Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chủ động phòng, ngừa, nhằm giảm thiểu hệ lụy và gánh nặng y tế từ bệnh Zona.

Zona thần kinh là một biến chứng của bệnh zona. Zona là bệnh nhiễm trùng do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Người nhiễm virus VZV lần đầu sẽ có biểu hiện bệnh thủy đậu, một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh zona gồm người 60 tuổi trở lên; người mắc bệnh suy giảm hệ miễn dịch (ung thư, HIV…); đã chữa bệnh bằng hóa trị hoặc xạ trị; dùng thuốc làm suy yếu hệ thống miễn dịch (Steroid, Thuốc dùng sau khi cấy ghép nội tạng…); đã bị zona trước đó.

Sau khi người bệnh khỏi hoàn toàn thủy đậu, virus Varicella vẫn tồn tại và sống ẩn (ngủ) trong hạch thần kinh trong nhiều tháng, nhiều năm, khi gặp điều kiện thuận lợi như suy giảm miễn dịch, căng thẳng, suy nhược cơ thể… virus sẽ hoạt động trở lại (thức dậy), rời vị trí trú ngụ, di chuyển dọc dây thần kinh để ra ngoài da và gây ra những biểu hiện của bệnh Zona (gồm triệu chứng tổn thương ở da, dây thần kinh).

Zona thần kinh có thể kéo dài nhiều năm sau khi sang thương Zona ở da đã lành, làm cản trở sinh hoạt hàng ngày, giảm chất lượng cuộc sống của người bệnh và tạo áp lực không nhỏ cho người chăm sóc. Các biến chứng tiềm ẩn của bệnh là tổn thương mắt, đặc biệt giác mạc nếu phát ban gần mắt; Nhiễm trùng da; Viêm phổi; Mất thính giác; Liệt một phần mặt; Có thể xảy ra viêm não hoặc tủy sống.

Theo số liệu từ BV Da liễu Trung ương, những năm gần đây, mỗi năm ghi nhận khoảng 60% số ca đến khám có biến chứng đau sau Zona. Trong đó, hơn 70% số ca xảy ra ở người bệnh trên 50 tuổi; thời gian nằm viện trung bình là 6,6 ngày; bệnh nhân có biến chứng liên quan đến Zona phải chịu chi phí cao hơn 42% so với bệnh nhân không có biến chứng.

Các biện pháp phòng, ngừa Zona thần kinh bao gồm: Tránh tiếp xúc với những người mắc bệnh zona khi cơ thể còn vết mụn nước; Ngủ đủ giấc; Không hút thuốc; Chế độ sinh hoạt và nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng, tập thể dục để tăng sức đề kháng; Khi xuất hiện bệnh cần đến bác sĩ; Tuân thủ quy định của bác sĩ. Bên cạnh đó, một trong những biện pháp dự phòng Zona được nhắc đến nhiều hiện nay là bằng vắc-xin (Shingrix, Zostavax), nhất là đối với trường hợp người có bệnh lý nền kết hợp như tim mạch, đái tháo đường, phổi tắc nghẽn mạn tính, hay tích hợp tiêm chủng vào thực hành lâm sàng thường quy.

Việc tiêm vắc-xin Zona thần kinh mang lại nhiều lợi ích quan trọng cho sức khỏe, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao mắc bệnh, giúp giảm nguy cơ mắc bệnh; ngăn ngừa biến chứng; giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh; ngăn ngừa lây nhiễm (mặc dù bệnh zona không lây lan trực tiếp từ người sang người như thủy đậu nhưng VZV có thể lây nhiễm cho những người chưa từng mắc thủy đậu khi tiếp xúc trực tiếp với các mụn nước, gây bệnh thủy đậu và có thể tiến triển thành zona thần kinh sau khi khỏi bệnh thủy đậu).

Trước đó, Bộ Y tế Việt Nam ban hành Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị các bệnh Da liễu vào tháng 12/2023; hướng dẫn phòng bệnh, trong đó có Zona, bao gồm kiểm soát người cao tuổi có bệnh lý mạn tính, yếu tố nguy cơ cao và sử dụng vắc-xin.

Tùng Anh