Trong khi Malaysia chuẩn bị gieo mây nhân tạo và đóng cửa trường học vì ô nhiễm không khí do cháy rừng ở Indonesia, các nhà môi trường cho rằng cần có luật xuyên biên giới khẩn cấp để ngăn chặn nạn khói mù hàng năm này.

Tình trạng cháy rừng do khô hạn kéo dài ở Sumatra và Kalimantan- nơi tập trung nhiều đồn điền cọ rộng lớn - càng trở nên tồi tệ hơn vì hiện tượng thời tiết El Nino, dẫn đến cuộc khủng hoảng khói mù tồi tệ nhất kể từ năm 2019.

Mới đây, ASMC, Trung tâm Khí tượng Chuyên ngành của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đã phải kích hoạt Cảnh báo Cấp độ 2 cho phía Nam khu vực, kém một cấp độ nữa là trở thành cuộc khủng hoảng khói mù toàn diện.

Theo dữ liệu của ASMC, gió có khả năng thổi khói mù về phía Tây Bắc, từ Nam Sumatra đến Bán đảo Malaysia và tương tự từ Nam Kalimantan đến Sarawak. Đối với người Malaysia, điều này đồng nghĩa với sự trở lại không mong muốn của những đám mây mù tệ hại gây khó thở và ngứa da. Bộ Giáo dục nước này đã chỉ đạo các trường học dừng hoạt động ngoài trời nếu chỉ số ô nhiễm không khí (API) vượt quá 100 và đóng cửa nếu chỉ số vượt quá 200.

Bộ trưởng Môi trường Malaysia Wan Abdul Latiff Wan Jaffar cho biết, nỗ lực làm sạch không khí bằng mưa nhân tạo và một số biện pháp khác sẽ được triển khai khi chỉ số API ở mức 150 trong hơn 24 giờ.

Nạn phá rừng quy mô lớn để lấy đất nông nghiệp, đặc biệt là các đồn điền cọ dầu ở Malaysia và Indonesia, được cho là nguyên nhân gây ra khói mù hàng năm trong hai thập niên qua. Không khí ô nhiễm đã gây ra các vấn đề tiêu cực liên quan đến dầu cọ ở hai quốc gia sản xuất lớn nhất thế giới về mặt hàng này. Chúng được sử dụng trong mọi thứ, từ thực phẩm, xà phòng đến son môi.

Hồi tháng 6, Liên minh châu Âu (EU) chính thức áp dụng lệnh cấm nhập khẩu các sản phẩm nông nghiệp dính dáng đến nạn phá rừng ở bất kỳ đâu trong chuỗi cung ứng, dẫn đến sự phản đối kịch liệt từ hai nước sản xuất ở Đông Nam Á.

Malaysia đổ lỗi cho Indonesia gây ra khói mù do tình trạng cháy rừng xuyên biên giới, nhưng phía Jakarta bác bỏ cáo buộc này. Các quan chức Indonesia khẳng định không phát hiện bất kỳ đám khói mù nào lan vượt ra ngoài biên giới quốc gia.

"Chúng tôi tiếp tục theo dõi mọi diễn biến và không có khói mù xuyên biên giới ở Malaysia", Bộ trưởng Môi trường Indonesia Siti Nurbaya Bakar nói. Bộ Ngoại giao Indonesia cho biết Malaysia chưa gửi khiếu nại nào về tình trạng khói mù.

Tổ chức Greenpeace cho rằng cuộc khủng hoảng mới nhất đã làm tăng thêm sự cấp thiết đối với việc các quốc gia thành viên ASEAN cần ban hành luật ô nhiễm khói mù xuyên biên giới để ngăn chặn tình trạng này. Chiến lược gia Heng Kiah Chun của Greenpeace tại Đông Nam Á cho biết tổ chức này có thể cung cấp cơ sở pháp lý để mỗi quốc gia thể chế hóa việc kiểm tra và cân bằng nhằm đảm bảo các công ty của họ hoạt động có trách nhiệm.

Tuy nhiên, theo Kiu Jia Yaw, luật sư về phát triển bền vững, nếu chỉ áp đặt pháp lý đối với những công ty trong nước thì có thể không mang lại hiệu quả như mong muốn. Bởi lẽ nhiều công ty nông nghiệp, đặc biệt là các công ty giám sát các đồn điền cọ dầu quy mô lớn, là các tổ chức đa quốc gia hoạt động trên khắp các khu vực pháp lý của ASEAN.

Luật sư Kiu chỉ ra một giải pháp quan trọng là các nhà lãnh đạo ASEAN phải mở rộng Hiệp định ASEAN năm 2002 về Ô nhiễm khói mù xuyên biên giới để bổ sung phần trách nhiệm pháp lý của các tập đoàn. Các quốc gia thành viên cũng nên chia sẻ dữ liệu về các công ty và hoạt động trồng trọt giữa họ để theo dõi xem ai phải chịu trách nhiệm khi khói mù xảy ra.

Ngọc Tuấn