Chủ đề của Ngày Sức khỏe Thế giới năm nay (8/4/2025) là Khởi đầu khỏe mạnh, tương lai tươi sáng, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) kêu gọi thúc đẩy hành động nhằm đảm bảo mọi bà mẹ và trẻ sơ sinh đều nhận được sự chăm sóc xứng đáng.

Số liệu mới công bố cho thấy, số phụ nữ tử vong trong khi mang thai hoặc sinh con ở Việt Nam đã giảm đáng kể. Ước tính số ca tử vong đã giảm gần một nửa trong những thập kỷ gần đây, từ 88 phụ nữ tử vong trên 100.000 trẻ sinh vào năm 2000, xuống còn 48 ca vào năm 2023.

Ngày nay, trẻ sơ sinh tại Việt Nam có cơ hội sống sót trong bốn tuần đầu đời cao hơn bao giờ hết. Năm 2000, cứ 1000 trẻ sinh sống thì có 15 trẻ tử vong; đến năm 2023, tỷ lệ này đã giảm một phần ba, xuống còn 10 ca tử vong.  

“Việt Nam đã đạt được những tiến bộ rất ấn tượng trong việc bảo vệ sinh mạng của những thành viên nhỏ tuổi nhất trong xã hội và các bà mẹ. Sự tiến bộ này là nhờ hệ thống chăm sóc sức khỏe tốt hơn, đặc biệt là ở tuyến cơ sở, nhờ công tác tiêm chủng và những cải thiện về dinh dưỡng, nước sạch và vệ sinh. Thành công này do sự lãnh đạo mạnh mẽ của Chính phủ, sự hướng dẫn của Bộ Y tế, chuyên môn và sự tận tâm của nhân viên y tế ở mọi cấp, sự hợp tác chặt chẽ với các cơ quan khác và sự hỗ trợ từ các đối tác", Tiến sĩ Angela Pratt, Trưởng Đại diện WHO tại Việt Nam nhận định.

Đầu tư vào sức khỏe bà mẹ và trẻ sơ sinh không chỉ là việc làm đúng đắn mà còn có ý nghĩa về mặt kinh tế. Mỗi 1 đô la Mỹ đầu tư có thể mang lại lợi ích lên tới 20 đô la Mỹ. 

Trong những năm gần đây, dưới sự lãnh đạo của Chính phủ, WHO đã hỗ trợ: xây dựng và triển khai các chính sách quốc gia và hướng dẫn kỹ thuật về sức khỏe bà mẹ, trẻ sơ sinh và trẻ em; đánh giá chất lượng chăm sóc và tư vấn các chiến lược cải thiện liên tục; và hỗ trợ thực hiện chăm sóc thiết yếu sớm cho trẻ sơ sinh - một gói các can thiệp đơn giản, chi phí hiệu quả, giúp cứu sống nhiều trẻ sơ sinh.

Dù vậy, vẫn còn sự chênh lệch đáng kể về tỷ lệ tử vong giữa phụ nữ và trẻ em sống ở khu vực thành thị và những người sống ở vùng sâu vùng xa, vùng khó khăn, nơi họ gặp khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ có chất lượng. Tỷ lệ tử vong ở Việt Nam cao hơn so với mức chung Khu vực Tây Thái Bình Dương của WHO, nơi trung bình có 35 bà mẹ tử vong trên 100.000 ca sinh.

Để thu hẹp khoảng cách, Việt Nam cần tiếp tục đầu tư vào cải thiện khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc có chất lượng cho tất cả bà mẹ và trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở vùng cao, miền núi, vùng sâu, vùng xa và khó khăn; nâng cao chất lượng chăm sóc, bằng cách hỗ trợ đào tạo liên tục và nâng cao kỹ năng cho nhân viên y tế, và thiết lập các cơ chế giám sát chất lượng; đảm bảo việc tiếp cận không gián đoạn với nước sạch, vệ sinh, xà phòng, khăn lau hoặc máy sấy tay dùng một lần, và vật tư làm sạch, cũng như các loại thuốc và vật tư thiết yếu; và khai thác công nghệ– như hệ thống thông tin y tế số– để nâng cao chất lượng và hiệu quả chăm sóc, đồng thời giúp cung cấp nguồn dữ liệu cần thiết để có thể đưa ra các quyết định dựa trên bằng chứng.  

Để mang thai và sinh nở an toàn, và để mang lại cho em bé một khởi đầu khỏe mạnh, WHO khuyến cáo phụ nữ nên đi khám với chuyên gia y tế ngay khi biết mình có thai. Các buổi khám này giúp theo dõi sức khỏe của mẹ, sự phát triển của thai nhi và phát hiện các biến chứng có thể xảy ra. Trong thời kỳ mang thai, phụ nữ cần duy trì lối sống lành mạnh bằng cách tránh rượu bia và khói thuốc thụ động, tiêm phòng theo khuyến cáo, kiểm soát mọi tình trạng sức khỏe hiện có và tìm kiếm sự chăm sóc y tế nếu có bất kỳ lo ngại nào.

Phụ nữ mang thai cần tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu có các biểu hiện bất thường như chảy máu âm đạo; đau bụng; nhìn mờ, sưng phù đột ngột hoặc đau đầu dai dẳng; thay đổi cử động của thai nhi; hoặc chấn thương bụng. Đây không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của một vấn đề nghiêm trọng, nhưng tốt nhất là nên đi khám.

Ngay sau khi em bé chào đời, cơ sở y tế cần tạo ra một môi trường hỗ trợ cho việc chăm sóc thiết yếu sớm cho trẻ sơ sinh, bao gồm tiếp xúc da kề da ngay giữa mẹ và con trong ít nhất 90 phút và nuôi con bằng sữa mẹ hoàn toàn. Điều này thúc đẩy sự gắn kết tình cảm và điều hòa thân nhiệt cũng như nhịp tim của trẻ. Phụ nữ cũng nên tham dự đầy đủ các buổi tái khám sau sinh để theo dõi quá trình hồi phục và kịp thời  giải quyết bất kỳ vấn đề nào có thể xảy ra.

“Đầu tư vào sức khỏe bà mẹ và trẻ em không chỉ là sinh tồn; đó là việc đảm bảo một tương lai tươi sáng và đầy hy vọng cho phụ nữ và trẻ em - và từ đó là một tương lai tươi sáng và đầy hy vọng cho Việt Nam,” Tiến sĩ Pratt nói.

Minh Đức