Thông qua việc giải quyết chính sách BH thất nghiệp cũng như thực tiễn hiện nay, BHXH Việt Nam đề nghị Luật Việc làm (sửa đổi) nghiên cứu bổ sung một số các quy định để tháo gỡ khó khăn trong tổ chức thực hiện như thu hồi tiền hưởng thất nghiệp sai, đầu tư quỹ…

Những năm qua, bên cạnh việc ban hành đầy đủ các quy trình nghiệp vụ, BHXH Việt Nam đã đẩy mạnh phân cấp và CCHC, đồng thời luôn theo sát và chỉ đạo BHXH địa phương trong việc giải quyết kịp thời, đúng quy định tới từng người tham gia và thụ hưởng chế độ BHXH, BHYT, BH thất nghiệp. Những nỗ lực này đã góp phần quan trọng trong việc hỗ trợ và ổn định cuộc sống của người lao động, củng cố niềm tin của Nhân dân vào chính sách an sinh xã hội của Đảng, Nhà nước.

Công tác giải quyết, thực hiện chế độ, chính sách BHXH, BHYT, BH thất nghiệp luôn được đảm bảo đầy đủ, kịp thời tới từng người tham gia, thụ hưởng, qua đó đã góp phần hỗ trợ, ổn định cuộc sống của NLĐ. Đồng thời cũng kiểm soát chặt chẽ việc giải quyết hưởng chế độ BHXH, BH thất nghiệp; kịp thời ngăn chặn tình trạng lạm dụng gây thất thoát quỹ BHXH bảo vệ quyền lợi chính đáng của NLĐ... Tính đến hết ngày 31/12/2023, toàn ngành BHXH đã tiếp nhận để chi trả các chế độ cho 1.049.267 người hưởng trợ cấp thất nghiệp (tăng 9,34% so với năm 2022); 19.767 người hưởng hỗ trợ học nghề (giảm 4,58% so với năm 2022) với số ố tiền chi trả các chế độ BH thất nghiệp là 22.945 tỷ đồng (tăng 16,4% so với năm 2022). Đặc biệt, trong 9 tháng đầu năm 2024, toàn ngành cũng tiếp nhận 731.302 ngưởi hưởng chế độ BH thất nghiệp (giảm 8,8% so với năm 2023).

Thông qua việc giải quyết các chế độ BH thất nghiệp theo quy định của Luật Việc làm, BHXH Việt Nam nhận thấy ngoài các nội dung đã được sửa đổi tại Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi), đề nghị cân nhắc, nghiên cứu bổ sung một số các quy định để tháo gỡ khó khăn trong tổ chức thực hiện. Cụ thể:

Thứ nhất, cần có cơ chế để nâng cao hiệu quả thu hồi tiền hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN) sai quy định.

Qua theo dõi các trường hợp hưởng sai đã có quyết định thu hồi của cơ quan có thẩm quyền thì tính đến 31/12/2023 còn phải thu hồi 47,5 tỷ đồng. Ngoài ra, còn khoảng 30% số phải thu hồi theo kết luận của Kiểm toán nhà nước, Thanh tra Bộ tài chính nhưng chưa ban hành được quyết định thu hồi do NLĐ không hợp tác hoặc không liên hệ được với NLĐ để làm các thủ tục thu hồi. Hiện nay, những trường hợp hưởng sai, chưa hoàn trả tiền về quỹ BH thất nghiệp, khi nộp hồ sơ hưởng lần tiếp theo nếu đủ điều kiện hưởng thì cơ quan tiếp nhận vẫn phải giải quyết theo quy định mà không có công cụ đủ mạnh để cưỡng chế NLĐ hoàn trả tiền hưởng sai trước đó. Do đó, tại quy định về điều kiện hưởng TCTN của Dự thảo Luật (Điều 94) BHXH Việt Nam đề xuất bổ sung quy định về việc từ chối giải quyết hưởng hoặc từ chối chi trả TCTN đối với trường hợp chưa thực hiện hoàn trả tiền hưởng TCTN sai quy định trước đó (tương tự như việc đăng kiểm xe ô tô mà chưa nộp phạt hành chính do vi phạm pháp luật về an toàn giao thông).

Thứ hai, về lộ trình hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về giải quyết hưởng BH thất nghiệp

Dự thảo Luật (Điều 115) đã đề cập đến việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về giải quyết hưởng các chế độ BH thất nghiệp và quản lý điện tử về BH thất nghiệp, liên thông với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cơ sở dữ liệu chuyên ngành có liên quan. Đây là nhu cầu tất yếu khách quan trong bối cảnh thực hiện chuyển đổi số mạnh mẽ hiện nay; là cơ sở để quản lý việc thực hiện chính sách BH thất nghiệp, hạn chế trục lợi quỹ BH thất nghiệp. Tuy nhiên, Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) chưa có quy định lộ trình thực hiện cụ thể để làm căn cứ trong tổ chức thực hiện.

Thứ ba, về nguyên tắc đầu tư quỹ BH thất nghiệp

Tại Dự thảo Luật Việc làm (sửa đổi) quy định (điểm c khoản 1 Điều 120 Dự thảo) quy định “Hoạt động đầu tư từ Quỹ BH thất nghiệp thực hiện theo kế hoạch đầu tư ngắn hạn”. Trong khi Dự thảo Luật không có giải thích thuật ngữ “đầu tư ngắn hạn”, các văn bản của quy phạm pháp luật về đầu tư quỹ BHXH, BH thất nghiệp cũng không có nội dung hướng dẫn về “đầu tư ngắn hạn”. Mặt khác, tại Luật BHXH năm 2024 vừa được thông qua quy định “Hoạt động đầu tư quỹ BHXH thực hiện theo chiến lược đầu tư dài hạn và phương án đầu tư hằng năm”. Như vậy, quy định phương thức đầu tư quỹ BH thất nghiệp phải vừa đảm bảo tương đồng với quy định của Luật BHXH năm 2024 vừa được Quốc hội thông qua về đầu tư quỹ BHXH, vừa đảm bảo phù hợp với tính chất của Quỹ BH thất nghiệp là chi trả các chế độ trong ngắn hạn. Do đó, đề xuất quy định Hoạt động đầu tư từ Quỹ BH thất nghiệp thực hiện theo phương án đầu tư hằng năm.

V.Thu