Đánh giá công nghệ y tế là một công cụ quan trọng trong xây dựng, hoạch định chính sách y tế như xây dựng danh mục thuốc thiết yếu, thuốc hiếm, danh mục thuốc được BHYT chi trả... Việc này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực, mà còn đảm bảo người dân được tiếp cận với các phương pháp điều trị tiên tiến và hiệu quả, làm giảm gánh nặng bệnh ung thư cũng như tăng tính bền vững của hệ thống y tế.

Chia sẻ tại Hội thảo đối thoại chính sách “Ứng dụng của đánh giá công nghệ y tế trong việc đưa ra quyết định chi trả cho thuốc điều trị ung thư”, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, cứ khoảng 100.000 dân thì có 158,6 ca mắc ung thư mới. Ung thư khiến cho khoảng 122.000 người tử vong mỗi năm, trung bình có 105,6 ca tử vong do ung thư trong tổng số 100.000 dân.

"Việt Nam đứng thứ 91/185 quốc gia về tỷ suất mắc mới và đứng thứ 50/185 quốc gia về tỷ suất tử vong do ung thư. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) dự kiến đến năm 2040, số ca mắc mới ung thư tại Việt Nam tăng khoảng 59,4%, số ca tử vong do ung thư tăng khoảng 70,3%"- Thứ trưởng Thuấn chỉ rõ. Đáng chú ý, ung thư là nguyên nhân gây tử vong xếp thứ hai, sau các bệnh lý tim mạch. Gánh nặng bệnh tật do ung thư gây ra tại Việt Nam lên tới 2,86 triệu DALY (số năm sống được điều chỉnh theo mức độ bệnh tật), chiếm 10% tổng gánh nặng bệnh tật do tất cả các bệnh khác và là lớn nhất trong các nước ASEAN.

Mặt khác, chi phí điều trị ung thư cũng là gánh nặng kinh tế lớn đối với toàn xã hội. Chi cho thuốc ung thư năm 2023 là 7.521 tỷ đồng, đứng hàng đầu trong tổng chi trả thuốc từ quỹ BHYT. Từ phía bệnh nhân, gánh nặng chi tiền túi cho điều trị ung thư rất lớn. Việt Nam có tỷ lệ bệnh nhân ung thư phải chịu mức chi phí thảm họa cao nhất trong các nước ASEAN, với 37,4% bệnh nhân bị rơi vào cảnh đói nghèo do phải trả chi phí điều trị ung thư quá lớn.

Theo thống kê từ các BV, chi phí điều trị đối với một bệnh nhân ung thư dao động trung bình trên 176 triệu đồng/năm, trong đó người bệnh phải tự chi trả tới 70%. Đứng trước những thách thức này, chúng ta cần có những chính sách y tế phù hợp để hệ thống y tế đủ năng lực và nguồn lực đáp ứng hiệu quả và bền vững phòng chống bệnh ung thư.

Thực hiện mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân, đến nay, có khoảng 93,5% dân số đã có BHYT, được thụ hưởng quyền lợi BHYT, được BHYT chi trả chi phí điều trị ung thư, trong đó có thuốc ung thư đang là cứu cánh cho hàng trăm nghìn bệnh nhân và gia đình của họ. Theo Phụ lục Thông tư số 20/2022/TT-BYT, có 69 thuốc điều trị ung thư trong danh mục thuốc được BHYT chi trả trên tổng số 1.037 thuốc của danh mục thuốc hóa dược, sinh phẩm thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia BHYT.

Đáng chú ý, hiện nay có nhiều loại thuốc điều trị tiên tiến thế hệ mới ra đời, có hiệu quả điều trị cao đối với bệnh ung thư, đáp ứng yêu cầu của các chuyên gia lâm sàng cũng như sự mong đợi của người bệnh, song chưa nằm trong danh sách thuốc được BHYT chi trả. Vì vậy, Bộ Y tế đang sửa đổi, cập nhật danh mục thuốc BHYT. Trong số các thuốc được đề xuất bổ sung vào danh mục có nhiều thuốc ung thư đã được chứng minh có hiệu quả tốt, nhưng đồng thời cũng phát sinh chi phí cao, gây ảnh hưởng đến khả năng cân đối của quỹ BHYT.

“Trên thế giới, đánh giá công nghệ y tế là công cụ hữu ích cung cấp bằng chứng cho hoạch định chính sách, đặc biệt trong việc xem xét đưa các thuốc vào danh mục BHYT”- Thứ trưởng Bộ Y tế phát biểu. Theo đó, những năm gần đây, đánh giá công nghệ y tế đã được quan tâm và bước đầu thể chế hóa đối với yêu cầu sử dụng bằng chứng đánh giá công nghệ y tế trong xây dựng chính sách y tế.

Đơn cử, Quyết định số 5315/QĐ-BYT (năm 2018) đã quy định tiêu chí xem xét bổ sung thuốc vào danh mục được BHYT thanh toán cần có báo cáo đánh giá tác động ngân sách và có bằng chứng khoa học về chi phí hiệu quả. “Bộ Y tế hiện đang xây dựng và hoàn thiện Thông tư quy định nguyên tắc, tiêu chí xây dựng, cập nhật danh mục và hướng dẫn thanh toán đối với thuốc thuộc phạm vi được hưởng của người tham gia BHYT, trong đó quy định rõ tiêu chí về có báo cáo đánh giá tác động ngân sách và có bằng chứng khoa học về chi phí-hiệu quả. Tuy nhiên, thực tế triển khai quy định này còn nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt đối với nhóm thuốc đặc thù như thuốc ung thư”- Thứ trưởng Thuấn cho hay.

Bà Nguyễn Khánh Phương- Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Y tế (Bộ Y tế) cũng cho rằng: “Đánh giá công nghệ y tế là công cụ quan trọng giúp cho cơ quan quản lý có thông tin, bằng chứng khoa học xác đáng về nhiều phương diện bao gồm: Hiệu quả điều trị, tính an toàn, tính chi phí-hiệu quả, khả năng tác động ngân sách quỹ BHYT… làm cơ sở đưa ra quyết định tối ưu về chi trả cho thuốc điều trị ung thư. Việc áp dụng đánh giá công nghệ y tế phù hợp, hiệu quả tại Việt Nam không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực, mà còn đảm bảo người dân được tiếp cận với các phương pháp điều trị tiên tiến và hiệu quả, làm giảm gánh nặng bệnh ung thư cũng như tăng tính bền vững của hệ thống y tế”.

Hà Hùng