Người khuyết tật (NKT) tại Việt Nam đang đối mặt nhiều rào cản trong tiếp cận dịch vụ công, nhận trợ cấp và thích ứng với biến đổi khí hậu. Do vậy, cần có giải pháp cấp bách để cải thiện cổng dịch vụ công, khả năng và mong muốn của NKT khi triển khai cách thức nhận trợ cấp tại địa phương…

Nghiên cứu Đánh giá mức độ hòa nhập của NKT trong quản trị địa phương do UNDP tại Việt Nam và MDRI thực hiện từ tháng 6/2024 đến tháng 10/2024 đã tiến hành khảo sát với trên 2.310 NKT, bao gồm tất cả các dạng khuyết tật tại nhiều tỉnh, thành trên cả nước, nhằm tìm hiểu về mức độ hòa nhập của NKT trong quản trị địa phương. Bên cạnh các thảo luận chung về hòa nhập NKT trong hành chính công và dịch vụ công, nghiên cứu nêu bật những thách thức lớn mà NKT phải đối mặt trong ứng phó với rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu.

Phát biểu tại Tọa đàm, ông Phùng Đức Tùng- Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển Mekong (MDRI) cho biết, nghiên cứu này nhằm tạo cơ hội để NKT đóng góp quan điểm cá nhân, bổ khuyết cho chỉ số PAPI thường niên và đưa ra khuyến nghị chính sách liên quan đến NKT. Đây là một nghiên cứu rất thiết thực và cần thiết vì từ trước đến nay hầu như chưa có một nghiên cứu nào về sự tham gia và hòa nhập của NKT trong quản trị địa phương.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong số những NKT thực hiện thủ tục hành chính (TTHC) trong 12 tháng qua, có đến 25,6% cảm thấy khó khăn khi tìm kiếm thông tin trên các cổng dịch vụ công trực tuyến (DVCTT). Theo dữ liệu định tính, nhiều cổng DVCTT chưa được thiết kế để hỗ trợ trình đọc màn hình, khiến việc tiếp cận của NKT, đặc biệt là người khiếm thị trở nên hạn chế. Nghiên cứu đưa ra khuyến nghị, cần cải thiện các cổng dịch vụ công trực tuyến, đáp ứng chuẩn tiếp cận WCAG 2.0 và tham vấn người khuyết tật trong quá trình xây dựng cổng DVCTT để thân thiện hơn với NKT.

Một trong những khó khăn phổ biến nhất của NKT khi nhận trợ cấp là phải phụ thuộc vào người nhà nhận hộ (52,4%). Điều này khiến NKT không hoàn toàn quyết định được việc sử dụng khoản trợ cấp này. Bên cạnh đó, trong số NKT đang nhận trợ cấp hàng tháng tham gia khảo sát, 24,3% hiện đang nhận trợ cấp qua tài khoản ngân hàng, chủ yếu ở khu vực Đông Nam Bộ và Đồng bằng sông Hồng. Tuy nhiên, việc chuyển sang hình thức nhận trợ cấp này còn nhiều rào cản với NKT ở khu vực nông thôn, vùng sâu vùng xa, những nơi cây ATM cách UBND xã tới 20km. Dịch vụ ngân hàng cũng chưa dễ tiếp cận với NKT, để mở được tài khoản ngân hàng, NKT cần phải có người giám hộ/người làm chứng, với các giao dịch tại quầy NKT được yêu cầu phải ký các chữ ký giống nhau, các ứng dụng của ngân hàng chưa hỗ trợ trình đọc màn hình và NKT cũng gặp nhiều khó khăn trong việc xác nhận sinh trắc học. Những bất cập trên đòi hỏi sự cải thiện cả về chính sách và dịch vụ để đảm bảo sự bình đẳng và thuận tiện cho NKT trong tiếp cận trợ cấp và sử dụng dịch vụ ngân hàng.

Đồng thời, nghiên cứu đưa ra khuyến nghị, cần cân nhắc đến khả năng và mong muốn của NKT khi triển khai cách thức nhận trợ cấp tại địa phương và xây dựng quy trình, thủ tục phù hợp để NKT có thể mở và sử dụng tài khoản ngân hàng một cách chủ động và thuận tiện hơn. Về khả năng thích ứng với rủi ro thiên tai và biến đổi khí hậu, trong số NKT nhận thấy các hiện tượng biến đổi khí hậu trong vòng 5 năm qua, có tới 72,5% cho biết họ bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu. Trong đó, sức khỏe thể chất và tinh thần (46,1%) và thu nhập từ sản xuất nông nghiệp (25,5%) là hai khía cạnh bị ảnh hưởng nhiều nhất. Bên cạnh đó, dù NKT luôn được xác định là nhóm đối tượng dễ bị tổn thương cần ưu tiên đặc biệt nhưng việc hỗ trợ NKT trong các tình huống thiên tai còn gặp nhiều khó khăn do chưa có những chính sách hỗ trợ cụ thể cho từng dạng khuyết tật khác nhau và nguồn lực về tài chính và con người của địa phương còn hạn chế.

Nguyệt Hà