Lương tối thiểu chưa đủ sống, bữa ăn thiếu thịt cá, công nhân phải vay nợ để tồn tại... không chỉ là những con số khảo sát, mà là hồi chuông cảnh báo về “sàn an sinh” đang ngày càng lùi xa khỏi thực tế. Trong bối cảnh ấy, đề xuất tăng lương tối thiểu vùng 8,3-9,2% cho năm 2026 không còn là lựa chọn, mà là đòi hỏi cấp thiết để người lao động được sống xứng đáng với giá trị sức lao động của mình.

Lương tối thiểu hiện tại chưa đủ đáp ứng mức sống tối thiểu

Ngày 26/6, tại phiên họp đầu tiên của Hội đồng Tiền lương quốc gia nhằm xây dựng phương án lương tối thiểu năm 2026, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã đưa ra hai phương án điều chỉnh mức lương tối thiểu, đó là tăng 8,3% và tăng 9,2%.  

Đời sống của người lao động vẫn còn nhiều khó khăn

Đề xuất này được xây dựng dựa trên tình hình triển khai Nghị định số 74/2024/NĐ-CP tại các tỉnh, thành và doanh nghiệp. Mặc dù mức tăng này cao hơn so với lần điều chỉnh gần nhất (6% vào năm 2024), song nhiều chuyên gia cho rằng, đây vẫn chỉ là một bước tiến nhỏ giữa thu nhập và chi phí sinh hoạt thực tế.

Theo định nghĩa, lương tối thiểu vùng là mức lương thấp nhất làm cơ sở để doanh nghiệp và người lao động thỏa thuận trả lương, đảm bảo nhu cầu sống tối thiểu trong điều kiện lao động bình thường. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, mức lương tối thiểu hiện nay vẫn chưa đáp ứng được mục tiêu đó.

Một khảo sát mới nhất của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (tháng 3-4/2025) với 3.000 công nhân tại 10 tỉnh, thành phố lớn đã chỉ ra một bức tranh đời sống đáng lo ngại: 12,5% người lao động phải vay mượn hàng tháng để trang trải cuộc sống; 29,9% thỉnh thoảng phải vay nợ (3-4 tháng/lần); 26,3% công nhân phải chi tiêu kham khổ; 7,9% hoàn toàn không đủ sống.

Đáng chú ý, chỉ 55,5% người lao động cho biết bữa ăn chính có đủ thịt, cá… điều tưởng chừng cơ bản nhưng vẫn còn là mơ ước của nhiều gia đình công nhân. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, năng suất lao động, mà còn khiến chất lượng sống của họ bị bào mòn theo thời gian.

Không chỉ là bài toán tài chính, tiền lương còn chi phối nhiều quyết định trọng đại trong cuộc sống của người lao động. Khảo sát trên cũng cho thấy: 72,6% người chưa lập gia đình cho biết thu nhập thấp là lý do chính khiến họ chưa sẵn sàng kết hôn; 72,5% người đã có gia đình cho biết lương ảnh hưởng đến quyết định sinh thêm con; 53,3% người lao động thừa nhận lương chỉ đủ chi trả một phần chi phí học tập của con cái…

Những con số này phản ánh rõ rằng, lương tối thiểu hiện nay không chỉ là “sàn” thu nhập thấp, mà đang trở thành rào cản lớn đối với các quyết định lâu dài như hôn nhân, sinh con, giáo dục... vốn là những yếu tố then chốt định hình cấu trúc xã hội trong tương lai.

Trong bối cảnh người lao động chật vật với chi phí sống hàng ngày, thì năng suất lao động năm 2024 vẫn tăng 5,88%, vượt chỉ tiêu mà Quốc hội đề ra (4,8-5,3%). Đây là minh chứng cho thấy người lao động đã và đang nỗ lực cống hiến cho sự phát triển kinh tế đất nước. Tuy nhiên, nếu mức lương không đủ để họ duy trì cuộc sống tối thiểu, thì chính động lực và hiệu quả lao động cũng sẽ suy giảm.

Chuyên gia lao động - tiền lương nhận định rằng, lương tối thiểu phải thực sự là điểm tựa chứ không chỉ là con số kỹ thuật. Nó phải đủ để người lao động yên tâm làm việc, có tích lũy, chăm lo sức khỏe và gia đình. Còn nếu không, doanh nghiệp sẽ phải trả giá bằng tình trạng thiếu hụt lao động, tăng chi phí tuyển dụng và giảm năng suất.

Thực tiễn ở nhiều quốc gia phát triển và cả trong nước đều cho thấy, tăng lương là đòn bẩy để giữ chân lao động, thúc đẩy năng suất và phát triển bền vững, chứ không phải là gánh nặng cho doanh nghiệp như quan điểm lỗi thời từng tồn tại.

Người lao động cần được chia sẻ “trái ngọt”

Năm 2025 được Chính phủ xác định là năm “tăng tốc, tạo đà” cho giai đoạn phát triển 2026-2030, với hàng loạt chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đã được triển khai như: Miễn giảm thuế, phí, hỗ trợ tiếp cận đất đai, tín dụng… Trong bức tranh phục hồi chung đó, người lao động với vai trò là lực lượng trực tiếp tạo ra sản phẩm và giá trị gia tăng cần được chia sẻ kết quả phục hồi thông qua chính sách tiền lương hợp lý.

Theo Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, việc tăng lương tối thiểu không chỉ giúp đảm bảo đời sống, mà còn là điều kiện căn bản để người lao động có thể tích lũy, an cư và gắn bó lâu dài với doanh nghiệp. Trong khi đó, nếu tiếp tục duy trì mức lương tối thiểu quá thấp, hậu quả sẽ là chuỗi vấn đề kéo theo như: Lao động nhảy việc liên tục, thiếu hụt nhân lực trầm trọng trong các ngành sản xuất, chi phí xã hội gia tăng…

Trong bối cảnh hiện nay, việc điều chỉnh tăng lương tối thiểu vùng trước ngày 1/1/2026 là hoàn toàn cần thiết và không thể trì hoãn. Đây không chỉ là quyền lợi chính đáng của người lao động, mà còn là trách nhiệm xã hội, là công cụ điều tiết để đảm bảo sự công bằng và ổn định trong quá trình phát triển kinh tế.

Tăng lương không đồng nghĩa với việc gây khó khăn cho doanh nghiệp, mà nếu được điều chỉnh hợp lý, phù hợp với tăng trưởng năng suất và lạm phát, thì đây là biện pháp mang lại lợi ích kép, đó là giúp người lao động ổn định cuộc sống và giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

Tiền lương tối thiểu không còn là vấn đề riêng của người lao động, mà đã trở thành chỉ báo của an sinh xã hội, của chất lượng tăng trưởng và tính bền vững của nền kinh tế. Đề xuất tăng lương tối thiểu vùng lên 9,2% là một tín hiệu tích cực nhưng chưa đủ. Vấn đề cốt lõi là phải thiết lập một cơ chế điều chỉnh lương có căn cứ thực tế, gắn với nhu cầu sống tối thiểu và năng suất lao động, để lương tối thiểu không chỉ đủ sống, mà còn đủ để sống có nhân phẩm.

Một mức lương tối thiểu đúng nghĩa không chỉ đủ để người lao động lo toan cuộc sống hàng ngày, mà còn giúp họ có thể tích lũy, chăm lo cho con cái, giữ gìn sức khỏe và nuôi dưỡng những ước mơ nhỏ bé. Đó vẫn là điều mà rất nhiều công nhân, người lao động đang âm thầm chờ đợi qua những bữa ăn đạm bạc và những tháng ngày đầy lo toan.

Thanh Hằng