Công tác phát triển người tham gia có vai trò đặc biệt quan trọng trong việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị của Ngành cũng như thực hiện các chỉ tiêu, nhiệm vụ về phát triển BHXH, BHYT, từng bước mở rộng, vững chắc tiến tới mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân mà Đảng, Nhà nước đã đề ra với phương châm: “Mở rộng độ bao phủ BHXH, BHYT, thất nghiệp vừa là nhiệm vụ của ngành BHXH Việt Nam, vừa là trách nhiệm với Nhân dân”.

Với quyết tâm hoàn thành tốt các chỉ tiêu, kế hoạch được Đảng, Quốc hội và Chính phủ giao, cùng với việc phát huy sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị trong thực hiện chính sách, những năm qua, BHXH Việt Nam luôn nỗ lực tổ chức triển khai đồng bộ các giải pháp trong công tác thu, phát triển người tham gia. Việc lập, giao, triển khai và giám sát, đánh giá thực hiện kế hoạch được tiến hành thường xuyên, nghiêm túc trên cơ sở “rõ người, rõ việc, rõ kết quả”.

Việc xây dựng, thực hiện các “kịch bản” thu BHXH, BHTN, BHYT phù hợp với những yêu cầu nhiệm vụ trọng tâm trong từng thời điểm và diễn biến tình hình thực tế được chú trọng. Công tác rà soát dữ liệu của Ngành và dữ liệu do cơ quan Thuế, Kế hoạch-Đầu tư cung cấp để phân loại, khai thác người lao động, người sử dụng lao động thuộc đối tượng phải tham gia BHXH, BHYT bắt buộc được tiến hành thường xuyên. Công tác tuyên truyền, vận động được triển khai qua nhiều hình thức với sự phối hợp chặt chẽ của các cấp, các ngành, các đại lý thu (hiện nay là các tổ chức dịch vụ thu) ngày càng chuyên nghiệp. Hoạt động giám sát, kiểm tra, thanh tra được tiến hành nghiêm túc, đúng quy định của pháp luật. Ngoài ra cơ quan BHXH còn triển khai bổ sung các hình thức nộp tiền BHXH, BHYT của người dân đóng tiếp BHXH tự nguyện, BHYT hộ gia đình trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, qua ứng dụng VssID-BHXH số, qua tài khoản ngân hàng... nhằm tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tham gia trong việc kê khai, đóng BHXH, BHYT...

Những nỗ lực trong giai đoạn này đã mang lại những kết quả tích cực, diện bao phủ BHXH, BHYT, BHTN ngày càng được mở rộng, tiến tới hiện thực hóa mục tiêu BHXH, BHYT toàn dân; số thu tăng trưởng bền vững, số tiền chậm đóng giảm dần qua các năm.

Cụ thể, nếu như năm 2016 cả nước có trên 13 triệu người tham gia BHXH (chiếm 24,6% lực lượng lao động, trong đó số tham gia BHXH bắt buộc là trên 12,85 triệu người, số tham gia BHXH tự nguyện là 202.871 người), thì đến hết năm 2024 số tham gia BHXH ước đạt trên 20 triệu người, tương đương 42,7% lực lượng lao động.

Đặc biệt, từ khi chính sách hỗ trợ người tham gia BHXH tự nguyện được thực hiện theo quy định tại Nghị định 134/2015/NĐ-CP ngày 29/12/2015 của Chính phủ và công tác tuyên truyền, vận động được đẩy mạnh thì số người tham gia BHXH tự nguyện trong cả nước có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Theo đó, từ 277.190 người tham gia vào năm 2018 đã tăng lên gần gấp đôi vào năm 2019 và chỉ 1 năm sau (năm 2020), lần đầu tiên số tham gia BHXH tự nguyện đã vượt mốc 1 triệu người. Riêng số người tham gia trong năm 2019 và 2020 đã cao hơn so với tổng số người tham gia trong 11 năm trước đó.

Đến cuối năm 2024, trong cả nước đã có 2,311 triệu người tham gia, tương đương 4,9% lao động trong độ tuổi lao động, vượt 2,3% so với mục tiêu đề ra đến năm 2025 và gần bằng mục tiêu
đến năm 2030 được xác định tại Nghị quyết 28/NQ-TW.

Cũng trong giai đoạn này, số lao động tham gia BHTN cũng tăng từ 11 triệu người (năm 2016)- tương đương 20,8% lực lượng lao động- lên 16,133 triệu người (năm 2024)- tương đương 34,18% lực lượng lao động trong độ tuổi.

Tương tự, số tham gia BHYT trong giai đoạn này cũng tiếp tục có sự tăng trưởng mạnh mẽ. Từ trên 75,91 triệu người, bao phủ 81,9% dân số vào năm 2016, đến năm 2020, lần đầu tiên tỷ lệ bao phủ BHYT trong cả nước đã vượt mốc 90% dân số, với hơn 88 triệu người tham gia. Đến hết năm 2023, tỷ lệ bao phủ BHYT đã đạt 93,3% dân số, tương ứng với trên 93,62 triệu người và đến cuối năm 2024 có hơn 95,5 triệu người tham gia, đạt tỷ lệ bao phủ 94,29% dân số, gần bằng mục tiêu đề ra cho năm 2025 theo Nghị quyết số 20-NQ/TW.

Cùng với việc mở rộng diện bao phủ của chính sách, số thu BHXH, BHTN, BHYT cả nước cũng liên tục tăng. Nếu như năm 2016 tổng số thu của toàn Ngành là 256.391 tỷ đồng, thì đến năm 2023 đã đạt 478.438 tỷ đồng. Năm 2024 tổng số thu BHXH, BHTN, BHYT là 552.242 tỷ đồng, tăng 15,43% so với năm 2023.

Quản lý, sử dụng quỹ đúng quy định, an toàn, hiệu quả

Kết quả thực hiện chính sách BHXH, BHTN, BHYT trong những năm qua cho thấy chủ trương đổi mới cơ chế tài chính đối với quỹ BHXH, BHYT là định hướng hết sức đúng đắn. Quỹ BHXH, BHYT cũng như các quỹ thành phần đã tách độc lập khỏi ngân sách nhà nước. Việc thực hiện tốt công tác thu, phát triển người tham gia đã giúp quy mô các quỹ tăng hằng năm, khẳng định tính bền vững, bảo đảm cân đối trong ngắn hạn và dài hạn tùy theo tính chất từng quỹ; tỷ lệ chi từ nguồn quỹ ngày càng tăng, tỷ lệ chi từ ngân sách nhà nước cho BHXH, BHYT ngày càng giảm. Công tác quản lý tài chính các quỹ BHXH, BHTN, BHYT của BHXH Việt Nam được thực hiện thống nhất theo chế độ tài chính của Nhà nước, bảo đảm khách quan, dân chủ, công khai, minh bạch, tiết kiệm, hiệu quả; được sử dụng đúng mục đích, đúng pháp luật; gắn thực hiện nhiệm vụ thu, chi, giải quyết chính sách, quản lý quỹ với phát triển người tham gia; bảo đảm phục vụ kịp thời cho người tham gia và thụ hưởng chính sách, phù hợp với đặc thù tổ chức quản lý, hoạt động của Ngành.

Theo đó, toàn Ngành luôn chú trọng quản lý chặt chẽ công tác thu và việc chi trả các chế độ BHXH ngắn hạn, trợ cấp một lần, chi trả BHTN; tăng cường, chủ động kiểm soát chi phí khám chữa bệnh BHYT. Công tác kiểm toán nội bộ được tăng cường, kiến nghị thu hồi về quỹ BHXH, quỹ BHTN và quỹ BHYT hàng chục tỷ đồng chi sai chế độ; đồng thời kịp thời phát hiện những tồn tại, hạn chế, bất cập, rủi ro, sai sót trong công tác thu, chi BHXH, BHTN, BHYT, quản lý tài chính, tài sản… để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chế độ chính sách và các quy định của BHXH Việt Nam, giúp công tác tài chính kế toán cũng như giải quyết, chi trả các chế độ đi vào nề nếp. Công tác thanh tra, kiểm tra cùng việc khai thác, phát huy tối đa hiệu quả công nghệ thông tin, cơ sở dữ liệu của Ngành để phân tích dữ liệu, kiểm tra, giám sát đã giúp phòng ngừa, phát hiện xử lý các hành vi trốn đóng, lạm dụng, gian lận, trục lợi các quỹ.

Cùng với đó, hoạt động đầu tư tăng trưởng Quỹ cũng được thực hiện đúng các quy định của pháp luật và nghị quyết của Hội đồng quản lý BHXH, bảo đảm nguyên tắc an toàn, hiệu quả. Quy mô đầu tư ngày càng lớn thể hiện qua sự tăng trưởng của Quỹ. Các hình thức đầu tư đảm bảo khả năng thanh khoản cao, sẵn sàng chi trả các chế độ BHXH, BHTN, BHYT cho người tham gia theo quy định. Với vai trò quản lý quỹ tài chính lớn nhất sau ngân sách nhà nước, BHXH Việt Nam đã đóng góp tích cực vào sự phát triển thị trường trái phiếu Chính phủ tại Việt Nam, góp phần giúp Chính phủ điều hành ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo an sinh xã hội quốc gia…

Đảm bảo đúng, đủ, kịp thời quyền lợi của người tham gia

Cũng như các giai đoạn trước, từ năm 2016 đến nay hệ thống pháp luật về BHXH, BHTN, BHYT tiếp tục được sửa đổi, bổ sung. Để triển khai các quy định mới qua các giai đoạn, BHXH Việt Nam đã kịp thời xây dựng, ban hành đầy đủ quy trình giải quyết hưởng và chi trả các chế độ BHXH, BHTN, BHYT phù hợp theo hướng đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, chú trọng phân cấp giải quyết hưởng các chế độ. Từ năm 2019, BHXH Việt Nam đã phân cấp giải quyết các chế độ BHXH đến BHXH cấp huyện và tạo sự linh hoạt cho BHXH cấp tỉnh trong việc căn cứ vào tình hình thực tế của địa phương để thực hiện phân cấp cho phù hợp, đảm bảo công tác giải quyết chế độ BHXH cho người hưởng được kịp thời, đúng quy định. Điều đó không chỉ tạo thuận tiện cho các tổ chức, cá nhân khi giao dịch với cơ quan BHXH (như không phải đi xa để nộp hồ sơ hưởng, được giải đáp kịp thời những thắc mắc liên quan đến quá trình đóng, hưởng…) mà còn tạo điều kiện phân công đều công việc giải quyết các chế độ BHXH trong hệ thống, nâng cao trình độ, năng lực cho cán bộ cấp quận, huyện và nắm chắc các biến động tại cơ sở, phát hiện kịp thời hiện tượng lạm dụng, trục lợi Quỹ…

Với những nỗ lực, giải pháp đó, từ năm 2016 đến nay, toàn Ngành đã giải quyết cho trên 1,17 triệu người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng; trên 87,45 triệu lượt người hưởng các chế độ BHXH ngắn hạn; trên 7,59 triệu lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp, 238.383 lượt người hưởng hỗ trợ học nghề. Tổng số chi BHXH, BHTN trong giai đoạn này là 2.197.301 tỷ đồng, trong đó riêng chi lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng là 1.496.762 tỷ đồng.

Ngành BHXH Việt Nam hiện đang quản lý và chi trả cho hơn 3,3 triệu người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng; việc chi trả luôn đảm bảo đầy đủ, kịp thời. Đặc biệt, để kịp thời chi trả chế độ cho người hưởng theo mức hưởng mới trong thời gian sớm nhất mỗi khi Chính phủ ban hành quy định điều chỉnh mức hưởng, BHXH Việt Nam luôn quyết liệt, tập trung tổ chức triển khai công tác chi trả ngay từ ngày các quy định có hiệu lực. Đây chính là nền tảng để nâng cao sự tin tưởng của nhân dân vào chính sách BHXH của Đảng, Nhà nước và công tác tổ chức thực hiện của Ngành. Tính từ năm 1995 đến nay, tổng số chi lương hưu, trợ cấp BHXH hàng tháng ngành BHXH Việt Nam đã thực hiện là 2.297.229 tỷ đồng.

Bên cạnh hình thức chi trả tiền mặt trực tiếp tại các điểm chi trả; chi thông qua đơn vị sử dụng lao động; chi tại nhà đối với những người già yếu, ốm đau, không có khả năng đi đến điểm chi trả. Thực hiện chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về đẩy mạnh thanh toán không tiền mặt, trong những năm gần đây, ngành BHXH Việt Nam đã tập trung tuyên truyền, vận động và tạo điều kiện thuận lợi để khuyến khích người hưởng nhận chế độ BHXH, BHTN qua tài khoản cá nhân tại ngân hàng.

Tính đến cuối năm 2024, đã có 80% số người hưởng tại khu vực đô thị nhận các chế độ BHXH, trợ cấp thất nghiệp qua tài khoản cá nhân, vượt 20% so với chỉ tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Việc chi trả qua tài khoản cá nhân đã mang lại nhiều lợi ích thiết thực đối với người hưởng như đảm bảo nhanh gọn, an toàn, thuận tiện; đồng thời cơ quan BHXH tiết kiệm chi phí quản lý, thời gian, tiến độ thực hiện, nâng cao chất lượng công tác quản lý người hưởng, đảm bảo chặt chẽ...

Về BHYT, tương ứng với đà phát triển mạnh số người tham gia, số lượt khám chữa bệnh BHYT trong giai đoạn này cũng tăng lên nhanh chóng. Năm 2016 có trên 149,7 triệu lượt KCB được thanh toán BHYT; đến năm 2023 là khoảng 173,9 triệu lượt; năm 2024 đạt 183,6 triệu lượt. Tính chung trong giai đoạn 2016-2024, quỹ BHYT đã đảm bảo quyền lợi cho hơn 1,483 tỷ lượt khám chữa bệnh BHYT (bình quân 164,7 triệu lượt khám chữa bệnh BHYT/năm) với tổng chi phí khoảng 915.713 tỷ đồng (bình quân 102.000 tỷ đồng/năm).

Trong Thư chúc mừng nhân dịp Đại hội thi đua yêu nước ngành BHXH Việt Nam lần thứ V, ngày 6/8/2021, Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh đã “ghi nhận và đánh giá cao những thành công mà BHXH Việt Nam đã đạt được, hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ trong nhiệm kỳ qua, trong đó Ngành đã không ngừng phấn đấu, vượt qua nhiều khó khăn, thách thức, quyết tâm hiện thực hóa lời dạy của Bác Hồ về thi đua yêu nước, phục vụ ngày càng tốt hơn những người tham gia BHXH, BHYT và là một trong những đơn vị đi đầu thực hiện thành công ứng dụng công nghệ 4.0 trong quản lý, điều hành…”.