Thảo luận về tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025, các đại biểu Quốc hội cho rằng, cùng với sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế, cần xem xét sớm cải cách, tăng lương cho cán bộ, công chức và những người ở lại trong bộ máy…

Tham gia thảo luận, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Lạng Sơn) đề xuất Chính phủ sớm trình Quốc hội phương án giảm giờ làm việc bình thường cho người lao động khu vực tư nhân. “Con người là yếu tố quyết định sự tự chủ, tự cường của nền kinh tế”, đại biểu kiến nghị Chính phủ sớm ban hành chiến lược quốc gia hoặc chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển nguồn nhân lực và kỹ năng nghề, nhằm tạo đột phá chiến lược cho giai đoạn phát triển mới, đồng bộ với thể chế và hạ tầng.

Đề xuất giảm giờ làm không phải là lần đầu tiên ông Nghĩa nêu ra. Tại kỳ họp cuối năm 2023, đại biểu Nghĩa từng lên tiếng về vấn đề này như một xu hướng tiến bộ của phần lớn quốc gia trên thế giới, nhưng chưa gắn với mốc thời gian cụ thể như lần này.

Hiện nay, Bộ luật Lao động quy định người làm việc trong điều kiện bình thường không quá 8 giờ mỗi ngày, 48 giờ mỗi tuần. Doanh nghiệp có thể lựa chọn quy định giờ làm theo ngày hoặc tuần, nhưng phải thông báo cho người lao động biết. Nhà nước khuyến khích tuần làm việc 40 giờ, song quy định này chưa phổ biến do năng suất lao động còn thấp, thu nhập chưa cao, người lao động phải kéo dài thời gian làm việc để đảm bảo đời sống. Ở khu vực công, giờ làm việc 40 giờ mỗi tuần (8 giờ/ngày, 5 ngày/tuần) được áp dụng theo Quyết định 188/1999/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ, nhằm tăng hiệu quả công việc hành chính, tiết kiệm chi phí điện nước, ngân sách chi trả và giúp công chức, viên chức có thêm thời gian nghỉ ngơi, tái tạo sức lao động.

Còn đại biểu Hoàng Đức Thắng - Phó đoàn Quảng Trị nêu thực trạng một số cán bộ, công chức giỏi, có trình độ chuyên môn cao, năng lực tốt xin nghỉ việc hoặc chuyển ra khu vực tư trong đợt sáp nhập, tinh gọn bộ máy. Trong đó, người dân tộc thiểu số ở cơ sở được đào tạo khá bài bản cũng đang rời khỏi hệ thống, dẫn tới nguy cơ mất cân đối nghiêm trọng trong cơ cấu đội ngũ. “Mất đi nguồn nhân lực trình độ cao và giàu kinh nghiệm sẽ khiến bộ máy khó đạt mục tiêu theo đúng định hướng cải cách”. Đồng thời, đại biểu ví hiện tượng này là “những cuộc chia ly trong thời bình”, không chỉ gây tổn thất trước mắt mà còn có hệ lụy dài hạn đối với chất lượng bộ máy hành chính.

Theo đại biểu Thắng, sau sáp nhập đơn vị hành chính, nhiều gia đình cán bộ, công chức buộc phải sống xa nhau hàng trăm cây số, con cái phải gửi ông bà hoặc người thân chăm sóc. Nhà trọ, nhà công vụ đang chờ đợi họ trong sự trăn trở cơm áo gạo tiền và những xáo trộn, khó khăn khác - đó là những tổn thương âm thầm nhưng không kém bất cứ sự hi sinh nào, rất cần được ghi nhận và trân trọng. Sự giằng co giữa trách nhiệm công vụ và bổn phận gia đình có thể khiến cán bộ khó toàn tâm toàn ý làm việc. Do đó, cần giải quyết hài hòa các nhóm vấn đề gồm chế độ đãi ngộ, môi trường làm việc, sự ghi nhận - đánh giá và cơ hội thăng tiến để giữ chân người tài. Trong đó, tiền lương và phúc lợi phải là trung tâm, đảm bảo tính cạnh tranh với khu vực tư, đặc biệt tại các vị trí đòi hỏi trình độ chuyên môn cao.

Bên cạnh đó, môi trường công vụ cũng cần được cải tổ theo hướng chuyên nghiệp, khuyến khích đổi mới sáng tạo, đánh giá công tâm, giúp người lao động được ghi nhận và đóng góp xứng đáng. “Nhất thiết phải cải cách công tác tuyển dụng, bổ nhiệm, sử dụng cán bộ; chú trọng thu hút nhân lực trẻ, trình độ cao và có tư duy sáng tạo”, đại biểu Thắng nhấn mạnh.

Liên quan đến sắp xếp đơn vị hành chính, đại biểu Thắng đề nghị đánh giá cán bộ dựa trên hiệu quả công việc, không nên mặc định cán bộ “trên về” là giỏi hơn cơ sở và được sắp xếp vị trí cao hơn. Đồng thời, Chính phủ sớm có chính sách bù đắp thiệt thòi, khó khăn cho cán bộ đi công tác xa, đặc biệt là về nhà ở, lưu trú và phương tiện đi lại. Chính sách cần thống nhất toàn quốc, tránh giao về địa phương vì dễ dẫn đến thiếu công bằng. Mặt khác, cần bố trí mô hình “văn phòng 2” ở địa phương trong thời gian cần thiết, đảm bảo chính quyền không xa dân, phục vụ người dân tốt hơn; đồng thời tránh quá tải cho trung tâm hành chính mới sau sáp nhập.

Cũng liên quan đến vấn đề này, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (Bình Dương) cho biết, sau sáp nhập đơn vị hành chính các cấp, quy mô của cấp tỉnh và cấp xã lớn hơn nhiều so với trước đây. Điều này cũng tạo ra nhiều áp lực rất lớn cho cán bộ, công chức, khi nhiều người phải làm thêm việc, làm xa nhà, ảnh hưởng đến đời sống và tinh thần. Vì thế, cùng với sắp xếp bộ máy, tinh giản biên chế, cần xem xét sớm cải cách, tăng lương cho cán bộ, công chức và những người ở lại trong bộ máy. “Với quy mô cấp tỉnh, cấp xã lớn hơn nhiều, áp lực công việc của cán bộ, công chức cũng sẽ tăng lên. Một số người còn phải đi làm xa do sáp nhập tỉnh, xã sẽ khó khăn hơn. Tăng lương không chỉ tạo được động lực, mà còn giúp cho việc cải cách bộ máy được hiệu quả. Có như vậy, việc giảm biên chế mới có ý nghĩa”, đại biểu Trân phân tích.

Nguyệt Hà