăng có số người tham gia BHXH tự nguyện gần 500 người; đến cuối năm 2024 tổng số người tham gia là 28.316 người, đạt 116,71% kế hoạch BHXH Việt Nam giao.

Đạt được kết quả trong phát triển người tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh năm 2024 có một số thuận lợi. BHXH tự nguyện là hình thức bảo hiểm “mở” cho người nghèo, người cận nghèo, người lao động tự do (hay lao động phi chính thức) có thu nhập thấp hoặc những người không làm việc tại các cơ quan, đơn vị mà có nhu cầu hưởng lương hưu khi tuổi già. Nhà nước có hỗ trợ từ 10%-30% cho các đối tượng tham gia. Đặc biệt, tại Sóc Trăng thực hiện chính sách có “luồng gió mới” khi có Chỉ thị số 28-CT/TU ngày 20/5/2024 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về việc tiếp tục chỉ đạo thực hiện chính sách BHXH, BHYT, BH thất nghiệp trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng. Chỉ thị chỉ đạo các cấp Ủy đảng, chính quyền địa phương giao chỉ tiêu vận động người thân trong các cơ quan, ban, nghành đoàn thể các cấp có trách nhiệm thống kê người thân của cán bộ, CCVC, người lao động tham gia BHXH tự nguyện, đây là chỉ tiêu bắt buộc; kết quả thực hiện sẽ được sơ kết đánh giá cuối năm và là tiêu chí xét thi đua các tổ chức Đảng và đảng viên.

Thời gian qua BHXH Sóc Trăng đã chú trọng công tác truyền thông đa dạng, phong phú trên nhiều nền tảng, trong đó có mạng xã hội; việc tuyên truyền, vận động đã mang lại hiệu quả, mạng lưới các Tổ chức dịch vụ thu đã được triển khai rộng khắp, người tham gia đã hiểu được quyền lợi, lợi ích mang lại lâu dài. Thêm vào đó, từ khi có Chỉ thị số 28-CT/TU có sự vào cuộc mạnh mẽ của các cấp Ủy đảng, chính quyền, các chỉ tiêu phát triển người tham gia đã đi vào các tổ chức Đảng, đoàn thể, cơ quan... BHXH Sóc Trăng đã có sự tích cực, chủ động phối hợp trong truyền thông chính sách.

Năm qua, BHXH Sóc Trăng phối hợp với Hội Nông dân tỉnh tổ chức các hoạt động đối thoại và tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình cho các đại biểu là lãnh đạo Hội Nông dân các cấp, cán bộ Hội cơ sở, các chi, tổ Hội, và hội viên tiêu biểu. Qua đó, đã vận động được 1.210 người tham gia BHXH tự nguyện và 410 người tham gia BHYT hộ gia đình. Tiếp tục triển khai và duy trì hiệu quả mô hình “Nuôi heo đất tích lũy tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình”, tạo nguồn quỹ hỗ trợ cho hội viên khó khăn, giúp họ có cơ hội tiếp cận và tham gia BHXH tự nguyện và BHYT hộ gia đình.

BHXH tỉnh phối hợp với Hội LHPN tỉnh tổ chức các buổi đối thoại và tuyên truyền về chính sách BHXH tự nguyện và BHYT hộ gia đình cho các đại biểu là Chủ tịch Hội LHPN các huyện, thị xã, thành phố; Chi hội trưởng phụ nữ các khóm, ấp; cũng như hội viên, phụ nữ. Thông qua các hoạt động này, Hội LHPN các cấp đã vận động được 1.024 người tham gia BHXH tự nguyện và 1.072 người tham gia BHYT hộ gia đình, góp phần nâng cao nhận thức về quyền lợi và nghĩa vụ của hội viên phụ nữ khi tham gia BHXH, BHYT.

Trong năm 2024, trên địa bàn Sóc Trăng có nhiều mô hình sáng tạo tiếp tục được triển khai và nhân rộng như: mô hình “Nuôi heo đất tham gia BHXH tự nguyện”; mô hình “Tổ phụ nữ tiết kiệm tham gia BHXH tự nguyện - Vì tuổi già an nhàn”; mô hình “Nuôi heo đất tích lũy tham gia BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình”; mô hình “Tổ Phụ nữ nuôi heo đất mua BHYT hộ gia đình”; mô hình “Bán vé số gây quỹ mua thẻ BHYT cho hội viên phụ nữ khó khăn”. Những mô hình này đã tạo ra quỹ hỗ trợ giúp hội viên khó khăn tham gia BHXH tự nguyện, tích lũy cho tương lai. Nhân dịp "Ngày hội phụ nữ khởi nghiệp tỉnh Sóc Trăng" BHXH tỉnh đã phối hợp xây dựng gian hàng trưng bày, triển lãm, tư vấn trực tiếp về chính sách BHXH, BHYT và hướng dẫn cài đặt, sử dụng ứng dụng VssID-BHXH số…

Nhận diện khó khăn, đưa ra giải pháp

Cuối năm 2024, Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ tổ chức Hội thảo khoa học “Thực trạng và giải pháp thúc đẩy lao động trong khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng”. Đây là đề tài khoa học công nghệ cấp tỉnh do Sở Khoa học Công nghệ tỉnh Sóc Trăng chủ trì và giao cho Trường Đại học Cần Thơ tổ chức nghiên cứu, thực hiện. Chủ nhiệm đề tài PGS TS. Nguyễn Tuấn Kiệt, Phó Trưởng khoa Kinh tế, Trường Kinh tế Đại học Cần Thơ và các thành viên tham gia.

TS Nguyễn Văn Hòa, Trưởng phòng Thanh tra - Kiểm tra, BHXH tỉnh Sóc Trăng, thành viên nhóm nghiên cứu chia sẻ rằng việc làm thế nào để vận động, khai thác, phát triển được người lao động tự do tham gia BHXH tự nguyện luôn là những câu hỏi thường trực, là những suy nghĩ, trăn trở của ngành BHXH tỉnh Sóc Trăng nói chung và của mỗi CCVC thực hiện công tác truyền thông và phát triển đối tượng nói riêng. Vì vậy, cần nhận diện thực trạng trong quá trình triển khai BHXH tự nguyện còn tồn tại, hạn chế nào để có phương pháp tuyên truyền, vận động phù hợp. Trong giai đoạn phát triển của đất nước với mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”, lấy con người làm trung tâm, tất cả vì con người; việc nghiên cứu đánh giá thực trạng, thực hiện BHXH tự nguyện có ý nghĩa rất quan trọng trong thực hiện chính sách BHXH nói chung và chính sách BHXH tự nguyện nói riêng.

Theo TS.Nguyễn Văn Hòa, mặc dù kết quả đạt được tại Sóc Trăng hiện nay là thành tích tốt song nhìn chung với tỷ lệ người tham gia BHXH tự nguyện, tỉnh Sóc Trăng nằm ở top trung bình so với các tỉnh, thành trong cả nước, do còn những hạn chế, khó khăn. Tỉnh Sóc Trăng nằm trong “vùng trũng” trong thực hiện BHXH, BHYT, thu nhập người dân còn thấp so với mặt bằng chung khu vực đồng bằng sông Cửu Long, tính “lo xa” của người dân chưa có thói quen. Hệ thống chính trị một số nơi chưa phối hợp vào cuộc, công tác tuyên truyền còn mang tính phong trào; Tổ chức dịch vụ thu chưa được kiện toàn, từng lúc, từng nơi còn xảy làm cho người tham gia chưa hài lòng, việc “chăm sóc khách hàng” chưa được chú trọng, hiện tượng người tham gia tái tục giảm sút, nhân viên thu và cộng tác viên kỹ năng mềm còn yếu và thiếu. Quy định về chế độ hưởng còn hạn chế, thời gian đóng để hưởng khá dài…

Vì vậy, thời gian tới nhóm nghiên cứu đề xuất các giải pháp:

Tiếp tục chủ động tham mưu tốt các cấp Ủy đảng, chính quyền các cấp trong chỉ đạo triển khai chính sách BHXH tự nguyện tại các địa phương. Hai là, tập trung đa dạng hóa các hình thức truyền thông, chú trọng hình thức tuyên truyền miệng, tuyên truyền trực tiếp; linh hoạt trong phương thức tiếp cận người dân, thời gian, thời lượng tổ chức truyền thông linh hoạt, phù hợp với tập quán, thói quen của người dân; ngoài các Tổ chức dịch vụ thu, đẩy mạnh truyền thông đa chiều thông qua các tổ chức đoàn thể, các hội, người thân trong lực lượng lao động làm việc ở các nhà máy, các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ hợp tác. Nội dung tuyên truyền, kỹ năng của “tuyên truyền viên”, “cộng tác viên” phải phù hợp với đặc thù của từng địa phương trong tỉnh; ngôn ngữ tuyên truyền chuyển thể từ ngôn ngữ chuyên ngành khó hiểu sang ngôn ngữ dân giã, đời thường; lấy nhiều ví dụ về quyền lợi người tham gia.

Cần phân loại đối tượng, dễ làm trước khó làm sau để từ đó có cách thức truyền thông hiệu quả; chú trọng tuyên truyền cho những đối tượng tiềm năng như: Tổ chức hội nghị, tuyên truyền trực tiếp ngay tại nhà, nơi người lao động tự do đang làm việc, ngay tại xóm, ấp; nhóm người lao động đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp tại Trung tâm Dịch vụ việc làm; nhóm lao động đã nghỉ việc hưởng BHXH một lần về sinh sống tại địa phương, thực hiện tuyên truyền chủ yếu vào ngoài giờ hành chính, theo các nhóm nhỏ lẻ, chia theo từng loại đối tượng tiềm năng riêng biệt; tư vấn trực tiếp tại nhà, tư vấn ngay tại bộ phận “Một cửa”; tập trung vận động tuyên truyền các hộ mua bán, sản xuất, kinh doanh nhỏ, lẻ; các vị sư sãi, chức sắc, người tu hành, người có uy tính trong cộng đồng, người có uy tính trong đồng bào dân tộc Khmer (vì hiện nay người dân tộc Khmer tại Sóc Trăng có trên 362 nghìn người, chiếm 30,7 % dân số toàn tỉnh).

Kiện toàn các Hệ thống tổ chức dịch vụ thu chưa thật sự ổn định về điểm thu, nhân viên thu và cộng tác viên; củng cố một số điểm thu chưa đáp ứng theo yêu cầu trong công tác vận động, phát triển người tham gia BHXH tự nguyện; tổ chức theo dõi, đánh giá kết quả vận động, phát triển mới người tham gia BHXH tự nguyện của từng nhân viên thu. Bốn là, đổi mới phương thức quản lý người tham gia hay gọi là “chăm sóc khách hàng”, có thể dùng nền tảng mạng xã hội để đôn đốc, nhắc nhỡ thông qua nhắn tin, thông báo qua người thân, các cộng tác viên để theo dõi cho việc vận động người tham gia đáo hạn. Hàng năm thông báo kết quả họ đóng BHXH tự nguyện bằng nhiều hình thức như gửi thiệp chúc Tết có ghi nhận quá trình đóng, thông qua tin nhắn kết quả quá trình đóng. Năm là, kiến nghị HĐND tỉnh Sóc Trăng bố trí nguồn Ngân sách hỗ trợ thêm tiền đóng cho người tham gia. Sáu là, tăng cường cải cách hành chính, tạo thuận lợi cho người tham gia, thụ hưởng các chính sách…

Trà Giang