Vitamin không phải là thuốc bổ như cách gọi của nhiều người. Sử dụng vitamin quá liều, không đúng quy định cũng có thế gây ra những ảnh hưởng không tốt, nguy hiểm cho người dùng. Tại một số cơ sở y tế đã ghi nhận được những báo cáo ADR (phản ứng có hại của thuốc) do dùng vitamin gây ra.

Hiện nay các thuốc vitamin dạng phối hợp có bán khá phổ biến tại nhà thuốc nên tình trạng lạm dụng đã gây hại cho người sử dụng. Một số người còn lạm dụng vitamin mà không biết, vì vừa sử dụng vitamin, vừa sử dụng thực phẩm chức năng mà thực chất cũng là vitamin phối hợp.

Các vitamin đều rất thiết yếu với cơ thể con người nhưng việc dùng vitamin quá liều có thể gây ra những tác động bất lợi, làm suy giảm hệ miễn dịch của cơ thể. Cách tốt nhất để cơ thể hấp thụ các vitamin là thông qua một chế độ ăn uống lành mạnh với nhiều trái cây và rau.

Vitamin C là loại vitamin phổ biến nhất trong cuộc sống, có rất nhiều trong rau củ và trái cây tươi. Nó được coi là chất chống oxy hóa quan trọng cho xương, cơ bắp, và đẩy lùi sự lão hóa nhanh chóng. Mặc dù vitamin C nhìn chung là an toàn, nhưng dùng nhiều hơn 2000 miligram mỗi ngày có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận và đục thủy tinh thế khi về già .Vitamin C khi dùng thường xuyên ở liều cao sẽ dẫn đến các dấu hiệu ngộ độc, gây tổn thương thận, dễ bị sỏi thận...

Vitamin A và beta-carotene là thành phần thiết yếu của sắc tố võng mạc nên rất quan trọng đối với mắt. Ngoài ra, còn giúp giữ toàn vẹn lớp tế bào biểu mô bao phủ bề mặt và các khoang trong cơ thể, có ảnh hưởng tích cực tới sự tăng trưởng và đề kháng của cơ thể. Tuy nhiên, thừa vitamin A sẽ gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe như đau bụng, buồn nôn, mệt mỏi, da khô, rụng tóc, đau xương khớp, thậm chí là ngộ độc nếu uống trên 40.000 IU mỗi ngày. Đối với phụ nữ mang thai 3 tháng đầu, nếu dùng quá 10.000 IU mỗi ngày có thể khiến thai nhi dị dạng. Thừa beta-caroten, một tiền tố của vitamin A có hoạt tính cao, có thể gây vàng da, nhất là ở gan bàn tay, bàn chân. Nếu dùng quá nhiều caroten ở các thực phẩm gây tích trữ dưới da, làm vàng da nhất là ở lòng bàn tay, bàn chân. Đối với bà bầu, sử dụng quá liều vitamin A có thể gây quái thai hoặc gây khó đẻ do rối loạn cơn co.

Vitamin E được xem là thần dược chống lão hóa và ung thư và cần được bổ sung hàng ngày. Tuy nhiên, thừa vitamin E ở nam giới có thể gia tăng nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt. Nhiều bằng chứng cũng cho thấy việc sử dụng vitamin E liều cao một cách thường xuyên (trên 400 IU/ngày) sẽ thúc đẩy các tổn hại do quá trình oxy hóa và khống chế các tác nhân chống lão hóa khác. Biểu hiện dễ nhận thấy nhất khi dùng vitamin E quá liều là tiêu chảy, đau bụng, rối loạn tiêu hóa, mệt mỏi, suy nhược. Ngoài ra, vitamin E đối kháng với tác dụng vitamin K và sẽ làm tăng thời gian đông máu. Mỗi ngày, cơ thể chỉ cần bổ sung trung bình 8-10 miligram vitamin E. Tốt nhất nên hấp thụ qua đường ăn uống từ các thực phẩm như dầu thực vật, dầu mầm lúa mì, dầu hướng dương, trứng, sữa, gan, thịt bò, các loại hạt, đậu, ngũ cốc, khoai lang, quả bơ, cà chua, cà rốt, rau lá màu xanh,… Ngoài ra, vitamin E còn có nhiều trong sữa mẹ, đặc biệt là sữa non.

Vitamin B6 có trong nhiều loại thực phẩm hàng ngày như thịt gia cầm, thịt heo, trứng, ngũ cốc, cá, rau, trái cây... và hiếm khi bị thiếu hụt do cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ loại vitamin này. Cung cấp đầy đủ vitamin B6 giúp tăng cường năng lượng hoặc chống lại stress. B6 cũng thường được kết hợp với magie để trị căn bệnh tự kỷ. Tuy nhiên, việc bổ sung vitamin B6 quá 100 mg mỗi ngày sẽ dẫn đến nguy cơ tổn hại thần kinh. Bổ sung quá nhiều vitamin B6 còn có thể gây tê bàn chân, bàn tay hoặc thậm chí gây mất cảm giác.

Việc bổ sung vitamin được thu nhận trong chế độ ăn uống bình thường với những loại thực phẩm như rau củ quả, nấm, gan, trứng, sữa hay cá biển. Đơn giản nhất là chỉ cần 10 phút tắm nắng mỗi ngày sẽ cho bạn đủ lượng vitamin D cần thiết cho cơ thể mà không phải uống bất cứ một loại thuốc nào. Việc bổ sung các loại vitamin tổng hợp thường mang đến rất ít lợi ích, mà còn có thể gây hại cho cơ thể nếu dùng quá liều. Vì vậy, như bất cứ một loại thuốc nào, hãy thận trọng, ngay cả với các vitamin.

ThS.Lê Quốc Thịnh