BHXH tự nguyện là chỗ dựa vững chắc cho những lao động tự do, giúp họ có lương hưu khi về già, giảm bớt gánh nặng tài chính cho gia đình và xã hội. Không chỉ đảm bảo thu nhập ổn định khi không còn khả năng lao động, chính sách này còn thể hiện tinh thần nhân văn, hướng đến mục tiêu an sinh bền vững, giúp mọi người đều có cơ hội được bảo vệ và chăm lo trong suốt cuộc đời.

Những nỗi lo khi không có lương hưu

Bà Nguyễn Thị Lệ (52 tuổi, quê Thanh Hóa) từng có những tháng ngày thấp thỏm lo âu về tuổi già. Làm nghề bán hàng rong ở Hà Nội hơn 20 năm, bà chưa từng nghĩ đến việc đóng BHXH. Hằng ngày, bà tảo tần với gánh xôi từ sáng sớm đến trưa, rồi lại đi chợ mua nguyên liệu cho ngày hôm sau. Thu nhập tuy không cao nhưng cũng đủ trang trải cuộc sống. Thế nhưng, mỗi khi nghĩ đến tuổi già, bà Lệ không khỏi lo lắng: “Mình không có lương hưu, mai kia già yếu biết dựa vào đâu?”.

Không chỉ bà Lệ, rất nhiều lao động tự do, người buôn bán nhỏ, nông dân… vẫn đang loay hoay tìm cách đảm bảo an sinh khi về già. Không có lương hưu đồng nghĩa với việc họ phải sống dựa vào con cái hoặc tiết kiệm ít ỏi tích lũy được. Một số người dù đã ngoài 60 tuổi vẫn phải tiếp tục lao động vì không có nguồn thu nhập ổn định.

May mắn thay, từ năm 2008, chính sách BHXH tự nguyện được triển khai, tạo cơ hội cho những lao động không thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH có thể chủ động đóng để hưởng chế độ lương hưu khi về già. Đặc biệt, với sự hỗ trợ từ ngân sách nhà nước, người tham gia BHXH tự nguyện có thể đóng mức thấp nhưng vẫn đảm bảo quyền lợi về sau.

Trường hợp của bà Lệ là một minh chứng rõ ràng. Năm 2021, khi nghe tư vấn của cán bộ BHXH, bà quyết định tham gia BHXH tự nguyện với mức đóng phù hợp với khả năng tài chính. “Ban đầu cũng băn khoăn lắm, nhưng nghĩ đi nghĩ lại, có khoản lương hưu thì sau này mình không phải lo gánh nặng cho con cháu. Hơn nữa, còn được hỗ trợ một phần tiền đóng từ nhà nước, mình chỉ phải bỏ ra mỗi tháng vài trăm nghìn đồng”, bà Lệ chia sẻ.

Bà chọn phương thức đóng định kỳ 3 tháng/lần và duy trì đều đặn. Hiện tại, bà đã có hơn 3 năm tham gia BHXH tự nguyện. Nếu tiếp tục đóng đủ 20 năm, bà sẽ nhận lương hưu hàng tháng, kèm theo chế độ BHYT để đảm bảo chăm sóc sức khỏe khi tuổi cao.

Không chỉ bà Lệ, nhiều người khác cũng đang hưởng lợi từ chính sách này. Ông Phạm Văn Hòa (60 tuổi, quê Nam Định), một nông dân thuần túy, trước đây không có bất kỳ khoản thu nhập ổn định nào sau khi nghỉ làm ruộng. Nhờ tham gia BHXH tự nguyện từ năm 2009, đến nay ông đã đủ điều kiện nhận lương hưu với mức hơn 3 triệu đồng/tháng. “Lúc trước chưa tham gia, tôi cứ nghĩ già rồi chỉ còn cách trông vào con cái. Giờ có lương hưu, vợ chồng tôi vẫn tự lo cho mình, không phiền đến ai”, ông Hòa nói.

Chị Trần Thị Nhung (35 tuổi, chủ một cửa hàng may mặc tại Bắc Ninh) cũng nhận thức sớm về BHXH tự nguyện. Dù công việc kinh doanh bận rộn, chị vẫn dành ra một khoản để đóng BHXH tự nguyện với mong muốn khi lớn tuổi có một nguồn thu nhập ổn định. “Không ai biết trước tương lai, nhưng có BHXH tự nguyện thì mình yên tâm hơn”- chị Nhung chia sẻ.

Hướng tới mục tiêu an sinh bền vững

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, số lượng người tham gia BHXH tự nguyện ngày càng tăng. Nếu như năm 2016, cả nước mới chỉ có khoảng 200.000 người tham gia thì đến năm 2023, con số này đã vượt 1,5 triệu người. Điều này cho thấy nhận thức của người dân về chính sách an sinh này đang được nâng cao.

Một trong những yếu tố quan trọng giúp BHXH tự nguyện ngày càng phổ biến chính là chính sách hỗ trợ từ Nhà nước. Theo quy định hiện nay, người tham gia được hỗ trợ từ 10% - 30% mức đóng tùy thuộc vào diện hộ nghèo, hộ cận nghèo hay bình thường. Đây là một sự hỗ trợ thiết thực, giúp giảm gánh nặng tài chính và khuyến khích người dân chủ động tham gia.

Bên cạnh đó, nhiều địa phương đã có các sáng kiến nhằm mở rộng đối tượng tham gia. Chẳng hạn, tại Hà Nam, chính quyền địa phương phối hợp với cơ quan BHXH tổ chức các buổi tuyên truyền đến tận thôn, xóm. Ở Quảng Ninh, một số doanh nghiệp, tổ chức xã hội còn đứng ra hỗ trợ chi phí đóng BHXH tự nguyện cho những hộ khó khăn trong giai đoạn đầu, giúp họ có cơ hội tiếp cận với chính sách này.

Dù có nhiều lợi ích, nhưng thực tế vẫn còn không ít khó khăn trong việc phát triển BHXH tự nguyện. Một trong những rào cản lớn là thu nhập của nhiều lao động tự do không ổn định, khiến họ e ngại về việc đóng BHXH tự nguyện dài hạn. Ngoài ra, một số người chưa hiểu rõ quyền lợi, vẫn còn tâm lý “chờ xem” thay vì chủ động tham gia.

Để tháo gỡ những vướng mắc này, ngành BHXH Việt Nam đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ. Trong đó, việc tăng cường truyền thông, đưa thông tin đến từng hộ dân, từng khu vực là rất quan trọng. Ngoài ra, cần có thêm những chính sách hỗ trợ thiết thực hơn nữa, chẳng hạn như tăng mức trợ cấp đóng hoặc cho phép linh hoạt trong phương thức đóng để phù hợp với khả năng tài chính của từng người.

Trong bối cảnh dân số già hóa nhanh, việc mở rộng diện bao phủ BHXH, đặc biệt là BHXH tự nguyện, đóng vai trò then chốt trong chiến lược an sinh của Việt Nam. Chính sách này không chỉ giúp người dân giảm bớt gánh nặng tài chính khi về già mà còn tạo ra một hệ thống an sinh xã hội bền vững, giảm áp lực lên các chương trình hỗ trợ khác của Nhà nước.

Với những câu chuyện thực tế từ những người đã và đang hưởng lợi từ BHXH tự nguyện, có thể thấy rằng đây là một chính sách nhân văn, mang lại lợi ích lâu dài. Tuy nhiên, để chính sách thực sự đi vào cuộc sống và ngày càng có nhiều người tham gia, rất cần sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý, chính quyền địa phương và cả sự chủ động của người dân. Khi mỗi người lao động hiểu rõ giá trị của BHXH tự nguyện, họ sẽ có một tương lai an toàn hơn, vững vàng hơn trên con đường an sinh.

Quốc Khánh